بۇرىنعى كەزدە ەر ادامنىڭ ايەلى بەدەۋ بولعان بولسا، وعان توسەك جاڭعىرتىپ وزگە قىزعا ۇيلەنبەيسىن با دەگەن سۇراق قوياتىن بولعان. ال كەي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك ەر ادامنىڭ ايەلى قايتىس بولعان كەزدە دوستارى نەمەسە جاقىندارى توسەگىڭدى جاڭعىرتىپ، ءتۇتىنىڭدى تۇتەتەتىن وزگە سۇلۋعا ۇيلەنۋگە كەڭەس بەرەتىن بولعان ەكەن. ال قازىرگى كەزدە وسى ءداستۇردى ۇستانباق تۇگىلى بىلە بەرمەيمىز. قازاق بايىسا ايەل الادى دەگەن ءسوزدىڭ استارىندا دا ءبىر ءمان، بەلگىلى ءبىر دانىشپاندىق جاتپاسىنا كىم كەپىل؟ كەزىندە قازاق توقال الۋ دەگەن ءسوزدى قولدانباعان. ونىڭ ورنىنا توسەك جاڭعىرتۋ ءسوزىن قولدانعان بولاتىن.
قازاق حالقى بۇرىننان بەرى يسلام دىنىندەگى قاعيدالارعا سۇيەنىپ، ءوز داستۇرىمەن بايلانىستىرعان بولاتىن. توسەك جاڭعىرتۋ ءداستۇرىن كەزىندە ساڭلاق ساحابالار مەن عۇلامالار دا ۇستانعان. سونداي ءبىر وقيعانىڭ ءبىرىن قامشى اقپاراتتىق اگەنتتىگى muslim.kz -كە سىلتەمە جاساي وتىرىپ وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.
تابيعيندەردەن بولعان ءابۋ ۋاداعا بىلاي اڭگىمەلەيدى:
اللا ەلشىسىنىڭ (س.ع.س.) مەشىتىندە وتەتىن اتاقتى تابيعين ساعيد يبن ءال-مۇساييابتىڭ القاسىنا ۇزبەي قاتىسىپ ءجۇردىم. كوپشىلىكپەن ارالاسىپ، ءبىلىم الۋعا تىرىستىم. ءبىر كەزدەرى بىرنەشە كۇن بارا الماي قالدىم. سول كەزدە ساعيد يبن ءال- ءمۇسايياب مەنى ىزدەپتى. مەنى اۋىرىپ قالدى ما، الدە ءبىر جاعداي بولدى ما دەپ ويلاپتى. القاعا قاتىسۋشىلاردان سۇراپتى. ءبىراق ەشكىم مەن جايىندا حابارىم بار دەپ ايتا الماپتى. ءبىراز كۇننەن كەيىن قايتا بارعانىمدا، مەنى قولپاشتاپ:
– قايدا بولدىڭ، ءابۋ ۋاداعا؟ – دەپ سۇرادى. مەن وعان ايەلىمنىڭ قايتىس بولعانىن، سونىڭ جۇمىستارىمەن بوس بولماعانىمدى ايتتىم. سوندا ول:
– نەگە بىزگە حابار بەرمەدىڭ؟ ءبىز ساعان كوڭىل ايتىپ، جانازاسىنا قاتىساتىن ەدىك. ساعان كومەكتەسەر ەدىك.
– اللا ريزا بولسىن! – دەپ تۇرۋعا اسىققانىمدا توقتاتىپ، مەنى الىپ قالدى.
– توسەك جاڭعىرتقىڭ كەلمەي مە؟
– اللانىڭ مەيىرىمى بولسىن! كىم مەن سياقتى جەتىم، كەدەي وسكەن جىگىتكە قىزىن بەرسىن. مەنىڭ 2-3 ديرحامىم عانا قالدى.
– مەن ساعان قىزىمدى بەرەمىن.
ءتىلىم كۇرمەلىپ، سويلەي الماي قالدىم. ارەڭ دەگەندە:
– ءسىز بە؟ مەنىڭ جاعدايىمدى بىلە تۇرا قىزىڭىزدى ماعان ۇيلەندىرمەكسىز بە؟
– ءيا. ءدىنى مەن مىنەز-قۇلىعى ۇناعاندارعا بەرەمىز. سەنىڭ ءدىندارلىعىڭا ءبىز ءدان ريزامىز، – دەپ اينالاسىنا قاراپ، جاقىن وتىرعانداردى شاقىردى. ادامدار جينالعاننان كەيىن، اللا تاعالانى ماقتاپ-ماداقتاپ، پايعامبارىنا سالاۋات پەن سالەم ايتىپ، قىزىن ماعان قوستى. قالىڭ مالىن ەكى ديرحام ەتىپ تاعايىندادى. مەن قۋانعانىمنان ءارى تاڭ قالعانىمنان نە دەرىمدى بىلمەي تۇرىپ كەتە بەردىم. ۇيگە كەلىسىمەن، تۇتقان ورازامدى ۇمىتىپ كەتىپپىن. وز-وزىمە «بۇدان دا ولگەنىڭ ارتىق، ءابۋ ۋاداعا! وزىڭە نە ىستەدىڭ؟ كىمنەن الاسىڭ ەندى؟! كىمنىڭ ەسىگىن قاعاسىڭ!» دەپ جۇيكەمدى جەپ شىقتىم. ويلانىپ ءجۇرىپ ماعريب ۋاقىتىنىڭ كىرىپ قالعانىن ازان داۋسىنان ءبىلدىم. پارىزدى وقىپ بولىپ، اۋزىمدى نانمەن، مايمەن اشىپ وتىرعانىمدا، ەسىك قاعىلعانىن ەستىدىم.
