بيىل، ياعني 2016 شى جىلدىڭ 16-شى جەلتوقسانىندا تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 25 جىل تولدى. «ەگەمەندىككە – 25 جىل» دەپ جار سالدىق. كوزى اشىق، ءبىراق داۋىستارى قارلىعىڭقى ەل ۇلتشىلدارى: «بۇل مەيرام جاڭا-جىلدىڭ تاساسىندا قالىپ قويدى، ءتىپتى ەلەنۋدەن دە قالدى، جاڭا-جىل جارناماسى 16- شى جەلتوقسانعا دەيىن جارنامالانباسىن!» - دەگەنى سياقتى بارىنشا توسقاۋىل قويىپ دابىل قاقتى. ول ايتۋلارى ارينە، وتە ورىندى ەدى. ەندى، دۇرىس ويلانىپ قاراساق بۇل كۇن ءبىز ءۇشىن مەيرام با، الدە قازالى، قارالى كۇن بە؟ 91-شى جىلدان باستاساق مەيرامعا ۇقسايدى، سەبەبى سول جىلى تاۋەلسىزدىك الدىق. ال، وندا سول تاۋەلسىزدىككە سەبەپ بولعان، ءبىرىنشى باسپا 86-داعى قىرعىندى قايدا قويامىز؟ جەلتوقسانداعى قاندى وقيعا وزەندى قايدا قويامىز؟ ولگەندەردىڭ اتا-انا، تۋما-تۋىس، باۋىرلارى بار ەكەنىن ەسكەرسەك، ولارعا نە بەتىمىزدى ايتامىز؟ دەمەك، 86-دان باستاساق 16 جەلتوقسان بىزگە قارالى كۇن، 91-دەن باستاساق ۇلكەن مەرەكە! حالىق پەن ۇرپاقتىڭ سانا-سەزىمىن، ويلاۋ قابىلەتىن شاتاستىرمايىق، زيالى قاۋىم! وسى ماسەلەنى دۇرىس تالقىلاپ، ءبىر ارناعا توعىستىرۋ كەرەك، اعايىندار! ال ەندى قازاق ەلىندە وسى 25 جىلدىق قانداي دەڭگەيدە ءوتتى؟ 25 جىلدىق ءار جەردە ءارتۇرلى قوجىراپ ءوتتى. 25 جىلدىققا دۇرىس كوڭىل بولىنبەدى. بالكىم ەلوردادا باسقاشا وتكەن بولار؟ 25 جىلدىقتى رەت بويىنشا اتاپ ءوتىپ، قازىنادان مەيىلىنشە قارجى سۋىرىپ، ونىڭ دا كوپ مولشەرىن تيەسىلى ەمەس ادامدارعا سىيلىق قىلىپ ۇلەستىرە سالدى. بۇل جەردە حالىق اراسىندا ەكى ءتۇرلى تۇسىنىك قالىپتاستى. بىرەۋلەرى – بۇل قارالى كۇن دەسە، ەكىنشىلەرى بۇل – مەيرام دەپ ءتۇسىندى. «قارالى كۇن» دەگەن تۇسىنىكتەگىلەر ۇيلەرىنەن شەلپەك ءپىسىرىپ، قۇران باعىشتاپ، ازا تۇتىپ باقتى، «مەيرام» دەگەن تۇسىنىكتەگىلەر كونسەرتتەرگە بارىپ، شاراپ ءىشىپ، مەرەكەنى جۋىپ تويلادى. ال ەندى وسى مەيرامدى ۇيىمداستىرۋشىلارعا: «16 جەلتوقساندى نەگە سونشا تومەن دەڭگەيدە، بەيشارا حالدە وتكىزىپ جاتسىڭدار؟» دەسەڭ: «نەگىزى قارالى كۇن عوي» دەپ، تۇلكىبۇراڭ ادىسپەن جاۋاپ بەرىپ قۇتىلادى. بۇل ەكىجۇزدىلىكتىڭ بەلگىسى، سۇرقيا ساياساتتىڭ كەساپاتى!  