– جاقسىبەك قالەلبەك ۇلى، قازاقتىڭ ۇكىلەگەن ۇمىتىندەي بولىپ، «ۇكىلى قىز» انىمەن قازاق تىڭدارمانىنىڭ كوڭىل پەرنەسىن ءداپ باسقان «عاسىر» توبىنىڭ قۇرامىندا بولعانىڭىزدى بىلەمىز. كەيىننەن جەكە شىعارماشىلىعىڭزدى قولعا الىپ، تاماشا اندەرىڭىزگە بەينەبيان تۇسىرۋمەن ابىگەر بولىپ جۇرگەنىڭىزدى ەستىپ، بىلدىك. جۋىردا سەنى قىتايدا ءبىر انىنە بەينە تۇسىرۋگە كەتىپتى دەگەن ءسوز ب ا ق بەتىندە بۇرق ەتە قالعانى بار. اڭگىمەمىزدىڭ شىمىلدىعىن وسى ءبىر سۇراقپەن اشساق دەيمىز؟

– يا، وسى جۋىقتا ءۇرىمشى قالاسىنا كەلىپ، قازاقستانعا بەلگىلى اقىن قالقامان ساريننىڭ سوزىنە جازىلعان، تارباعاتاي ايماعى شاعانتوعاي اۋدانىنىڭ ازاماتى كومپوزيتور تۇرسىنعالي اعامىزدىڭ (مۇقامەتجان ۇلى) انىنە جازىلعان «ساعىنىش سىبىرى» دەگەن انگە بەينەبايان ءتۇسىرۋ ماقساتىمەن وسى شاھارعا ات باسىن بۇرعانىمىز راس! قازىرگە دەيىن اتالمىش بەينەباياننىڭ ءبىراز جۇمىستارى اقىرلاسىپ تا قالدى. ەندى ارى قاراي شامامىزشا وڭدەۋ ۇستىندەمىز. اللا بۇيىرتسا، بىر-ەكى اپتانىڭ كولەمىندە كوپكە جاريا بولىپ قالار...

– بەينەبايان دەمەكشى، بۇل جۇمىستىڭ دا وزىندىك قيىنشىلىعى جوق بولماسا كەرەك، ونسىزدا «كىرپىش قالاساڭ دا، كەڭەسىپ قالا» دەيتىن قازاقتىڭ سوزىنە جىعىلساق، وسى جۇمىستىڭ باسى-قاسىندا كوپ ازاماتتاردىڭ جۇرگەنى دە بىلايعى جۇرتقا بەلگىلى عوي. سول ازاماتتار جايلى از-كەم ايتا وتىرساڭىز؟

– مۇندا ەڭ اۋەلى قىتايداعى ينتەرنەت باسىلىمداردىڭ كوش باسىندا كەلە جاتقان، ۇلت ءۇشىن ۇلاعاتتى ءىس اتقارىپ جۇرگەن «شالقار»(net) سايتىنىڭ باسشىسى شالقار باۋىرىما كوپ راحمەت ايتۋعا حاقىلىمىن: وسى بەينەباياننىڭ سەنارييىن جازعان دا، تۇتاس بەيناباياندى تۇسىرگەن دە، ءتىپتى بۇل «ساعىنىش سىبىرى» جايلى جالپاق جۇرتقا سىبىرلايتىن، سىبىرلايتىن دەپپىن-اۋ، «شالقار» سايتى ارقىلى ەڭ ءبىرىنشى جار سالاتىن دا وسى ازامات بولىپ وتىر. سوسىن دا بەينەبايانداعى قىزدىڭ رولىندە تارباعاتاي ايماعىنداعى ويىن-ساۋىق ۇيىرمەسىنىڭ مۇشەسى، ءبيشى ەلنۇر دەگەن قارىنداسىمىز ءساتتى سومداپ شىقتى دەۋگە بولادى. ءبىر قىزىعى بۇل كليپتە ەكى-اق ادامبىز. ەكىنشىسى كىم ەكەنىن وزدەرىڭىزدە بولجاعان بولارسىزدار...

