Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev usynǵan bes ınstıtýsıonaldyq reformany iske asyrý maqsatynda belgilengen «100 naqty qadam - barshaǵa arnalǵan qazirgi zamanǵy memleket» Ult jospary el damýynyń negizgi tetigi bolyp otyr.
Ult josparyn basshylyqqa ala otyryp, memlekettiń ekonomıkalyq jáne saıası qalyptasýy men damýy jolynda atsalysý - eldegi barsha azamatqa artylar úlken mindet. Al memlekettik qyzmetshiler men jergilikti atqarýshy bılik ókilderi úshin bul jospardy oryndaý - buljymas qaǵıda, degen pikirin bildiredi «Aqjol» gazetinde Jýaly aýdanynyń ákimi Bahtıar Kópbosynov.
Onda qarastyrylǵan ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etýge jáne aýdannyń ekonomıkalyq áleýetin ulǵaıtýǵa, áleýmettik salany damytýǵa baǵyttalǵan jumystar búginde jer jannaty atalǵan Jýaly jerinde myqtap qolǵa alynyp otyr. Barlyq salada memleket tarapynan qabyldanǵan túrli baǵdarlamalar negizinde sońǵy jańalyqtar engizilip, sonyń negizinde ilgerileýge qol jetkizilýde.
Aýdannyń aýyl sharýashylyǵy salasynda búginde 3 jaýapkershiligi shekteýli seriktestik, 3 óndiristik kooperatıv, 9 aýyldyq tutynýshylar kooperatıvi, 2144 sharýa qojalyǵy jumys isteıdi. Olardyń ishinde nesıe alyp, jumysyn josparly túrde júrgizip, sharýasyn jolǵa qoıǵandary da barshylyq. Nesıe sharýashylyqtardyń kóktemgi egis-dala jumystaryn júrgizýine, tuqym, janar-jaǵarmaı alýyna da berilip turady. Máselen, ústimizdegi jyldyń basynan beri aýdan kásipkerleri 523,2 mıllıon teńge nesıe alyp, jumys isteýde.
Aýyl sharýashylyǵy tehnıkasy jyl ótken saıyn jańartylýda. Onyń basym bóligi lızıń arqyly alynýda. Máselen, sońǵy bes jylda «QazAgroQarjy» AQ arqyly lızıńke 51 dana MTZ-82 traktory, 14 kombaın jáne 15 traktor tirkemesi alyndy. Sharýashylyqtardyń óz kúshimen qolma-qol qarjyǵa alynǵany 25 dana MTZ-82 traktory, 12 kombaın, 15 traktor tirkemesi. Byltyrǵy jyldyń ózinde 73 mıllıon teńgege lızıńke, 56 mıllıon teńge sharýalardyń óz qarajatyna túrli 34 dana tehnıka alyndy. Al bıyl jyl basynan beri sharýalar 81,0 mıllıon teńgege 13 jańa traktor men 6 dana aýyl sharýashylyǵy tirkemelerin satyp alǵan. Mine, osylaısha jylda jańartyp otyrsaq, birneshe jylda aýyl sharýashylyǵy tehnıkalarynyń qýaty arta túseri sózsiz.
Sharýalar mal basyn arttyrý maqsatynda memleket usynǵan baǵdarlamalardy tıimdi paıdalanýǵa barynsha tyrysýda. Sonyń nátıjesinde tórt túlik mal basy jyl ótken saıyn artyp keledi. Búginde aýdanda 237 065 bas qoı-eshki, 40,6 myń bas iri qara, 10,5 myń bas jylqy, 119,2 myń bas qus bar.
Jýalynyń bir kezde dańqyn aspandatqan kartop daqylyn ósirý qaıta qolǵa alyndy. Sońǵy jyldary kartop alqaptary ondaǵan gektarǵa artty. Byltyr ol 2100-den astam gektarǵa egilse, bıyl - 2150 gektar alqapqa otyrǵyzyldy.