وسى ەكى كەرەعار تۇسىنىك ۇرپاقتى ەسەڭگىرەتىپ قويدى. «ءتۇۋ مام، ءتۇۋ پاپ، نە دەيدى، بىرەۋلەرى بىلاي دەيدى، سەندەر بىلاي دەيسىڭدەر» - دەگەن تۇسىنىكسىز جاستار پايدا بولدى. ال، ەندى مەن ءوزىم تۇراتىن مۇنايلى ولكەدە ورنالاسقان شىرايلى قۇلسارىدا 16 جەلتوقساننىڭ قالاي وتكەنىن بايانداپ بەرەيىن. مەيرام ەش مەيرام سياقتى بولعان جوق، 25 جىلدىق دەگەن ۇلكەن اتاۋعا ءبىر جەرى ساي كەلمەدى. كۇندەلىكتى اۋىلعا ءبىر ءانشىنىڭ كەلىپ كەتكەنى سياقتى قاراپايىم، ءجاي نارسە عانا بولدى. حالىق بۇل كۇننىڭ يا مەيرام، يا قارالى كۇن ەكەنىن اڭعارا المادى. انىعىن بىلمەگەسىن بۇل ماسەلەدە ەشكىم ەشنارسە ايتىپ، جاق اشپادى. 16 جەلتوقسان ءجاي كۇن ساناتىمەن وتە شىقتى. ال ەرتەسى كۇنى 17ء-شى جەلتوقسان نە بولدى، قالاي باستالدى؟ ۋح! 16-سى ءبىتتى مە، ايتەۋىر! دەمىن ىشتەرىنە زورعا تارتىپ، ارەڭ تىنىستاپ وتىرعان اكىم اپپاراتى جاڭا-جىلعا دايىندىق ناۋقانىنا شۇعىل تۇردە بەلسەنە كىرىسىپ كەتتى. سول كۇننەن باستاپ شىرشالار بوي كوتەرە باستادى، كوشە ادام سەنگىسىز ارلەندى. كوشە شەتىندەگى ەگىلگەن قىستىق ۇيقىداعى تەرەكتەردىڭ بارىنە جاساندى جىپىلىق شامدار ورناتىپ بەزەندىرىپ، تەرەكتەردى كوكتەم كەلمەي ەرىكسىز وياتتى. ويپىرموي، زاماناۋي سوڭعى جەتىستىكتەگى ءار-تۇرلى جىلتىراق شامدارمەن كوشە بۇرىنعىسىنان دا جاپ-جارىق بولدى. اكيماتقا قارسى باعىتتا ورنالاسقان ورتالىق ساحناعا تىگىلگەن شىرشانىڭ ماگنيتتىك قۋاتى بۇكىل جىلويلىقتاردى ءوز باۋىرىنا ەرىكسىز تارتىپ الدى. اياز اتانىڭ ءتۇر-تۇرى پايدا بولدى. كۇيمەلەر كەرەك پە، ات اربا كەرەك پە، ەسەك اربا كەرەك پە، قانداي دا ءبىر مۇمكىندىكتى دەر كەزىندە وڭتايلى پايدالانىپ قالاتىن پىسىقايلار اقشا تابۋ ناۋقانىنا بىردەن كىرىسىپ تە كەتتى، بۇل كەزدە ماي قىزمەتكەرلەرى دە قاراپ قالمادى. وتشاشۋ ساليۋتتىڭ ءتۇرى اتىلىپ جاتىر. دۇكەن، بازار، كەز-كەلگەن قۋىس-قۋىستا جاڭا-جىلدىق تاۋارلار مەيىلىنشە ساتىلىپ جاتتى. اڭگىمە جوق، جاڭا-جىل قۋاتتى مەيرام ەكەنىن ەرىكسىز مويىنداتتى. ال 16 جەلتوقسان شىنىمەندە ەلەۋلى مەيرام بولاتىن بولسا نەگە ءدال وسىنداي دەڭگەيدە وتپەدى؟ نەگە 25 جىلدىققا ارنالعان ءتۇرلى تاۋارلار شىعارىلىپ، بەزەندىرىلىپ، ءبىر اي بۇرىن ساتتىقتا نەگە تۇرمادى؟ بۇل جالعىز مەنىڭ كوزقاراسىم ەمەس، بۇل – ساناسى بار كەز-كەلگەن ۇلتشىل، نامىستى قازاقتاردىڭ جان-ايقايى! تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىندا جاعدايلارى تومەن 25 وتباسىنا، 25 جەسىرگە، 25 جەتىمگە، قازاق سانىنىڭ كوبەيۋىنە ۇلەس قوسقان 25 كوپ بالالى جاندارعا، 25 دەربەس زەينەتكەرلەرگە، ۇلتقا ۇلەس قوسقان بەلسەندىلەرگە، 91 جىلى جەلتوقسانعا شىققاندارعا 25 مىڭ تەڭگەدەن سىي-سياپات ۇلەستىرە الماسا، «25 جىلدىق» دەگەن ۇلكەن قۇر اتاۋدان، جالعان  قۇر ايقايدان، جالعان نامىس، جالعان ۇلتجاندىلىقتان نە پايدا؟ مەن مىسالى، 21 جاسىمدا، 1991 جىلى الماتىدا الاڭنىڭ قاق الدىنا شىعىپ، شەرۋگە قاتىسقان اداممىن! پاتشانى سايلاۋعا ۇلەس قوسقان اداممىن! دالەلدى سۋرەتتەرىم دە بار. ءبىراق، ءبىز راسىندا دا ەسكەرۋسىز قالدىق! ءبىزدى ەشكىم جەلتوقسانشىلار تىزىمىنە تىركەمەگەن. ناق ەرەۋىلگە شىعىپ ۇلەس قوسقان ادامنىڭ ەسكەرۋسىز قالىپ، كۇنى كەشە تۋعان، جۇلدىز اتاعىن يەلەنگەن، ۇلتقا تيەر ءبىر پايداسى جوق انشىلەرگە سىيلىق بەرىلگەنى ارينە، ادىلەتسىزدىكتىڭ شىڭى ەمەي نەمەنە؟ 16 جەلتوقساننان كەيىن مەن رەنجىپ، جەڭىل كولىكپەن ماڭعىستاۋعا كەتىپ قالدىم. جولدا ۇستىرتكە (تولەپ اۋىلى) سوعىپ، ءبىتىمباي دەگەن قاريانىڭ ۇيىنەن تۇستەندىم. 250-دەي تۇتىننەن قۇرالعان سول اۋىلدىڭ ۇلتشىل بالدارى «ەڭ بولماسا 16 جەلتوقساندى دۇرىس اتاپ وتەيىكشى» دەپ، 6-7 كولىككە تيەلىپ، سيگنال بەرىپ، كىشىگىرىم اۋىلدى ارالاپ ءجۇر. ەندى ءقايتسىن ولار، قولدارىنان كەلگەن بار مۇمكىندىكتەرى سول عانا بولسا؟ ۇشايىن دەگەن جاستارعا دەم بەرمەيمىز، قونايىن دەگەن باققا توسقاۋىل قويامىز! كەيىن مەن قۇلسارى قالاسى اكىمى كەيكىن شاكىر مىرزاعا قوڭىراۋ شالىپ 16 جەلتوقسان تۋرالى ءبىراز اڭگىمە ايتتىم. ول اۋدان اكىمى ءىزباسوۆ ماقسىم مىرزاعا جەتكىزەتىنىن ايتتى. مەن ماڭعىستاۋدا ءبىر اپتاداي بولىپ ۇيگە قايتىم. كەلسەم جاڭا-جىلعا دەگەن قىزۋ دايىندىق ءالى تولاستاماعان ەكەن، شارالار 31 جەلتوقسانعا دەيىن جالعاستى. مەن شاكىر مىرزاعا جانە حابارلاسقانىمدى ول مەنىڭ سالەمدەمەمدى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇراددين مىرزاعا جەتكىزگەنىن ايتتى. ءبىراق، اق ۇيدەن ەش ەففەكت بولمادى. مەن اتىراۋ وبلىسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى دۇيسەمبايەۆ عۇمار يسلام ۇلىنا حابارلاسپاق بولىپ كومەكشىسى شىڭعىس دەگەن بالاعا قوڭىراۋ شالدىم. ول بالا ماعان تاكاپپارلانا قۇرعاق، قاتقىل جاۋاپ قاتتى. حات جولدايىن دەپ پوشتاسىن سۇراپ ەدىم، بەرگىسى كەلمەدى. ونىڭ بۇل ءىسى دە مەنىڭ كوڭىل-كۇيىمدى بۇزدى. امال جوق، ماقالا قىلىپ جازۋعا تۋرا كەلدى. مەنىڭ رەنىش ۋاجدەرىمنىڭ تۋرا ەكەنىن مويىنداپ، شاكىر مىرزا ماعان ءوز جانىنان العىس حات پەن كىشىگىرىم سىيلىقتار دايىنداتىپ بەردى. ءبىراق، نەگىزگى اڭگىمە سىيلىقتا ەمەس، اڭگىمە تۋرالىقتا ەدى! 

تۇرار شاپقارا