– كىم؟ – دەپ سۇراعانىمدا:
– ساعيد، – دەپ جاۋاپ بەردى. ويىما مەن بىلەتىن ساعيدتەردىڭ ءبارى كەلىپ، تەك وسى ساعيد يبن ءال-مۇسايياب قانا كىرمەدى. ويتكەنى، ول قىرىق جىل بويى تەك ءوز ءۇيى مەن مەشىت اراسىندا عانا جۇرەتىن. ەسىكتى اشسام، الدىمدا ساعيد يبن ءال-مۇسايياب تۇر. كوكەيىمە ۇيلەندىرۋ جايىندا پىكىرىن وزگەرتكەن ەكەن عوي دەگەن سۋىق وي كەلدى.
– ءسىز شاقىرتساڭىز جەتىپ كەلەر ەدىم عوي. نەگە اۋرە بولدىڭىز؟ ۇيگە كىرىڭىز، – دەدىم.
– جوق، ساعان ءبىر جۇمىسپەن كەلىپ تۇرمىن.
– اللانىڭ مەيىرىم بولسىن، ول نە شارۋا؟
– بۇگىننەن باستاپ مەنىڭ قىزىم – اللانىڭ زاڭى بويىنشا سەنىڭ جۇبايىڭ بولدى. قاسىڭدا ساعىنىشىڭدى باساتىن جان جوق ەكەنىن بىلەمىن. سەنىڭ باسقا جەردە، ايەلىڭ باسقا جەردە جاتقانى دۇرىس ەمەس دەپ ساعان الىپ كەلدىم.
– ءوزىڭىز اكەلدىڭىز بە؟ قۇرىدىم!
– ءيا.
قاراسام ارتىندا قىزى تۇر. ول قىزىنا بۇرىلىپ:
– كۇيەۋىڭنىڭ ۇيىنە اللانىڭ اتىمەن، بەرەكەسىمەن كىر، قىزىم، – دەدى.
قادام باسا بەرىپ، ۇيالعانىنان ەتەگىنە ءسۇرىنىپ قۇلاپ قالا جازدادى. مەن دە تاڭ قالىپ، نە ايتارىمدى بىلمەي ساسىپ قالدىم. كەنەتتەن الگى جەپ وتىرعان تاماعىم ەسىمە ءتۇسىپ، ۇيگە كەلىنشەگىمنەن بۇرىن كىرىپ، لەگەندى شىراق الدىنان ىعىستىرىپ تاستادىم.
جوعارىعا كوتەرىلىپ، كورشىلەردى شاقىردىم. ولار ماعان:
– نە بولىپ قالدى قاراڭعى تۇندە؟ – دەپ مەنەن سۇراپ جاتىر.
– ساعيد يبن ءال-مۇسايياب بۇگىن قىزى مەن مەنىڭ باسىمدى قوستى. جاڭا عانا قىزىن ءوزى الىپ كەلىپتى. ەندى بار ءجون-جورالعىسىن جاساۋعا وزدەرىڭ كومەك بەرىڭدەر، – دەدىم.
سوندا ءبىر كەمپىر:
– سەنىڭ ەسىڭ دۇرىس پا؟ نە دەپ تۇرعانىڭدى ءوزىڭ بىلمەيسىڭ-اۋ. ساعيد قىزىن قالاي ساعان بەرە سالسىن؟ وتكەن جولى قىزىن حاليفا ءۋاليد يبن ابدۇلماليككە بەرمەي قويعان ساعيد قالايشا قىزىن كەشكە ءوزى ساعان الىپ كەلەدى؟ – دەپ سەنە الماي وتىر.
– ءيا، سول، – دەپ جاۋاپ بەردىم. كەلىڭدەر، كورىڭدەر، سول قىزدىڭ ءوزى.
ايەلدەر ءالى سەنەر ەمەس. ۇيگە كىرىپ، كەلىنشەگىمدى كورىپ، باستاۋ ايتىپ جاتىر.
ءۇش كۇننەن كەيىن كورگەنىمدە مۇنداي جاننىڭ دۇنيەدە بار ەكەنىن ەندى ءبىلىپ، تاڭقالدىم. مادينەنىڭ ەڭ سۇلۋ ايەلى، اللانىڭ كىتابىن تۇگەل جاتتاپ العان، پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) حاديستەرىن ريۋايات ەتۋدە الدىڭعى قاتاردا، كۇيەۋىنىڭ قۇقىعىن ەڭ جاقسى بىلەتىن كەلىنشەك ەكەن.+
كەيىن مەشىتتەگى ءشايحتىڭ القاسىنا كەلدىم. سالەم بەرىپ، امانداستىم. ماعان سالەم قايتاردى دا، ارتىق ءلام دەمەدى. ءدارىس بىتكەننەن كەيىن ءبارى تاراسىپ، ەكەۋىمىزدەن باسقا ەشكىم قالمادى. ماعان:
– ءابۋ ۋاداعا! جۇبايىڭنىڭ جاعدايى قالاي؟ – دەپ سۇرادى.
– دوس قىزىعاتىنداي، دۇشپان قىزعاناتىنداي جاعدايدا، – دەپ جاۋاپ بەردىم.
– اللاعا شۇكىر!
– ۇيىمە قايتىپ ورالعانىمدا، تىرشىلىگىمىزگە جاراتاتىن كوپ قارجى جىبەرىپتى، – دەپ اياقتايدى ول ءوز اڭگىمەسىن.
شولۋشى: اسەل وتەشوۆا
پىكىر قالدىرۋ