– يا، بۇل «شىعارمانىڭ» ەكىنشىسى كەيىپكەرى ءوزىڭ ەكەنىڭدى وزگەلەر دە ايتقىزباي ءبىلىپ وتىرعان بولسا كەرەك. وسىندايدا ءداستۇرلى سۇراعىمىزدىڭ دا ءتاپ-تاۋىر رەتى كەلىپ تۇرعان سياقتى. جالپى ءوزىڭ جايلى قىسقاشا ايتا وتىرساڭ؟

– راحمەت! مەن قازاقتىڭ قۇيقالى جەرى شىڭجاڭداعى تارباعاتايدىڭ تولى دەپ اتالاتىن شاعىن اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەنمىن. بالكىم، جاستايىمنان ونەرگە اۋەس بولعانىمنان، بالكىم اتامەكەنگە دەگەن قاراكوز قانداستارعا ورتاق ساعىنىشتان با، ايتەۋىر، كەيىن الماتىعا ات باسىن تىرەگەن ەدىم. سوسىن، تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىنا وقۋعا ءتۇسىپ، كلاسسيكالىق گيتتارا ماماندىعى بويىنشا ءتورت جىل ءدارىس الدىم (2007 – 2011 ارالىعىندا – اۆتور.). وسى شاڭىراقتا ءجۇرىپ، «عاسىر» ونەر توبىن قۇرعانبىز. وندا تالانتتى گيتتاريست باۋىرجان جىلقىبايەۆ، ساكسوفوندا وينايتىن ەرمەك مەدەنوۆ بار ەدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا «عاسىر» توبى بولىپ، ۇلكەن-ۇلكەن ساحىنالاردا ءان ايتتىق. ءتىپتى باقىتىمىزعا وراي، قازاقتىڭ تالانتتى ءانشى ۇلى نۇرلان ونەربايەۆ اعامىزعا شاكىرت بولۋ باقىتى دا بىزگە ەپتەپ بۇيىرعان-تۇعىن.

– سول «بۇيىردىنى» ايتاسىڭ-اۋ، بۇل رەتتە ءبىزدىڭ بۇل سۇحباتتاعى بۇيىمتايىمىزدىڭ ءبىرى دە – وتكەن جىلى ەلباسىعا ارناپ «عاسىر اعا» دەگەن ءان جازىپ، ەل پرەزيدەنتىنىڭ ىقىلاسى مەن بىرگە الماتىنىڭ قالاسىنىڭ اكىمى قابىلداعان دەسەدى. وسى بۇيىرعان ب ا ق جايلى «اڭىز» قانشالىقتى شىندىق ەدى؟

– بۇل ەندى شىپ-شىرعاسىز شىندىق دەسەك – وتىرىك ايتپاعانىمىز. سەبەبى، وسى ءاننىڭ شىعۋى دا بەكەر ەمەس ەدى. ەل ءۇشىن ەرشىمدى ەڭبەك ەتىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ بۋىنىن بەكىتىپ، تاۋەلسىز ەلدىڭ تامىرىن تەرەڭ جايدىرعان ەلباسىنىڭ عاسىرعا تاتيتىن ەڭبەگىنە سۇيىنگەنىمنەن قازاق دەيتىن ۇلتتىڭ ۇلىسىن ۇلاعاتتار ۇلى رەتىندە وسى ءاندى جازعانمىن. ارينە، وسى ءاندى جازۋ بارىسندا بولعان قورقۋ مەن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمدى دە ءبىز سوزبەن ايتىپ جەتكىزە قويۋ – قيىننىڭ-قيىنى. اقىرى ءساتتى جازىپ شىقتىم دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ الماتىعا كەلگەن ارنايى ساپارىندا قالا اكىمى احمەتجان ەسىموۆتىڭ رۇقساتىمەن وسى ءاندى ەل پرەزيدەنتىنىڭ الدىندا ايتقان بولاتىنبىز. سول جەردە ەلباسى قاتتى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ءوز كەزەگىندە العىسىن ايتىپ، باتاسىن بەرگەن ەدى. سودان ارادا ەكى-ۇش كۇن وتكەسىن قالا اكىمى ا.ەسىموۆ ءوزى ۇيىنە شاقىرىپ ول كىسىنىڭ وسى ءاندى جوعارى باعالاعانىن ايتتى، ءارى «مەن تۋرالى كوپ اندەر جازىلىپ جاتىر عوي، دەگەنمەن بۇل ءاننىڭ ورىنى بولەك. سوزدەرى دە، ءبارى شىنايى ەكەن» دەگەنگە ساياتىن كوپ پىكىرىن جەتكىزىپتى. سوندا عانا اۋەلگى قورقىنىش پەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ سالماعىنان از دا بولسا ارىلعانداي بولىپ، ءبىر قۋانعانىم بار. الداعى ۋاقىتتا وسى انگە احمەتجان اعامىزدىڭ تىكەلەي كومەگىمەن بەينەبايان تۇسىرمەكپىز.

