ءبيسميللاھير راحمانير راحيم

شىركىن-اي دەشى. مەنىڭدە وسىلاي كوشكەن ءۇيىم ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى... كوكتەمدە كوبىندە اشالدىڭ سۋى تاسيتىن دا جاتاتىن. قويدا اعىزىپ كەتەدى. سودان ونى امان ساقتاۋ ءۇشىن "شۇبىرتپا" دەپ اتالاتىن، قاتارىنان ەكى قوي جۇرە المايتىن، سوناۋ باسىنا قاراساڭ مالاقايىڭ ءتۇسىپ قالاتىن تاۋدىڭ قيا بەتىندەگى جالعىز اياق جولمەن ايداپ ءوتۋشى ەدى قويشىلار... بۇل ءبىر كەرەمەت تازالىققا تۇنعان مادەنيەتتىڭ كوكەسى ەدى عوي... مەن جالپى 15 جاسىما دەيىن مىنە ءوسى ءومىردى باسىمنان كەشتىم. سيىر دا، قوي دا باقتىم. قاردا دا، جاڭبىردا دا، تۇندە دە، ەلسىز جاپان دالادا دا قالدىم. قاسقىرمەن دە، قابانمەن دە بەتپە-بەت تالاي كەلدىم. الدىما بولدىرعان بۋزاۋ مەن تايىنشانى وڭگەرىپ الىپ، كوزگە تۇرتسە كورگىسىز قارا كەشتە نۋ ورماندى شاتقالدان تالاي ءوتتىم. كەيدە قورقىپ ءان سالاتىنمىن. استىمداعى اتىمدى دوس، پانا تۇتاتىنمىن. مەن سياقتى اۋىل بالالارىنىڭ ءبارى دە سويتەتىن... ول مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ءمانى - ىرگەتاسى ەدى عوي... ال قازىرگى مەنىڭ بۋىنىم بۇل ءومىردى تەك مۇقاڭنىڭ "ابايىنان" عانا وقىپ بىلگەن... وقىپ ەلەستەتۋ مەن باستان ءومىر ەتىپ كەشۋ مۇلدە باسقا نارسە عوي... مەن سوسىن ەكى ۇلىم مەن ءبىر قىزىمدى ەس بىلمەسىنەن 6، 7-سىنىپقا دەيىن تەك قالادا ءوسىپ قايسارسىز بولىىپ قالماسىن، كيىز ۇيدە جاتپاي، كوڭنىڭ ءيسىن قاندارىنا سىڭىرمەي، شىن قازاقتىعىن سەزىنبەي قالماسىن، تاس دامسوردى، بوركەمىك بولىپ وسپەسىن دەپ قىستا ءبىر، جازدا ءبىر (جازدا 3 اي بويى) كەگەندە، ءۇش تۇلىكتى بىرگە باعاتىن ناعاشى اتاسىنىڭ ۇيىنە اپارىپ وتىرۋدى 5-6 جىل بويى جالعاستىردىم. ءبىر جاعى قازاقتىعىن ءبىلسىن دەپ، ءبىر جاعى تاۋعا شىعىپ، سايىن دالادا جەلمەن جارىسىپ، كوزى تالعانشا كەڭدىككە قارىپ، كوڭىلى تويعانشا شۇلەندىكتى سەزسىن، مالدىڭ سوڭىندا كۇنى بويى جالعىز ءجۇرىپ ادامدى ساعىنسىن دەپ ءسويتتىم... سول كەزدە ولار قىس، نە جاز بولسا سولاي كەتۋدى ادەتتەرىنە اينالدىردى. جىبەرمەسەڭ جىلايتىن... سوسىن كەلگەندە كورگەن، بىلگەنىن، قايدا ۇيىقتاپ قالعانىن، مالدان قالاي ايىرىلىپ، قاي سايدان ءقايتىپ تاۋىپ العانىن، اتقا قالاي مىنگەنىن، قاسقىردىڭ قويعا قالاي شاپقانىن، تۇندە، جاياۋ اۋىلعا ءقايتىپ جەتكەنىن، جالدان كوكجەلدىڭ قالاي ۇلىعانىن، ودان قورىققاندا قالاي ايعايلاعانىن، قاستارىنداعى ءيتتىڭ ودان قورقىپ، ولاردى تاستاپ قالاي قالاي قاشقانىن ايتاتىن... قويشى، قىسقاسى وندا نە كورسە سونى ايتىپ ءبىزدىڭ زارەمىزدى الاتىن... ولارىن ايتقاندا كوزدەرى شاقشيىپ، قۇلاقتارى ەدىرەيىپ، قولدارى وڭدى-سولدى سەرمەلىپ، تۋرە وسىندا، قاستارىندا، ءقازىر عانا بولىپ جاتقانداي اسەرمەن ايتاتىن. داۋىستارى بىرەسە دارقىنداپ، بىرەسە باسەڭدەپ، سونداي ترياترلاپ جىبەرەتىن... ءتىپتى 8 جاستاعى ەلىك قىزىم بىردە، تومەندەگى 7-8 شاقىرىمداعى اۋىلعا - ناعاشى اتاسى مەن اجەسىنە "بارامىن" دەسە ەشكىم اپارماي قويعاسىن، قاسىنا وزىنەن ەكى جاس كىشى ەدىل بولەسىن ەرتىپ الىپ، ءتۇننىڭ سونداي قاراڭعىلىعىنا قاراماي، جالعىز اياقتى، بۇتا-بۇرگەندى تار شاتقالدىڭ ىشىمەن تارتىپ وتىرادى... مىنە بۇل قازاقتىڭ، قايسار قازاقتىڭ ءومىرىنىڭ ءبىر عانا ساتتىك كورىنىسى عوي... كەشەگى قازاق مىنە سودان قايسار بولعان. جانكەشتى، تاۋداي ءور، بورىدەي باتىل، دالاداي كەڭ، اۋاداي كەنەن، حاقشىل، اقكوكىرەك، جاقسىكورگى بولعان... بىردە مەن ۇلكەن ۇلىما ارناپ جازعان "ءبىرجان پوەماسى" دەگەن ءۇزىن جىردىڭ ءبىر تۇستارىندا: ...شاڭىڭا شالدىرماي، ەسكە الماي ەشتەردى، بورىدەي جورتقايسىڭ، بوز الا كەشتەردى. ......................... قوندىرىپ كەۋدەڭە، كىشكەنتاي كۇنىڭدى، جارىق قىپ تۇرعايسىڭ، تاس قارا ءتۇنىڭدى. ............................ قۇلىنىم، قىر بارىپ، جۋىنىپ تۇنىققا، جىر كەشىپ - نۇر كەشىپ جۇرگەنىڭدى ۇمىتپا! - دەپ جازعان ەدىم-اۋ... يا، راس، ولاردى استە لاگەرگە جىبەرىپ، تاس تامعا قاماعانىم جوق... (ۇلكەنىم ومىرىندە تەك، ءبىر رەت، وندا دا 10 كۇنگە عانا بارعانى بار لاگەرگە - بۋرابايعا). ولسىز دا ولار باسقا ءساتتىڭ بارىندە قالاداعى تاس قابىرعالى تام ءۇيدىڭ قۇنداعىندا ەدى عوي...

كوش-كوش، قازاق، كوش، قازاق!