كوپ جاعدايدا اسكەري مەكەمەلەر ءوز مەملەكەتتەرىندەگى يادرولىق قارۋدىڭ كولەمىن قۇپيادا ۇستايدى. ساراپشىلاردىڭ ەسەبىنە قاراعاندا الەمدەگى يادرولىق قارۋدىڭ  93%-ى اقش پەن رەسەيگە تيەسىلى. وسى ورايدا رەسەي مەن اقش ۇلكەن ماسشتابتا يادرولىق سوعىس باستاسا ءبىزدىڭ عالامشارىمىزدىڭ جاعدايى نە بولادى دەگەن سۇراق تۋادى.

ارينە، جاعداي وتە ناشار بولادى.

جالپى العاندا، يادرولىق قارۋ وسى ۋاقىتقا دەيىن ەكى رەت قولدانىلعان. جاپونيالىق حيروسيما مەن ناگاساكي قالالارىندا 1945 جىلى ورىن الدى. الايدا سول كەزدەگى قارۋ مەن قازىرگى زامانۋي قارۋ جاراقتىڭ كۇشتەرى سالىستىرۋعا كەلمەيدى. يادرولىق قارۋدىڭ سالدارىن ۇشكە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى: ءبىر ساتتىك، ءبىراز ۋاقىت وتسەن سوڭ ورنايتىن جانە ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلاتىن زارداپتار.

ءبىر ساتتە پايدا بولاتىن زارداپتار

يادرولىق جارىلىستىڭ تەمپەراتۋراسى بىردەن بىرنەشە ميلليون سەلسي گرادۋسقا دەيىن جەتەدى. بۇل دەگەن ءسوز جارىلىس ورىن العان جەردەن جاقىن راديۋستا ورنالاسقان ادامنىڭ دەنەسى بىردەن جوق بولىپ كەتەدى. حيروسيمادا 3 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان ادامداردان تەك تاسقا تۇسكەن كولەڭكەلەرى عانا قالعان.

عيمارات ىشىندەگى ادامدار جىلۋ ەففەكتىلەرىنەن نەمەسە عيمارات قۇلاعان كەزدەگى ونىڭ قيىندىلارىنان ولەدى. بىردەن ءولۋ 90% قۇرايدى.

كوپتەپ ورناعان ءورتتىڭ سەبەبىنەن وتتەگىنى وزىنە ءسىڭىرىپ العان داۋىلدار سوعادى.  ءورت داۋىلدارى جولىنداعى تۇرعان نارسەلەردىڭ ءبارىن جويادى. مۇنداي ءورتتى داۋىلداردىڭ كىشىرەك مىسالدارى گامبۋرگ پەن توكيو قالالارىندا قاراپايىم بومبانىڭ اسەرىنەن دە ورناعان. ءتىپتى داۋىلدان ءتىرى قالعان ادامداردىڭ وزدەرى اتموسفەراداعى بارلىق وتتەگىنىڭ جويىلۋ سەبەبىنەن تىنىس الا الماي قايتىس بولادى.

ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ ورنايتىن زارداپتار

امان قالعاندار بىرنەشە كۇن بويى راديواكتيۆتى شوگىندىلەردىڭ ەسەبىنەن وزدەرىن ناشار سەزىنەدى. يادرولىق بومبانىڭ قالاي جارىلۋى دا ونىڭ زارداپتارىن ايقىندايدى. ماسەلەن، ەگەر بومبا جەرگە ءتيىپ بارىپ جارىلسا اتموسفەراعا تۇسكەن راديواكتيۆتى قوقىستار كولەمى كوبىرەك بولادى، ال بومبا اۋادا جارىلسا ونىڭ زارداپتارى الدەقايدا اۋىرىراق بولادى.

ءتىرى قالعاندار ۇلكەن قيىندىقتارعا دۋشار بولادى. جۇكتى ايەلدەر بالالارىن جوعالتادى نەمەسە مۇگەدەكتەر، كەمىستەردى بوسانادى. جارالار وتە باياۋ ەمدەلەدى، ادامنىڭ يممۋندىق جۇيەسىنە نۇقسان كەلەدى.

ۇزاق ۋاقىتقا ساقتالاتىن زارداپتار

بارلىق الەمدى راديپاسيالىق وبىر اۋرۋلارى جايلايدى. رادياسيالىق وبىر، اق قان اۋرۋلارى بالالار اراسىندا دا تارالادى.

عالامشاردى يادرولىق قىس كۇتەدى. زەرتتەۋلەرگە قاراعاندا، ءتىپتى يادرولىق قارۋدى شەكتەپ ءبىر عانا اۋماقتا جۇرگىزگەننىڭ وزىندە، ول عالامشاردىڭ ورتا تەمپەراتۋرادان 1،5 رادۋس سەلسيگە تۇسۋىنە اسەر ەتەدى.  سونىڭ سالدارىنان ءداندى داقىلدار ءوسىرۋ ۋاقىتىنىڭ بۇزىلۋىنان  بۇكىل الەمدە اشتىق ورىن الادى.

جاھاندىق يادرولىق سوعىس ورىن الاتىن جاعدايدا عالامشار ومىرىنە اپاتتىق نۇقسان كەلەدى.  الەمدە  يادرولىق قارۋ ءبىر عانا مەملەكەتتە بولعاننىڭ وزىندە بارلىق عالامشارعا ءقاۋىپ تونەدى. ادامزات پىشاق ۇستىمەن ءجۇرىپ كەلە جاتقان سەكىلدى. ال ءسىز قالاي ويلايسىز؟

اۋدارعان: نازەركە مۇسا