ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ "ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ارى دا جانى دا تازا، ساۋاتتى جانە بىلىكتى بولعانى دۇرىس"، – دەپ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جەمقورلىقتان ادا بولۋ كەرەكتىگىن اتاپ كورسەتكەنى بەلگىلى.

راسىندا جەمقورلىق دەگەن جەگى قۇرت. ول قوعامنىڭ دامۋىن تەجەيدى. بۇل ەشقاشان قوعام نازارىنان تىس قالعان ەمەس. ويتكەنى مەملەكەت مۇلكىن تالان-تاراجعا سالىپ، كەنەتتەن پايدا كوزدەگەندەر قاي زاماندا دا بولعان. ءبىراق جەمقورلىققا توسقاۋىل قويماسا، تاعى بولمايدى. ەلباسى نازاربايەۆ "100 ناقتى قادام" ۇلت جوسپارى ستراتەگيالىق باعدارلاماسىندا مۇنى ايقىن ءارى اشىق اتاپ كورسەتتى. قاي ءبىر باياندامالارىندا بولسىن، ونىمەن تولىققاندى كۇرەسۋدىڭ جولدارىن كورسەتتى. ۇلت جوسپارىنىڭ 13-قادامىندا "جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ، سونىمەن بىرگە جاڭا زاڭنامالار ازىرلەي وتىرىپ، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ قۇرىلىمىندا ارنايى ءبولىم قۇرۋ كەرەكتىگى" اتاپ كورسەتىلگەن. بۇل جوسپار ءقازىر جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىپ جاتىر. جەمقورلىققا  قارسى ارنايى اگەنتتىك قۇرىلدى. قازاقستان بۇل ورايدا الەمگە ۇلگى ەكەنى دە بەلگىلى. تمد-دا ءبىرىنشى بولىپ "سى­بايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى"  زاڭ قابىلدادى.

بۇل قازاقستان ءۇشىن عانا ەمەس، دۇنيە ءجۇزى ءۇشىن عالامدىق پروبلەما ەكەنى بەلگىلى. سوندىقتان قاي ءبىر مەملەكەت بولسىن، ەڭ الدىمەن سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋعا تىرىسادى. كۇرەستى كۇشەيتەدى. جەمقورلىقتىڭ وراسان زور زيانى جانە سالدارى بار.

قوعام جەمقورلىققا دۋشار بولسا، ونىڭ زاردابى قيىن. نەگە؟

بىرىنشىدەن، ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ دامۋىنا توسقاۋىل بولادى.

ەكىنشىدەن، كولەگەيلى ەكونوميكا ءورشيدى.

ۇشىنشىدەن، قوعامدا ماسىلدىق ءوربيدى. جالقاۋ جاتىپىشەر، كەنەتتەن باييتىنداردىڭ قاتارى كوبەيەدى.

تورتىنشىدەن، جەمقورلىق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن تاۋەلسىزدىككە ۇلكەن قاتەر توندىرەدى.

سول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ ەڭ الدىمەن قاجەتتى قاتاڭ زاڭنامالار قابىلدانادى. ونى جۇزەگە اسىرۋ تەتىكتەرى كۇشەيەدى. مۇنىڭ بارلىعى ءقازىر قازاقستان مەملەكەتىندە بار. ايتا كەتۋ كەرەك، ەلباسى، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نازاربايەۆ باستاعان ساباقتاستاستىقتى ءقازىر قاسىم-جومارت توقايەۆ جالعاستىرىپ وتىر. ونىڭ جۇرتشىلىققا جاساعان العاشقى كىرىسپە ءسوزىنىڭ ءبىرى دە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ بولدى. ءتىپتى توقايەۆ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەلەرى جونىندە العاشقى كەڭەسىن دە وتكىزدى.

– جىل سايىن قازاقستاندا ورتاشا ەسەپپەن 2 مىڭنان استام سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى قىلمىستىق ءىس تىركەلەدى. مىڭنان اسا ادام جاۋاپقا تارتىلادى. بۇل – باتپانداپ كىرىپ، مىسقالداپ شىعاتىن كەسەل. وسى اۋرۋدى ءقازىر شۇعىل تۇردە ەمدەمەسەك، ەرتەڭ كەش بولۋى مۇمكىن، – دەدى پرەزيدەنت توقايەۆ سول جيىندا سويلەگەن سوزىندە.

پرەزيدەنت توقايەۆ جەمقورلىقتان ارىلۋدىڭ جولدارىن دا انىق كورسەتىپ بەردى. ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

الدىمەن قوعامدى دامىتىپ جاتقان ادامداردىڭ ساناسى تازارۋ كەرەك. "كەنەتتەن بايۋ" ەشكىمگە جاقسىلىق اككەلمەيدى. "ۇرىنىڭ ارتى – قۋىس". ءتۇپتىڭ تۇبىندە بۇل قىلمىس ءبارىبىر اشىلادى. جەمقورلىقپەن بايىپ، مەملەكەت قازىناسىن تالان-تاراجعا سالىپ، ۇشپاققا شىققان ەشكىم جوق. سوندىقتان ونىڭ تامىرىنا بالتا شاپقاندا عانا ول ول تۇبىرىمەن قۇريدى. بۇل مەملەكەتتىڭ عانا ءىسى ەمەس. وعان قوعام بولىپ قارسى تۇرۋ كەرەك. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتكەن ءجون. ءبىر عانا مىسال، سوڭعى ءۇش جىلدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى 900-گە جۋىق ۇستالعان. كەيبىرەۋلەرى بيۋدجەتتەن جىمقىرعان اقشالارىن مەملەكەت قازىناسىنا قايتاردى. ءبىراق  ۇرلانعان قارجى كوپتەگەن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ ساپالى ورىندالۋىنا كەسىرىن تيگىزدى. مۇنى قوعام دا، پرەزيدەنت توقاپيەۆ تا ءبىلىپ وتىر. سوندىقتان دا نەعۇرلىم بيۋدجەت ساياساتى اشىق بولسا، سوعۇرلىم جەمقورلىقتان ادا بولامىز. 

سىبايلاس جەمقورلىقتان ادا بولۋدىڭ ەڭ دۇرىس ءادىسى سيفرلاندىرۋ ەكەنى تۇسىنىكتى. بۇل ورايدا ەلەمىزدە "سيفرلى قازاقستان" مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قولعا الىنىپ، قازىرگى ۋاقىتتا تابىستى جۇرۋدە. مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ تولىقتاي ەلەكتروندىق نۇسقاعا كوشسە، وندا جەمقورلىق تا ازايادى. ءبارى اشىق تۇردە جۇرگىزىلەدى.

قازىرگى ۋاقىتتا ەگەر قاراماعىنداعى قىزمەتكەرى جەمقورلىقپەن ۇستالسا، باسشىسىن وتستاۆكاعا كەتىرۋ تۋرالى ماسەلە ءجيى قوزعالۋدا. بۇل جايت كەزىندە ەلباسى نازاربايەۆ تاراپىنان دا، قازىرگى پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ اۋزىنان دا ايتىلدى. دەمەك، بۇل ساباقتاستىقتىڭ ناتيجەسى ءسوزسىز جەمىستى بولادى. ويتكەنى جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋ پرەزيدەنتتىڭ عانا شارۋاسى ەمەس. بۇل بۇكىل قوعامنىڭ مىندەتى ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك.

بەك بايتاس