داعدارىس قىسپاعىندا قالعان قازاقستان حالقى قارجىلىق قيىندىقتاردان ارىلار ەمەس. اقشا تاپپاي قىسىلعاندار كە-كەلگەن شارتپەن، كەز-كەلگەن مەرزىمگە نەسيە راسىمدەۋگە ءماجبۇر. حالىقتىڭ كۇيىن جاقسى بىلەتىن قارجى ۇيىمدارى دا الەۋمەتتىڭ الەۋەتىن بايقاپ، ءتۇرلى نەسيەلىك باعدارلامالار ۇسىنۋدا. مۇنى رەسمي مالىمەتتەر دە راستاپ وتىر.

بۇگىندە ۇلتتىق بانك تىزىمىندە 100 ءشاوتى شاعىن قارجىلىق ۇيىمدار بار ەكەن. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مەن شاعىن نەسيەلىك ۇيىمداردىڭ جۇمىسىن باقىلايتىن «ءبىرىنشى كرەديتتىك بيۋرو» مالىمەتتەرى ەلدە كۇن ساناپ شاعىن كولەمدى نەسيە الۋشىلار سانى ارتىپ وتىرعانىن كورسەتەدى. ۇيىم سونداي-اق، ينتەرنەت جەلىسى ارقىلى نەسيەلەندىرۋ باعدارلامالارىنىڭ دا سوڭعى ۋاقىتتا كەڭ قولدانىس تاۋىپ جاتقانىن حابارلاپ وتىر.

«وتكەن جىلدان بەرى قازاقستاندا ونلاين رەجيمدە نەسيە بەرەتىن 10-نان استام جاڭا الاڭ پايدا بولعان. ولاردىڭ ۇسىناتىن نەگىزگى ونىمدەرى – «ايلىققا دەيىن» ازاماتتارعا بەرىلەتىن ورتاشا قۇنى 30-50 مىڭ تەڭگە شاماسىنداعى نەسيەلەر»، - دەيدى ءبىرىنشى كرەديتتىك بيۋرونىڭ بيزنەستى دامىتۋ جونىندەگى ديرەكتورى اسەم نۇرعالييەۆا.

ەشكىم جەتسىكەننەن قارىز سۇرامايتىنى بەلگىلى. الگىندەي ۇيىمدار دا سونى بىلگەن سوڭ بيزنەستىڭ جاڭا ءتۇرىن بارىنشا «دامىتىپ» جاتىر. وسىعان دەيىن مىڭداپ سانالىپ كەلگەن الگىندەي ۇيىمدار ارنايى زاڭ قابىلدانىپ، تالاپ كۇشەيگەن سوڭ ءبىرشاما قىسقارىپ، قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا 100-دەن استام ءىرى شاعىن نەسيەلىك ۇيىمدار حالىققا قىزمەتىن ۇسىنىپ كەلە جاتقان كورىنەدى.

مۇنداي ۇيىمدار ۇسىناتىن ءونىمنىڭ بولسا ءبىر عانا «پليۋسى» بار. ول – كوپ ۋاقىت پەن قۇجات جيناۋدى تالاپ ەتپەيتىن، ۇتقىرلىعى. ال، ءتيىمسىز تۇستارى شاش ەتەكتەن. سولاردىڭ ءبىرشاماسىن سانامالاپ كورەيىك.

ەڭ ءبىرىنشى ءتيىمسىز تۇسى – پايىزدىق مولشەرلەمەسىنىڭ جوعارىلىعى. الىنعان نەسيەنىڭ پايىزى كۇن ساناپ ارتىپ وتىرادى. تولەم كەشىككەن ءار كۇن ءۇشىن 1 پايىز ءوسىم قوسىلىپ تۇرادى. سول ءۇشىن دە ونداي ۇيىمدار قارىز الۋشىنى نەسيەسىن تەزىرەك تولەۋگە اسىقتىرمايدى. سەبەبىن ءتۇسىنىپ وتىرسىز. مۇنداي ولشەممەن نەسيەنىڭ جىلدىق پايىزدىق مولشەرلەمەسى 365 پايىزعا ءبىر-اق جەتەدى.

