Áleýmettik jelide toqal máselesi jıi-jıi sóz bolýda. Mysaly, «OQO-da ákimniń baspasóz hatshysy kúıeýine toqal izdep, jurtshylyqtyń jaǵasyn ustatty», «Roza Álqoja kúıeýine toqal alýǵa ruqsat berdi», «Muhtarhan Dildábekovtyń toqaly Albına OQO bilim basqarmasynyń bastyǵy qyzmetinen bosatyldy» degen habarlardy oqydyq. Basqa da talqylaýlarda bári de biriniń aýzyna biri túkirip qoıǵandaı, tańdaılary «toqal, toqal»dep taqyldaıdy. 
Buryn ózge de musylman elderindegideı qazaq erleriniń birneshe áıelderi bolǵan. Olardyń úlkenin báıbishe, kishisin « kishi jar» dep ataǵan. Oǵan quda túsýge barǵanda qyzdyń áke-sheshesine «qyzyńyzdy toqaldyqqa suraı keldik» dep anaıy sóz aıtpaǵan, «kishilikke suraı keldik» dep, sypaıylap mádenıetti tilde aıtqan. Toqal degen sózdi qyzǵanshaq báıbisheler men qaljaqbas qaınylary shyǵarǵan. Ol zamannyń zıaly azamattary men kórgendi qarıalary toqal, dep kishijardy kemsitpegen. Kishi jardy toqal deý kórgensizdik sanalǵan. Mysaly, Áıgerimdi Abaıdyń toqaly dep onyń aıaýly beınesine kóleńke túsirdik pe? Joq. Al endi myna zamanda, mádenıetti dep sanalatyn zamanda toqal, toqal, dep qaqyldaıtyn bolyppyz. Búkil baspasózde, áleýmettik jelilerde solaı dep shýyldaýyn qoımaıdy. Bul netken kórgensizdik deseıshi! 

Qazir ekinshi áıel alý zańdastyrylmasa da, tyıym salynbaıdy. Sol sebepti meshitke baryp, nekege otyryp, báıbisheleriniń kelisimimen kishi jar alǵan erler júzdep, myńdap sanalady. Bir ǵana mysal keltireıik. Sıdneı olımpıadasynyń bokstan kúmis júldegeri ataqty batyrymyz Muhtarhan Dildábekov turmysta da batyldyq jasap, Ońtústik Qazaqstan oblysy bilim basqarmasynyń bastyǵy Albınaǵa Shymkenttegi «Manchester» meıramhanasynda dúrildetip toı jasap úılendi. Sol toıda kishijardyń basyna oramaldy báıbishesiniń ózi salǵan. Mine naǵyz qazaqy márttik dep osyny aıtsaq kerek. Eshkim de muny soraqy kórip jaǵasyn ustaǵan joq.
Al mynaý áleýmettik jeliden alǵan maqala taqyrybynda Gaýhardyń óz kúıeýine kishijar izdegenin sumdyq kórip, jurttyń jaǵasyn ustatty dep jazypty. Buryn báıbisheler kúıeýlerine kishi jardy ózderi izdep tańdaǵan. Óıtkeni ekeýiniń syılasyp, tatý ómir súrýleri úshin solaı etý qajet bolǵan. Gaýhar, tipti, kastıng jarıalapty. Óte durys istegen. Jáne óte aqyldy sózder aıtypty. 
Sóz sońynda aıtarym, jýrnalıs áriptesterim, basqa da qolyna qalam ustaǵan tilshiler, gazet redaktorlary, jelidegi dostar, toqal-toqal, dep jazyp, kishijarlardy kemsitken, qorlaǵan kórgensizdikti qoıyńyzdar. Men bul taqyrypty respýblıkamyzda sonaý 1990 jyly «Ana tili» gazetinde birinshi kótergen adammyn. Sodan beri «kishijar» ataýyn talmaı aıtyp, nasıhattap kelemin. Aqpaqulaq bolmasańdar qulaqtaryńa sińetin kez boldy emes pe.

Juma-Nazar Somjúrektiń Feısbýktegi paraqshasynan alyndy