اۋىلىمدى دامىتامىن دەگەن ادامعا قازiر مۇمكiندiك كوپ. تەك بەرەكەسi كەتكەن شارۋالار مەن شارۋا قوجالىقتارىنىڭ باسىن قوسىپ، ۇجىم قۇرۋ قاجەت. ونى ورىسشا كووپەراتيۆ دەيدi. كەيبiر كiسiلەر مەنەن «باياعى كولحوزدى قايتا قۇرماقشىسىڭ با؟» دەپ سۇرايدى. ءيا، بۇل قۇرىلىمنىڭ بۇرىنعى كولحوزعا ۇقسايتىن جەرلەرi بار، بiراق، وزگەشەلiگi دە جەتەدi. وزگەشەلiگi قازiرگi زامان تالابىنا ساي نارىقتىق ەكونوميكاعا نەگiزدەلگەن ۇجىمدار قۇرامىز. كiمنiڭ اۋىلى ديقانشىلىقتىڭ قاي ءتۇرiنە بەيiمدەلگەن بولسا، سول ەگiس ءتۇرiنiڭ ساپاسىن الەمدiك دەڭگەيگە كوتەرۋگە جاعداي جاسالادى. نارىقتىق ەكونوميكانىڭ پرينسيپi – سۇرانىس پەن ۇسىنىس! سوندىقتان ەلiمiزدە قانداي ءونiم تۇرلەرiنە سۇرانىس جوعارى، الدىمەن سول ءونiمدi ءوندiرەدi. ءونiم سۇرانىستان اسسا، الەمدiك نارىقتاعى سۇرانىسقا يە تاۋار تۇرلەرiن ءوندiرۋ كوزدەلەدi.
كووپەراتيۆتەردiڭ قىزمەتi 2015 جىلعى 29 قازاندا قابىلدانعان ق ر «اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرi تۋرالى» زاڭىمەن رەتتەلەدi. ياعني زاڭدىق قۇقىقتىق نەگiزدەرi جاسالعان. بۇدان بىلاي اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلiگiنiڭ ساياساتى كووپەراتيۆتەردi دامىتۋعا باعىتتالادى. سۋبسيديا الاتىن كەزدە الدىمەن كووپەراتيۆتەرگە باسىمدىق بەرiلەدi. اۋىلدا ماشينا تراكتور ستانسالارىن جاساقتاۋ ءۇشiن كووپەراسيا قۇرعاندارعا ليزينگكە تراكتور، كومباين، باسقا دا قاجەتتi تەحنيكالار ۇسىنىلادى.
كووپەراتيۆ قۇرۋ بۇگiنگi تاڭدا بiر-اق كۇندiك شارۋا. كووپەراتيۆ قۇرام دەپ قاجەتتi قۇجاتتارىڭىزبەن ءۇش ادام كاسiپكەرلەردi قولداۋ ورتالىعىنا بارساڭىز بiر-اق كۇندە تiركەپ بەرەدi. ال، ەندi سول ۇجىمدى دوڭگەلەتiپ الىپ كەتۋ ناعىز بiلiكتiلiكتi، ءادiلدiك پەن كوشباسشىلىق قاسيەتتەردi تالاپ ەتەدi.
قاراپايىم بiر مىسال كەلتiرەيiن. سايرام اۋدانى جiبەك جولى اۋىلىنىڭ ديقانشىلىقتى دامىتۋدى ماقسات ەتكەن ءۇش جiگiتi جينالدى دا كووپەراتيۆ قۇرامىز دەپ شەشتi. جەكە كۋالiك قۇجاتتارىن الىپ «كاسiپكەرلەردi قولداۋ ورتالىعىنا» بارىپ تiركەلدi. ەندi ولار اۋىلدارىنداعى ەلۋ وتباسىمەن كەلiسiپ بەس نەمەسە ون سوتىق ءۇيiرگەلiك جەرگە سارىمساق ەگۋدi جوسپارلادى. الدىمەن سارىمساق ساتىپ الاتىن كومپانيانى تابۋىنا اكiمدiك جاردەمدەسەتiن بولدى. سودان سوڭ اۋىلداعى ەلۋ ۇيگە تۇقىمدى كووپەراتيۆتiڭ اتىنان ساتىپ اپەرەدi، ەلۋ ءۇي سارىمساقتى وزدەرi ەسiكتiڭ الدىنا ەگەدi، سارىمساق پiسكەن سوڭ ءونiمدi كووپەراتيۆ ءۇي يەلەرiنەن ساتىپ الادى. تۇقىمدى كووپەراتيۆ مۇشەلەرi بازاردان 700 تەڭگەدەن السا، ءۇي يەلەرiنەن 600 تەڭگەدەن الىپ، پايداسىن كورەدi. كووپەراتيۆ كادiمگi جاۋاپكەرشiلiگi شەكتەۋلi سەرiكتەستiك سەكiلدi كوممەرسيالىق ۇجىم بولعاندىقتان بiر باعىتتى نەمەسە كوپ باعىتتى قىزمەت اتقارا بەرەدi. ءۇيiرگەلiك جەرلەرگە سارىمساق ەگiپ، پايداسىن بiر كورسە، اۋىلدىڭ سىرتىنداعى پايداسى از بيداي القابىنا نەمەسە جوڭىشقالىق جەرلەرگە تيiمدiلiگi جوعارى سارىمساق، تاڭقۋراي نەمەسە قۇلپىناي ەگiپ، تاعى پايدا كورۋلەرiنە بولادى.
بۇرىنعى تۇتىنۋشى كووپەراتيۆتەردiڭ كۇشi جويىلىپ، جاڭا زاڭعا ساي ءوندiرiستiك كووپەراتيۆتەر قايتا تiركەۋدەن ءوتۋi كەرەك. كووپەراتيۆ قۇرۋداعى ۇجىمدىق ماقسات قانە دەيسiز عوي. ايتايىق. ماسەلەن، ماشاتبايدا تراكتور بولسا، سەرiكبايدا سوقا بار، ەركiن اگرونوم بولعانىمەن جەرi جوق، ال، ەرسiننiڭ جەرi بار، وسىلاردىڭ ءبارi جينالىپ، قولدا بار ءمۇلiكتەرiن ورتاعا سالىپ، وزدەرi باسشى مەن ريەۆيزورىن سايلاپ الادى. سولايشا شارۋا قوجالىقتارىن دوڭگەلەتiپ، ءناپاقاسىن تابا بەرەدi.
ءيا، قازiر ادام ادامعا سەنبەيتiن زامان، باستىق بولعاندار تەك اقشا جىمقىرۋمەن اينالىسىپ، جەمقورعا اينالۋى قالىپتى جاعداي رەتiندە قابىلداناتىن ءتارiزدi. جەمقورلىق دەرتiنiڭ ەمi تەك قانا ساۋاتتىلىق پەن ازاماتتىق بەلسەندiلiك. بالاسى مەن نەمەرەسiنiڭ بولاشاعىنا جانى اشيتىن ءاربiر ازامات بەلسەندi بولۋى شارت. بەلسەندi بولماساڭىز، الىپ يمپەريالارعا جەم بولعانىڭىز جەم بولعان...
دارحان جيەنباي، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ مامانى
«وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتى
پىكىر قالدىرۋ