– تاماشا ەڭبەك ەكەن! ەلى سۇيەر ۇل بولماسا، ەر ازاماتقا سىن ەمەس پە؟ ەڭبەك قاشاندا وسى پرينسپبەن ەڭبەك قوي. ال ەندى اڭگىمەمىزدىڭ اۋانىن ءان ولكەسىندەگى ازدى-كوپ ماسەلەلەر توڭىرەگىنە ويستىرساق. جالپى، بىزدە جۇڭگو ەستراداسى (قانداستار ەسەبىنەن) مەن قازاقستان ەستراداسىندا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىق بار دەپ ايتىلىپ ءجۇر. بىرەۋلەر 20 – 30 جىل دەسە، ەندى بىرەۋلەر جارتى عاسىرعا ارتتا قالعان دەسەدى. بۇل اراداعى ارتتا قالعان دەگەنىمىز قاي ەلدىڭ تاراپىنان ەكەنىن ءسىز بەن ءبىز جاقسى بىلسەك كەرەك. وسى جايلى نە ايتار ەدىڭىز؟

– بۇعان كەلىسۋگە بولماس. ويتكەنى ءار ەلدىڭ ونەرى، سونىڭ ىشىندە جاڭاعى ءسىز ايتىپ وتىرعان ەسترادا باعىتى دا ءار ءتۇرلى داميدى. ونىڭ ۇستىنە قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى – تازا جاندى داۋىسپەن ايتاتىندىعىندا. وسى سەبەپتەن دە كەيدە كوپ ءاننىڭ ءساتتى شىعا بەرمەيتىنى – راس! ايتپەسە، اناۋ ايتقانداي سونشا كوپ پارىقتى كورىپ تۇرعان جوقپىن.

– ەسترادا جايلى ايتساق، ءبىراز سۇراقتىڭ باسى داۋعا قالاتىنى بار. ونىڭ ۇستىنە، اباي اتامىز ايتپاقشى: «ءاننىڭ دە ەستىسى بار، ەسەرى بار». بۇل تۋرالى كەيىنگى كەزدەرى الدىڭعى بۋىن – ۇلكەن انشىلەرىمىز كوپ-كوپ پىكىر ايتىپ، كوڭىل تولماۋشىلىعىن ايتۋدا. وعان مىسال رەتىندە، وتكەن جىلدىڭ ەنشىسىندەگى روزا جانە بيبيگۇل اپايلارىمىزدىڭ كۇيىنىشپەن ايتقان كەي پىكىرلەرى دالەل دەۋگە بولادى. بۇل تۇرعىدا سول ەسترادانىڭ «ءبىر پۇشپاعىن يلەپ جۇرگەن» ءانشى رەتىندە ءسىز نە ايتار ەدىڭىز؟

– بۇل تۋرالى مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ كەرەمەت ولەڭىمەن باستاسام، «بارسەلونا اۋەجايىنداعى سۇڭقارلار» دەگەن ولەڭىندە قازىرگى ءار سالاداعى ونەر تۋرالى ايتىپ كەتەدى. مۇندا ۇساق-مايدا، قۇس سىماقتاردىڭ اسپاندى تۇتاس جاۋلاپ العانى ايتىلادى. ءارى، ءبىر اقىلمان قاريانىڭ اقىلىمەن وسى اسپانعا بەس سۇڭقار جىبەرىپ، ءبىر جولا ايىقتىرعان دەسەدى. بۇل ءبىر تاماشا اڭىز-داستان. مەنشە بۇگىنگى تامىرسىز، وزىندىك تابيعاتىنسىز، بۇگىن بار دا ەرتەڭ جوق جۇلدىزعا جۇكتى ەترادا كەڭىستىگىن دە سولاي ءبىر تازالاپ الۋ كەرەك شىعار. ءتىپتى بۇدان اسىپ نە ايتۋعا بولادى؟!

