قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرى رە¬تىندە ەرەكشە باعالاناتىن تابيعي جانە مادەني نىساندار، زايىرلى جانە ءدىني ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرى، حالىق اراسىنان شىققان كورنەكتى تۇلعالاردىڭ كەسەنەلەرى مەن قورىمدارى تاريحي-ساياسي وقيعالارعا بايلانىستى ورىندار دەپ تانىلادى. 

«قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ گەوگرافياسى» جوباسى اياسىندا ءۇش باعىتتى قامتىعان ءبىراز جۇمىستار اتقارىلدى. سونىڭ ىشىندە ءبىرىنشى باعىت —2017 جىلى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار كيەلى جەرلەردىڭ تىزىمىنە ءبىزدىڭ وبلىس بويىنشا 12 ەسكەرتكىش جانە جەرگىلىكتى ماڭىزى بار 46 ەسكەرتكىش ەنگىزىلدى.

اقتوبە وبلىسى بويىنشا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار كيەلى جەرلەر تىزىمىنە ەنگىزىلگەن 12 ەسكەرتكىش: قوبدا اۋدانىنداعى ابات-بايتاق قورىمى، قوبىلاندى باتىر مەموريالدىق كەشەنى، يساتاي باتىر كەسەنەسى، ايتەكە بي اۋدانىنداعى ءابىلقايىر حان جەرلەنگەن «حان مولاسى» قورىمى، كەڭەسارى حاننىڭ قارىنداسى – بوپايدىڭ مولاسى، تەمىر اۋدانىنداعى دوسجان يشان مەشىتى، شالقار اۋدانىنداعى ەسەت-دارىباي كوتىبار ۇلىنىڭ كەسەنەلەرى، العا اۋدانىنداعى ەسەت باتىر كوكى ۇلىنىڭ مەموريالدىق كەشەنى، حرومتاۋ اۋدانىنداعى ويسىلقارا قورىمى، ىرعىز اۋدانىنداعى جامانشىڭ مەتەوريت كراتەرى، العا اۋدانىنداعى اۋباكىر كەردەرىنىڭ كەسەنەسى، بايعانين اۋدانىنداعى قىزىلۇيىك عيباداتحاناسى.

ەكىنشى باعىت — وبلىس اۋماعىنداعى تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىشتەردى عىلىمي رەستاۆراسيالاۋ جۇمىستارى.

2017 جىلى قوبدا اۋدانىندا ورنالاسقان قوبىلاندى باتىر مەموريالدىق كەشەنىنە رەكونسترۋكسيا جاسالىپ، ابات-بايتاق قورىمىنىڭ اۋماعىن اباتتاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلدى. 2019 جىلى تەمىر اۋدانىنداعى دوسجان يشان مەشىتىندە كونسەرۆاسيالاۋ جۇمىستارى باستالدى. بيىل ىرعىز اۋدانىنداعى المات تامى ماۆزولەيىنە، شالقار اۋدانىنداعى وڭالبەك اتا كەسەنەسىنە جانە العا اۋدانىنداعى شاكەن يشان مەشىتىنە عىلىمي-رەستاۆراسيالاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتار مەن جۇمىس جوبالارى ازىرلەنۋدە.

ءۇشىنشى باعىت — اقتوبە وبلىسى اۋماعىنداعى كيەلى جەرلەردى عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەۋ.

2018 جىلى ايتەكە بي مەن ىرعىز اۋداندارى اۋماعىنداعى جالپىۇلتتىق جانە وڭىرلىك ماڭىزى بار 30-دان استام ەسكەرتكىشتىڭ ورنالاسقان ورىندارى مەن جاي-كۇيىن انىقتاۋ، فوتوفيكساسيا جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، كوورديناتتارى ناقتىلاندى. بۇل وڭىردەگى ءحىح عاسىر مەن حح عاسىردىڭ باسىنا جاتاتىن كەسەنە-عيباداتحانالاردىڭ قاتارىندا نۇرسەيىت، قالي، نازار، جانىس، كەپەر، المات تامى سياقتى مازارلار بار.

       ارحەولوگتاردىڭ كۇشىمەن تەمىر اۋدانى تاسقوپا اۋىلىنىڭ ماڭىندا جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە ارحەولوگتار التىن بۇيىمدارمەن اشەكەيلەنگەن سارمات كوسەمىنىڭ قورعانىن تاپقان بولاتىن. تابىلعان بارلىق قۇندى زاتتار ق ر ارحەولوگيا ينستيتۋتىنا زەرتتەۋگە جىبەرىلدى.

       سونداي-اق ا.ج. شىلدە ايىندا ويىل اۋداندىق مۋزەيىنىڭ ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى ناتيجەسىندە بەرسييەۆ وكرۋگى ماڭىنداعى ەرتە داۋىردە ادامدار مەكەندەگەن «قازدىارال» تۇراعىنان ەرتە قولا ءداۋىرى مەن ورتا عاسىر كەزەڭىنە جاتاتىن ەسكى قۇمىرا، ادام سۇيەكتەرى تابىلدى. تابىلعان جادىگەرلەرگە عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزىلۋدە.