تاعى ءبىر كەمشىلىگى، مۇنداي ۇيىمداردان نەسيە الىپ، ونى ۋاقىتىلى قايتارا الماساڭىز، ونىڭ بارلىعى ءسىزدىڭ نەسيە تاريحىڭىزعا جازىلادى. ودان كەيىن ادەتتەگى بانكتەرگە ماڭايلاۋدان قالاسىز.

مۇنداي ۇيىمدار، سونداي-اق، بەرەتىن نەسيەسى ءۇشىن (مەيلى ول اسا ءىرى مولشەردە بولماسا دا) كەپىلدىك تالاپ ەتەدى. ول كەپىلدىك باسقا ەمەس – قۇجات. جەكە باس كۋالىگى نەمەسە ءتولقۇجاتتىڭ ءوزى. ەلىمىزدە جەكە باستى كۋالاندىراتىن قۇجاتتى كەپىلدىككە قويۋ زاڭمەن تىيىم سالىنعانىن جانە ونىڭ ارتى ءىرى الاياقتىققا اپارۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرۋ كەرەك. ءبىراق، بۇل تالاپپەن تانىس بولسا دا الگىلەر پىسقىرىپ وتىرعان جوق.

شاعىن نەسيەلىك ۇيىمداردىڭ قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ تومەندىگىن دە ايتا كەتكەن ءجون. نەسيە الۋشىعا جەڭىلدىك ۇسىنۋ دەگەن دۇنيەلەر ولارعا مۇلدەم جات. ءسىزدىڭ جاساعان ءوتىنىش، سۇرانىستارىڭىزدى ەلەمەي قويۋ ولار ءۇشىن تۇك ەمەس. سوندىقتان دا مۇنداي مەكەمەلەردىڭ اراسىندا ايقاي-شۋ، ۇرىس-كەرىس ءجيى بولىپ جاتادى.

اتالعان ۇيىمداردىڭ بىزگە ءمالىم تاعى ءبىر كەمشىلىگى قارىز الاتىنىڭىز تۋرالى جاقىن-تۋىستارىڭىزدىڭ ءبىرازىنا ءمالىم بولادى. ويتكەنى، نەسيە راسىمدەمەس بۇرىن ءسىز بىرنەشە تۋىسىڭىزدىڭ، ارىپتەسىڭىزدىڭ، تاعى باسقا تانىسىڭىزدىڭ تەلەفون نومىرلەرىن بەرەسىز. ال، قارجى ۇيىمى ول نومىرلەردىڭ راستىعىنا كوز جەتكىزۋى ءتيىس.

مۇنداي مەكەمەلەر قىزمەتىنىڭ تاعى ءبىر كۇماندى تۇسى قارىزىن قايتارماعان كليەنتتەردەن نەسيە ءوندىرۋ تەتىكتەرىندە جاتىر. قارىزىڭىزدى قايتارماي قويساڭىز ولار ءسىزدى ەشقاششان تىكەلەي سوتقا بەرمەيدى. ونىڭ ورنىنا بورىشكەرلەرمەن جۇمىس ىستەۋ جونىندەگى قىزمەتتەردىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى. سوتقا دا سولار بەرەدى. نەگە دەيسىز بە؟ شاعىن قارجى ۇيىمدارىنىڭ دەنى قىزمەتتەرىنىڭ زاڭ اياسىندا جانە تازا ەكەنىنە كەپىلدىك بەرە المايدى. سوت داۋى كەزىندە تۋىنداۋى مۇمكىن قوسىمشا سۇراقتار مەن باسى ارتىق تەكسەرىستەردەن قاشادى.

سونىمەن قاتار، وسىنداي قارجىلىق داعدارىستار كەزىندە قوسىمشا اقشا تابۋدىڭ تاعى ءبىر تەتىگى قولدا بار زەرگەرلىك بۇيىمدار مەن تۇرمىستىق تەحنيكاعا دەيىن لومباردتارعا وتكىزۋ. تۇرمىستىق قيىندىقتار سالدارىنان قىز-كەلىنشەكتەر قولىنداعى التىندارىن وسىنداي ورتالىقتارعا وتكىزىپ، اقشا الاتىنى بۇگىندە ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس. الايدا، وسى لومبارد جۇيەسىندەگى قارجى اينالىمى مەن باعالى زاتتار ساۋداسى تۋرالى قازىرگى ۋاقىتتا اشىق كوزدەردەن جۇيەلەنگەن مالىمەتتەر الا المايسىز.

دارحان مۇقانتەگى