– ەستراداداعى اعا-اپكەلەرىمىزدەن كىمنەن قولداۋ تاپتىم دەپ ويلايسىز؟

– بۇل تۋرالى ءسوزىمنىڭ «ءبىسسمىللاسىن» تاعى دا نۇرلان ونەربايەۆ اعامنان باستاعىم كەلەدى. سەبەبى، ءبىزدى وسى ۇلكەن ساحىناعا دەم بەرىپ، دەمەپ شىعارعان دا سول كىسى بولاتىن. جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايتىپ تاۋسۋ مۇمكىن بە؟! ونەردەگى اعالىعى ءوز الدىنا، بىلايعى ومىرىمىزدە دە ونەگەنىڭ التىن قازىعىنداي بولىپ، ۇلتىن، ءدىنىن، ءتىلىن ءسۇيۋدىڭ قانداي بولاتىنىن ۇعىندىرعان ادام دەۋىمە بولادى. سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ ءدۇلدۇل انشىلەرىنىڭ ءبىرى توقتار سەرىكوۆ اعامدى ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. قازىردە وسى كىسىنىڭ باۋلىپ-باپتاۋىنداعى بايگەگە باعى بايلاۋلى ءبىر تايىمىن. وزسام – باعىمنىڭ جانعانى، وزباسام، ول – بولەك اڭگىمە!

– اندەرىڭىزدى كىمدەر ورىنداپ ءجۇر؟

– «ۇكىلى قىز» ءانىن ۇلكەن ساحنادا تۇساۋىن كەسكەن نۇرلان ونەربايەۆ اعامىز ورىنداپ ءجۇر. كەيىن ول ءاندى «عاسىر» توبىمەن بىرگە ورىندادىم. توقتار سەرىك اعامىز بەن بەيبىت سەيدۋاليۆا جەڭگەمىز «ءانىڭ بولايىن»، «قاراكوز قۇرالايىم»، «عاشىقتار قيالى» اتتى اندەرىمدى ورىنداپ ءجۇر. «جىگىتتەر» كۆارتەتى «تۇرمىن سەنى ەسكە الىپ»، قايرات نۇرتاس «ويلاي-ويلاي» اتتى اندەرىمدى ورىنداپ ءجۇر. وزگە جاس انشىلەر دە كوپتەگەن اندەرىمدى ورىنداپ ءجۇر. گۇلنۇر اسكەرحان قىزى «سەن سياقتى» دەپ اتالاتىن جاڭا ءاندى ورىندادى، توقتار سەرىكوۆتىڭ سوزىنە جازىلعان «ەلگە حات» اتتى ءانىمدى وتانبەك ەڭسەحان ۇلى ورىنداپ ءجۇر.

– ەندى وسى ءبىر تاماشا سۇحباتىمىزدىڭ دا سىرگە جيار تۇسىنا كەلىپ قالعاندايمىز. بولاشاق جوسپارلارىڭ تۋراسىندا تىڭدارماندارىڭا قىسقاشا مالىمەت بەرسەڭ، بۇگىنگى تاماشا اڭگىمەمىزدىڭ نۇكتەسىن قويعانداي بولار ما ەدىك؟

– توقتار سەرىكوۆ اعامىزبەنن ارى قاراي بىرلەسە جۇمىس جاساپ، كەلەسى ءبىر اندەرىمەن دە، اللا جار بەرسە، بارلىق اندەرىمە دە بەينەبايان ءتۇسىرىپ، «ۇكىلى قىزبەن» مەنى تانىعان تالعامپاز تىڭدارمانىمدى شامامنىڭ جەتىسىنشە ونان ارى تاڭعالدىرسام دەيمىن.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت! 

سۇحباتتاسقان – ەرلان تولەۋباي