Aýdanda óz isin ashqysy keletin isker azamattar da az emes. Kópshiligin qarjy tapshylyǵy qınaıdy. Ekinshi deńgeıdegi bankter kepilsiz nesıe bermeıdi. Degenmen, aýdan ákimdigi tarapynan olardyń bıznes-jospar jasaýyna jáne jer alýyna qoldaý kórsetilýde. Aýdan ortalyǵyndaǵy iri kásiporynnyń biri «Arna Astyq» JSHS biraz ýaqyttan beri jumys istemeı tur edi. Ony «Agro azyq-túlik nanmen jabdyqtaý» JSHS basqarýǵa aldy. Seriktestik úsh qoımaǵa jóndeý jumystaryn júrgizip, byltyrdan beri jańa astyqty qabyldaýda. Taǵy bir qoımany kúrdeli jóndeýden ótkizip, maqta, maqsary jáne kúnbaǵys maılaryn shyǵaratyn qural-jabdyqtar ornatýda, jem tartatyn sehty iske qosty.
Óńirde qurylys salasy da jyl sanap damyp keledi. 2005 jyldan beri aýdanda 13 jańa mektep salynyp, paıdalanýǵa berildi. 23 balabaqsha men 1 shaǵyn ortalyq yńǵaılastyrylǵan ǵımarattarda ashylyp, búldirshinder balabaqshalarǵa barýda.
Ertaı aýylyndaǵy 120 oqýshyǵa arnalǵan orta mektep ǵımaraty ótken jyly paıdalanýǵa berilse, bıyl Qoshqarata aýylyndaǵy 180 oryndyq orta mekteptiń qurylysy aıaqtalmaq. Jalpy, aýdanda bilim berý sapasy da jyldan-jylǵa kóterilip keledi. Mektep bitirýshilerdiń UBT qorytyndysy boıynsha aýdan ótken jyly oblysta 4-oryn alsa, bıyl Taraz qalasynan keıingi ekinshi orynnan kórindi.
Jalpy, aýdanda dene shynyqtyrýmen jáne sportpen shuǵyldanýǵa nıet bildirgender úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan. Aýdan ortalyǵynda bir ortalyq stadıon, zamanaýı sport kesheni, fýtbol alańdary, aýyldyq jerlerde sport seksıalary men alańdary jumys isteıdi.
Aýdannyń sport salasyn damytýǵa bıyl barlyǵy 19,3 mıllıon teńge, sonyń ishinde sporttyq is-sharalardy ótkizýge 2,8 mıllıon teńge, ulttyq jáne buqaralyq sport túrlerin damytýǵa 1,5 mıllıon teńge, aýdannyń qurama komandasyn oblystyq jarystarǵa qatystyrýǵa 6,5 mıllıon teńge qarastyryldy. Al aýdannyń mádenıet salasynda búginde bir aýdandyq ortalyq, bir aýyldyq balalar kitaphanasy, 23 aýyldyq kitaphana jáne bir aýdandyq, 8 aýyldyq mádenıet úıi, 12 aýyldyq klýb, bir jyljymaly «Zerde» avtoklýby, sondaı-aq «Qyzǵaldaq» án-bı ansambli, «Jýaly», «Myńbulaq» halyq teatrlary jáne «Jańabaevtar» otbasylyq ansambli turǵyndarǵa mádenı qyzmet kórsetýde.
«Aqbulaq» baǵdarlamasy aıasynda Nurlykent, Qyzylaryq, Jylybulaq, Darbaza aýyldaryna aýyzsý qubyry tartylyp, turǵyndar sapaly aýyzsýǵa qoldary jetip otyr.
Aýdanǵa tabıǵı gaz qubyrlaryn tartý jumystary sońǵy jeti-segiz jyl buryn qaıta jandanyp, aýdannyń onnan astam eldi mekenine gaz kirgizildi. Áli taǵy da 19 aýylǵa gaz kirgizý mejelenip otyr. Taıaý bolashaqta osy baǵytta jumystar jalǵasatyn bolady. Sońǵy kezderi aýdanda jeke turǵyn úı salýshylar qatary da artyp keledi.
