جۋىقتا ماقتاارال اۋدان اكiمدiگi مەن قازاق ماقتا شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى بiرلەسiپ «ماقتا شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جانە جيىن-تەرiمگە دايىندىق ماسەلەلەرi» دەگەن تاقىرىپتا سەمينار-كەڭەس وتكiزدi.  «ەۆروحيم» مينەرالدى-حيميالىق كومپانياسى جانە «ەۆروحيم-قاراتاۋ» كومپانيالارىنىڭ وكiلدەرi ا.پروكوپوۆ پەن ق.قانايەۆ شارۋالاردى جامبىل وبلىسىندا ءوندiرiلەتiن نيتروامموفوس مينەرالدى تىڭايتقىشىمەن قامتاماسىز ەتۋگە دايىن ەكەندەرiن جەتكiزدi. الايدا، ماماندار بۇل تىڭايتقىشتى قايتا وڭدەپ، تازا فوسفور ۇنتاعى كۇيiندە اكەلۋiن ءوتiندi. ويتكەنi، فوسفور تىڭايتقىشى شەتەلدەن تاسىمالدانادى. سوعان قاراي باعاسى دا قىمبات. ال، وتاندىق تىڭايتقىش ساپاسى مەن باعاسى جاعىنان شارۋالارعا تيiمدi بولعالى تۇر. وسى تۇستا قازاق ماقتا شارۋاشىلىعى عزي مامانى ا.تاعايەۆ ديقاندارعا فوسفور مەن اممياك سەليتراسىن عىلىمي نەگiزدە ۇيلەستiرiپ بەرۋدiڭ تيiمدi ەكەنiن تiلگە تيەك ەتتi.

ال، اتالعان ينستيتۋتتىڭ باس ديرەكتورى ي.ۇمبەتايەۆ جەر قۇنارلىلىعىن ارتتىرمايىنشا، جوعارى ءونiم الۋ مۇمكiن ەمەستiگiن اتاپ ءوتتi. سول ءۇشiن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى باتىل ەندiرۋگە شاقىردى.

– ەڭ الدىمەن شارۋالاردى قولجەتiمدi باعادا جاڭا تەحنيكا، قۇرال-سايماندارمەن، ساپالى تىڭايتقىشپەن قامتاماسىز ەتۋiمiز كەرەك. بiزدiڭ ينستيتۋت ءوندiرگەن جاڭا تۇقىم سورتتارى جۇڭگو، تۇركيادان اكەلiنگەن شيتتەن ارتىق بولماسا كەم ەمەس. ءتاجiريبەلiك الاڭعا ەگiلگەن جۇڭگو ماقتاسىنىڭ كوسەگi بودەنەنiڭ جۇمىرتقاسىنداي ۇساق، مايدا. كوسەگiنiڭ سالماعى 3،5-4 گرامنان اسپايدى. ال، بiزدiڭ ماقتانىڭ كوسەكتەرi 5-6 گرامنان تۇسۋدە. سوندىقتان شەتەلدiڭ قىمبات شيتiنەن گورi ءوزiمiزدiڭ جەرسiنگەن تۇقىمدى كوپتەپ ءوندiرۋدiڭ جولىن قاراستىرايىق. ينستيتۋت ماماندارى بيىل «ماقتاارال – 4017»، «ەرالييەۆتi ەسكە الۋ» دەپ اتالاتىن جاڭا تۇقىمدىق شيت شىعارىپ، پاتەنت الدى. بۇل سورتتاردىڭ ءونiمدiلiگi گەكتارىنا 40-45 سەنتنەردەن تۇسۋدە. ماقتاعا جەمiس-جيدەك پەن باقشاعا جاساعان جاعدايدى جاسايتىن بولساق، ماقتا ولاردان دا كوپ تابىس بەرەدi، – دەدi ي.ۇمبەتايەۆ.

جيىندا اتاكەنتتەگi «وراز» شارۋا قوجالىعىنىڭ ءتوراعاسى ك.بورييەۆ تە جارىسسوزگە شىعىپ، ماقتا شارۋاشىلىعىن جەتiلدiرۋ بويىنشا ءوز ويىن ورتاعا سالدى.

– بiرiنشiدەن، ماقتانىڭ تۇقىمىن جوندەپ، ساپاسىن جاقسارتپايىنشا، مول ءونiم الامىز دەۋ بەكەرشiلiك، – دەدi ول. – عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى جاپ-جاقسى ماقتا سورتتارىن شىعارىپ جاتىر. بiراق بۇل ءونiم ماقتا زاۋىتتارىنىڭ بۋنتتارىنا ۇقىپتاپ، بولەك جينالمايدى. سودان ساپاسى تومەن شيتپەن ارالاسىپ، بىلىعىپ كەتەدi. سوندىقتان ساپالى، ەليتالىق تۇقىمدىق شيت دايىنداعان كاسiپورىندارعا قوسىمشا قارجى تولەپ، ولاردى ىنتالاندىرۋ كەرەك. جەرگە تىڭايتقىش ەندiرۋ ءۇشiن تيiستi ماماندار الدىن الا توپىراق قۇرامىن تەكسەرiپ، قانداي تىڭايتقىش، قانشا مولشەردە بەرiلۋ قاجەتتiگiن ەسەپتەپ وتىرسا، قۇبا-قۇپ بولار ەدi. ءار گەكتار ماقتالىققا بەرiلەتiن سۋبسيديانى 40-50 مىڭ تەڭگەگە دەيiن ءوسiرۋ كەرەك. سەبەبi، ماقتانى جىل ون ەكi اي بويى كۇتiپ-باپتاۋ، ءوسiرۋ وڭاي ەمەس. شىعىنى شاش ەتەكتەن.

ال، ءبيوادiستi كەڭiنەن قولدانىپ، ءوندiرiسكە ەندiرۋدi ۇدايى كوتەرiپ كەلە جاتقان ەڭبەك ارداگەرi ە.سابىروۆ اۋداندا ءبيوادiستi سۋبسيديالاۋعا ءبولiنگەن 150 ميلليون تەڭگە قارجىنى ەكiگە ءبولiپ بەرۋ ماسەلەسi تياناقتى شەشiمiن تاپپاي وتىرعانىنا الاڭداۋشىلىق بiلدiردi.

ءسابيت قالدىبايەۆ. ماقتاارال اۋدانى.

«ءوڭتۇستiك قازاقستان». http://okg.kz/