ماقتاارال اۋدان اكiمدiگi مەن قازاق ماقتا شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى بiرلەسiپ «ماقتا شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جانە جيىن-تەرiمگە دايىندىق ماسەلەلەرi» دەگەن تاقىرىپتا سەمينار-كەڭەس وتكiزدi. سەمينار-كەڭەستە ماقتا تەرiمiنە دايىندىق بارىسى دا كەڭiنەن اڭگiمە بولدى. اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولiمiنiڭ باسشىسى ا.ماحانبەتوۆ بيىل ماقتاشىلاردىڭ ۇلكەن قاجىر-قايراتپەن ءونiم ءوسiرiپ وتىرعانىن ايتتى.
– كوكتەم قولايسىز بولدى. ەكi رەت نوسەرلەتiپ جاۋعان جاڭبىردان سوڭ كۇن بiردەن قاتتى ىسىپ، جەر قۇرعاپ، ىلعال جوعالدى. كوپ جەرلەردە قوزا شىقپاي قالدى. تۇقىمدىق شيت جەتiسپەدi. شيتتiڭ بiر كەلiسi 150 تەڭگەدەن 800-1200 تەڭگەگە دەيiن ءوسiپ، قىمباتتاپ كەتتi. بيىل ماقتاارالدىقتار سۋ تاپشىلىعىنان قاتتى زارداپ شەكتi. 28 تامىزعا دەيiن «دوستىق» كانالىنداعى سۋ دەڭگەيi سەكۋندىنا 30-32 تەكشە مەتردەن كوتەرiلمەدi. شiلدە سۋىن iشپەگەن ماقتا گۇل، شاناق تاستاپ، كوپ ءونiمنەن ايىرىلدىق. دەگەنمەن، ءار گەكتاردان ورتا ەسەپپەن 24،1 سەنتنەردەن ءونiم الامىز دەگەن بولجام جاساپ وتىرمىز. ماقتا تەرiمiنە دايىندىق دەفولياسيانى (گەربيسيدتەر كومەگiمەن جاپىراقتاردى ءتۇسiرۋ) ساپالى جۇرگiزۋدەن باستالادى. قازiر اۋدان بويىنشا نەبارi 1659 گەكتار جەر دەفولياسيادان ءوتتi. ەسەپتەگi 162 وۆح اگرەگاتىنىڭ 136-سى عانا ناۋقانعا دايىن. ماقتا جينايتىن 297 كومبايننىڭ 240-ى iسكە جارامدى. تاسىمالداۋ تراكتورلارى مەن تiركەمەلەرi تولىققاندى دايىن ەمەس. بيىل 11 ماقتا زاۋىتى، 141 ماقتا قابىلداۋ بەكەتi ءونiم قابىلدايدى. وتكەن جىلى ماقتانىڭ 54،9 پايىزى كومباينمەن جينالدى. بيىل بۇل كورسەتكiش 65،7 پايىزدى قۇرايدى. قول تەرiمiندە جەرگiلiكتi ازاماتتاردى، ءاسiرەسە، جۇمىسسىزدار ەسەبiندە تۇراتىن 972 ادامدى ماقتا جيناۋعا قاتىستىرۋدى كوزدەپ، 20 مىڭ تەرiمشiدەن 440 بريگادا قۇرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. كورشi مەملەكەتتەن ەڭبەك ميگرانتتارى كەلiپ، ماقتامىزدى تەرiپ بەرەدi دەپ ماسىلدىققا، جالقاۋلىققا سالىنۋدى قويايىق. قازiردiڭ ءوزiندە بiر كەلi ماقتانى تەرۋ 12-14 تەڭگەدەن باعالانىپ وتىر. ناۋقانعا بەلسەنە قاتىسىپ، 1-1،5 ايدا قوماقتى تابىس تابۋعا بولادى، – دەدi ا.ماحانبەتوۆ.
«اق التىن» اق پرەزيدەنتi ا.ۋتانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءوز ۇجىمىنداعى بiر ماقتا زاۋىتى مەن 19 ماقتا قابىلداۋ پۋنكتi ءونiم قابىلداۋعا ساقاداي-ساي. شارۋالاردىڭ ماقتاسىن جيناپ بەرۋ ءۇشiن 42 امەريكالىق «دجون دير» كومباينى ناۋقانعا ءازiر. زاۋىت تەك وڭدەۋشi مiندەتiن اتقارىپ وتىر. ءوندiرiسكە قاجەتتi قوسالقى بولشەكتەر وتە تاپشى. ونى قىتايدان اكەلۋگە ءماجبۇر. گاز، ەلەكتر جارىعى، جانار-جاعارمايدىڭ قىمباتتاۋىنا بايلانىستى وڭدەۋ باعاسى شارىقتاپ كەتتi. سوندىقتان ا.ۋتانوۆتىڭ ويىنشا، ماقتا زاۋىتتارىنا ءونiمدi وڭدەۋ بويىنشا مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديا بەرiلۋi تيiس.
جيىندا كوپشiلiكتi ماقتانىڭ باعاسى ەرەكشە قىزىقتىردى. قازiرگi ورتاشا يندەكستەر بويىنشا ماقتانىڭ بiر تونناسى 130 مىڭ تەڭگەدەن تۇسەدi دەگەن بولجام بار. ارينە، باعا ماسەلەسi ليۆەرپۋل بيرجاسى، دوللار باعامى، شيتتiڭ قۇنى مەن باسەكەلەستiك ورتاعا بايلانىستى ەكەنi ءتۇسiنiكتi. قالاي بولعاندا دا شارۋانىڭ ەڭبەگi اقتالسا ەكەن.
ءسابيت قالدىبايەۆ. ماقتاارال اۋدانى.
«ءوڭتۇستiك قازاقستان». http://okg.kz/