Aýyl-aımaqty kóriktendirý de turaqty nazarymyzda. Batyrbek datqa eskertkishi men kesenesiniń aınalasy, «Jastar» aleıasy, «Jasaı ber, Qazaqstan» saıabaǵy qorshalyp, asfált tóselip, tal-daraqtar men sándik aǵashtar egilip, kórkeıe tústi. Kóshelerge ornatylǵan túrli jaryq túsirý aspaptary túngi aýyldyń ajaryna ajar qosyp tur.
Aýdan ortalyǵyndaǵy trotýar, kópirler retke keltirilip, syrlanyp, gúldestelermen bezendirildi. Kóshelerge sán bergish jaryqtar ornatyldy. Aýdan ortalyǵyndaǵy Baýyrjan Momyshuly eskertkishiniń janynan «Juldyzy bıik Jýaly» atty aleıa ornatylyp, onda jýalylyq Eńbek erleriniń, Halyq Qaharmandarynyń portretteri qoıyldy. Aleıanyń bir betine asharshylyq pen qýǵyn-súrgin qurbandaryna, ekinshi jaq betine Aýǵan soǵysy ardagerlerine arnalǵan eskertkish-monýment ornatyldy. Sol joldyń boıyndaǵy «Báıterek» monýmentimiz de tóńirekke ár berip tur. Osylaısha bul aýmaq ári taǵylymdy, ári kórikti saıabaqqa aınaldy.
Ortalyq alańdaǵy sahna jáne rámizder stelasyn qaıta jańǵyrtýdy kózdep otyrmyz. Ortalyq aýrýhana mańaıyna avtoturaq jasaldy. Osyndaı jumystar aýyldyq okrýgterde de júrgizildi. «Óńirlerdi damytý» baǵdarlamasyna saı onnan astam aýyldyń ortalyq kósheleri jaryqtandyryldy, birneshe oıyn alańy salynyp, aleıalar qaıta jóndeýden ótkizildi.
Taǵy bir mańyzdy baǵyt - jol qurylysy men jol jóndeý. Ekonomıkalyq kúsh-qýaty artqan bizdiń elimizde «Jol - ekonomıkanyń kúretamyry» atty qaǵıdatty berik ustanyp, sońǵy jyldary bul salaǵa qomaqty qarjy bóle bastady. Munyń ıgiligin bizdiń aýdan halqy da kórýde.
Avtomobıl joldaryn jóndeýge oblystyq búdjetten 30,2 mıllıon teńge, aýdandyq búdjetten 228,9 mıllıon teńge, bólinip, aýqymdy jumystar atqarylýda. 7,4 shaqyrym aýylaralyq 6 jol jáne 97 shaqyrym 6 kóshe joldary orta jóndeýden ótkizý josparlanǵan.
Bıyl oblystyq «Eginjaı-2016» sharasy Jýaly aýdanynda ótkizildi. Oblystyń aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshilerdiń basyn biriktirgen osy alqaly jıynǵa aýdan sharýashylyqtary men kásiporyndary belsene atsalysyp, ózderiniń óndiristik áleýetin pash etti. Sharaǵa oblys ákimi Kárim Kókirekbaev joǵary baǵa berdi.
Aýdanda barlyq salada óz kásibiniń bilikti mamany atanyp, elimizdiń ósip-órkendeýi, gúldenýi jolynda aıanbaı ter tógip júrgen azamattar az emes. Jýalynyń aty sondaı azamattarmen aıbyndy ári asqaq.
Bıyl biz el Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵyn atap ótýdemiz. El ómirindegi osynaý mereıli oqıǵa qarsańynda ejelden yntymaǵy men birligi jarasqan Jýaly jurty jumyla eńbek etip, ortaq Otanymyzdyń ósip-órkendeýine laıyqty úles qosatynyna senemin. Elbasy saıasatynyń ózegi de osy.
Bahtıar Kópbosynov,
Jýaly aýdanynyń ákimi, "QazAqparat"