      «قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ گەوگرافياسى» ارنايى جوباسى اياسىندا بارلىعى 97 ەسكەرتكىشكە، ونىڭ ىشىندە قالا اۋماعىنداعى 39 ەسكەرتكىشكە، اۋداندارداعى 58 ەسكەرتكىشكە بىرەگەي جانە جەكەلەگەن QR-كودتار ورناتىلدى.

2021 جىلى وبلىس بويىنشا 50 ەسكەرتكىشكە QR-كود ورناتۋ جوسپارلانىپ وتىر.

ق.جۇبانوۆ اتىنداعى ءاومۋ باستاماسىمەن «جۇبانوۆتان-ابايعا» اتتى عىلىمي-تانىمدىق ەكسپەديسياسى ۇيىمداستىرىلدى.

       اقتوبە وبلىسى كۇن سايىن وركەندەپ كەلە جاتقان وبلىستاردىڭ ءبىرى جانە وراسان زور ەكونوميكالىق، مادەني، تۋريستىك پوتەنسيالى بار ءوڭىر. ارنايى جوبا اياسىندا جەرگىلىكتى ماڭىزى بار كيەلى ورىندارعا 24 تۋريستىك باعىتتار جاساقتالدى.

       2019 جىلى تۋريستىك باعىتتار بويىنشا 90 980 ادام اقتوبە وبلىسىنا كەلىپ، 105 كەمپينگ سالىندى. جالپى تۋريستەرگە كورسەتىلگەن قىزمەتتەر كولەمى 1 ملرد. 693 ملن تەڭگەنى قۇرادى.

       بۇگىنگى تاڭدا كاسىپكەرلىك باسقارماسىمەن بىرلەسىپ وڭىردەگى تۋريستىك وبەكتىلەردىڭ كارتاسى جاسالىپ، قوبدا، ويىل، مارتوك، حرومتاۋ، العا، قارعالى، ىرعىز، شالقار اۋداندارىنا 8 ساپار ۇيىمداستىرىلدى.

       قوبدا اۋدانىندا اگروتۋريزم بويىنشا ۇلتتىق تاعامدار (قىمىز، قايماق، بالقايماق، سارىماي جانە ت.ب.) دايىنداۋ ۇدەرىسىمەن، ويىل اۋدانىندا «بارقىن» ءشول قۇمدارى، قاراعاي توعايلارى، ۇلى جىبەك جولىنىڭ (كوكجار جارمەڭكەسى، كوپەس ۇيلەرى) تاريحىمەن، مارتوك اۋدانىندا باتىس قازاقستانداعى جالعىز مارال شارۋاشىلىعى، «ايس» ءسۇت فەرماسىمەن تانىستىرىلدى.

       حرومتاۋ اۋدانى تۋريستەر دون كبك كارەرى، گەولوگيالىق نىسانداردىڭ حالىقارالىق تىزىمىنە ەنگىزىلگەن «ايدارلىاشا» گەولوگيالىق قيماسى، العا اۋدانىنىڭ «تاما ەسەت باتىر كوك ۇلى» مەموريالدىق كەشەنىنە جاقىن جەردە استىنان شىعاتىن تازا سۋ كوزى «سارسەنبۇلاق» بۇلاعى، قارعالى اۋدانىندا «قارعالى سۋ قويماسى» سۋ وبەكتىسى، ماۋسىمدىق «قاسقىر سارقىراماسى» تۋريستىك باعىتقا الىنعان.

      ىرعىز-شالقار ەكومارشرۋتى «جامانشىڭ» كراتەرىنەن باستالىپ، «ىرعىز-تورعاي رەزەرۆاتى»، شولاق، جايلاۋ، كولجارما كولدەرى، شالقارداعى «ەسەت - ءدارىباي» مەموريالدىق كەشەنى جانە «ىنتىماق» شارۋا قوجالىعىندا بولعان تۋريستەر اتپەن سەرۋەندەپ، ۇلتتىق تاعامداردان ءدام تاتتى.

      جاقىن ارادا قالعان باعىتتار بويىنشا تۋرلار وتكىزۋ جوسپارلانۋدا (بايعانين، ايتەكە بي، مۇعالجار جانە تەمىر اۋدانى).

      ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى وسىن¬داي كيەلى نىساندار ارقىلى جاڭ-عىرتۋ- باعدارلامالىق تاپسىرمانىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. قا¬زاقستاننىڭ قاسيەتتى جەرلەرىن قاس¬تەرلەۋ – ءبىزدى كەز كەلگەن رۋحاني جۇتاڭدىقتان ساقتارى انىق.