ماقتا شارۋاشىلىعىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋلەردi دامىتۋ، وتاندىق باسەكەگە قابiلەتتi ماقتانىڭ جاڭا سورتتارىن شىعارۋ، جالپى ماقتا ءوندiرۋدiڭ تيiمدiلiگiن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى ءوندiرiسكە ەندiرۋ ارقىلى ارتتىرۋ ماقساتىندا «قازاق ماقتا شارۋاشىلىعى» عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى عالىمدارى اينالىسىپ، بiرقاتار جەتiستiكتەرگە جەتتi.
اتاپ ايتساق، ەلiمiزدە ءوزiمiزدiڭ وتاندىق ماقتا سورتى جوق بولاتىن. بiز كورشi مەملەكەتتەرگە تاۋەلدi ەدiك. 2000 جىلدان باستاپ باسەكەگە قابiلەتتi ءوزiمiزدiڭ وتاندىق سورتتار شىعا باستادى، قازiرگi تاڭدا ولاردى ماقتا ءوندiرۋشiلەر پايدالانا وتىرىپ، جالپى ەگiستiڭ 85 پايىزىنا ەندiردi. ەندi ەشكiمگە تاۋەلدi ەمەسپiز.
سوڭعى جىلدارى ينستيتۋت عالىمدارى 30-دان استام يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار جاساپ، ولاردى ءوندiرiسكە ەندiرۋگە ۇسىنىس بەردi. سونداي-اق، 48 يننوۆاسيالىق جانە سەلەكسيالىق پاتەنتكە، 144 اۆتورلىق كۋالiككە يە بولدى.
عالىمدار دايىنداعان ءازiرلەمەلەردi ءوندiرiسكە ەنگiزۋ باعىتىندا شارۋالارمەن تiكەلەي بايلانىسىپ، كەلiسiمشارت نەگiزiندە ءوندiرiستi عىلىمي قولداۋ، ليسەنزيالىق جانە كوممەرسيالىق كەلiسiمدەر ارقىلى جۇمىس جۇرگiزۋدە. ينستيتۋتتا فەرمەرلەرگە بiلiم تاراتۋ ورتالىعى اشىلعان، ماقتا ءوندiرەتiن ءوڭiرلەردە بەس شارۋا شارۋاشىلىعىنىڭ بازاسىندا ينستيتۋتتىڭ عىلىمي جەتiستiكتەرiن كورسەتەتiن الاڭدار ۇيىمداستىرىلعان. عالىمدار 23 شەتەل عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىمەن جانە ەكi حالىقارالىق عىلىمي-زەرتتەۋ كومپانيالارىمەن تىعىز بايلانىستا.
جاڭا تەحنولوگيالاردى ءوندiرiسكە ەنگiزۋ فەرمەرلەردiڭ ارنايى بiلiمi جەتكiلiكتi بولعاندا عانا جاقسى ناتيجە بەرەدi. وكiنiشكە قاراي، ءاربiر 100 فەرمەردiڭ 13-iندە عانا ارنايى ورتا جانە جوعارى بiلiمi بار، بۇل وتە تومەن كورسەتكiش. وسى پروبلەمانى شەشۋ ماقساتىندا قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتi باسشىلىعى جانە ماماندارىمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس جۇرگiزۋدەمiز. بiلiكتi ماماندارمەن بiرلەسiپ اتقارعان جۇمىس بارلىق ۋاقىتتا جاقسى ناتيجە بەرەتiنi بەلگiلi، سوندىقتان ەلiمiزدەگi ماقتا ءوندiرۋ، ونى تەرەڭ وڭدەپ ەكسپورتقا شىعارۋ قولىمىزدان كەلەتiن جۇمىس دەپ ەسەپتەيمiن.
شەتەلدiك ماقتا ساتىپ الاتىن ترەيدەرلەر ەلiمiزدە بوسقا جۇرمەگەنi بەلگiلi. وسى جەردە مىناداي وي تۋادى. ەگەر شەتەلدiك ترەيدەرلەر بiزدiڭ ەلiمiزدەن «ولجالاپ» جاتقان ميلليونداعان پايدانى تابۋمەن ءوز ەلiمiزدەگi iرi بيزنەس وكiلدەرi، كاسiپكەرلەر نەمەسە «كازاگرو» سياقتى قارجىلى مەكەمەلەر اينالىسسا، قىرۋار قارجى ءوز ەلiمiزدە قالار ەدi.
ماقتا شيكiزاتى ەكiنشi ۆاليۋتالىق داقىل بولعاندىقتان، ۇكiمەت قاۋلىسىمەن بيداي سياقتى ستراتەگيالىق داقىلدار قاتارىنا ەنسە، «اق التىنعا» دەگەن كوزقاراس وزگەرەر ەدi. ال، ماقتاعا كوزقاراس دۇرىس بولسا، سالاداعى بiرقاتار پروبلەمالار ءوزiنەن-وزi شەشiلiپ كەتەرi ءسوزسiز.
ماقتا – ەلiمiزدەگi ۇلكەن تابىس اكەلەتiن 100 جىلدىق تاريحى بار داقىلداردىڭ بiرi. سوندىقتان وسى سالاداعى ماسەلەلەردi بiرلەسiپ جۇيەگە ءتۇسiرسەك قانا مول ءونiمگە قول جەتكiزەمiز. سوندا عانا قازاق ماقتاسى «اق التىن – ەلiمiزگە ب ا ق التىن» بولا الادى.
يبادۋللا ۇمبەتايەۆ، قازاق ماقتا شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سiڭiرگەن قايراتكەرi، ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسi.
«ءوڭتۇستiك قازاقستان». http://okg.kz/
