Prezıdenttiń baspasóz qyzmeti men «Egemen Qazaqstannyń» birlesken jobasy

25 jyldyń 25 sáti

El táýelsizdiginiń 25 jyly ishinde elimizde aýqymy men jedeldigi jaǵynan birneshe onjyldyqtardy qamtıtyn kóptegen jumystar júzege asyp, sonyń nátıjesinde Qazaqstan álemge tanymal qýatty memleket retinde qalyptasyp úlgerdi. Buǵan birinshi kezekte bizdiń ekonomıka salasyndaǵy jetistikterimiz úlken yqpal etti dep oılaımyn. Osy jetistikterdiń nátıjesinde Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyn damyǵan elderge sáıkes jańa sapaǵa kóterýdiń basty qujaty – «Qazaqstan-2050» Strategıasyn jarıa etkeni málim. Bul strategıany júzege asyrý úshin ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý máselesine erekshe ekpin túsirilip otyr. Osy jóninde jasalynǵan memlekettik baǵdarlama elimizdiń ekonomıka salasynda jańa bıikterge kóterilýiniń múmkindigin qamtamasyz etip, túbegeıli ózgerister engizetindiginen úmit mol. Bir sózben muny Indýstrıalyq revolúsıa dep atasaq ta, artyq bolmas.

Memlekettik deńgeıdegi osynaý mańyzdy is Elbasymyzdyń tikeleı tapsyrmasy jáne qoldaýymen qolǵa alynǵan bolatyn. Onyń júzege asý barysy da Memleket basshysynyń tikeleı baqylaýynda tur. Elbasynyń qatysýymen elimizde ár jyl saıyn Indýstrıalandyrý kúniniń ótkizilip, telekópir arqyly búkil respýblıka halqynyń aldynda jańa jobalardyń tusaýy kesilýi berik dástúrimizge enip otyr.

«Tarıhı ýaqyt asa jedeldeı túsýde. Álem qarqyndy túrde ózgerýde jáne bolyp jatqan ózgeristerdiń jyldamdyǵy adamdy tańǵaldyrady… Barlyq damyǵan elder balamaly jáne «jasyl» energetıkalyq tehnologıalarǵa ınvestısıany ulǵaıtýda. 2050 jylǵa qaraı alǵannyń ózinde olardy qoldaný barlyq tutynylatyn energıanyń 50 paıyzyn óndirýge múmkindik beredi. Kómirsýtegi ekonomıkasynyń dáýiri birte-birte aıaqtalyp kele jatqany anyq. Adamzattyń ómir tirshiligi tek bir ǵana munaı men gazǵa emes, energıanyń jań­ǵyr­tylatyn kózderine negizdeletin jańa dáýir kele jatyr», degen edi Elbasy «Qazaq­stan-2050» Strategıasyn jarıa etken Jol­daýynda.

Elimizde qolǵa alynǵan ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy álem­dik damý kóshinde bolatyn osyndaı ózge­risterge jaýap berýi tıis. Óıtkeni, ekonomıkamyzdy ártaraptandyra otyryp, shıkizat shylaýynan shyǵýymyzǵa ındýs­trıalandyrý besjyldyqtarynda júzege asyrylǵan jańa jobalar kómektesetin bolady. Mundaı jobalardy júzege asyrý, osy úshin oǵan qajetti qarjy jáne tehnologıalyq ınvestısıalardy tartýdyń senimdi alǵysharttaryn qamtamasyz etý isi Investısıalar jáne damý mınıstrligine senip tapsyrylyp otyr.

Mınıstrlik ózine júktelgen barlyq baǵyttar boıynsha, onyń ishinde negizgi eki baǵdarlama: Indýstrıalandyrý jáne «Nurly jol» (kólik ınfraqurylymdaryn damytý) baǵdarlamalaryn júzege asyrý jóninde júıeli jumystar júrgizýde. Men osy maqalamda osynyń birinshisi týraly ǵana áńgime qozǵamaqpyn.

Besjyldyqtar belesi

Elimizde 2010 jyldan bastap qolǵa alynǵan ındýstrıalandyrýdyń birinshi besjyldyǵy barysynda osy isti ornynan qozǵap, júıege salýdyń sáti tústi. İsti alǵa jyljytý úshin quqyqtyq jáne qarjy-ekonomıkalyq negiz qalandy. Kóliktik, energetıkalyq jáne taǵy basqa da ónerkásiptik ınfraqurylymdar úshin qajetti máseleler tolyǵymen sheshildi. Munan keıin qajetti jobalardy ázirlep, olardyń qurylysyn júrgizý neǵurlym keńinen sıpat aldy.

Osyndaı keshendi jumystardyń nátıjesinde kúrdeli istiń kúrmeýi birtindep sheshilip sala berdi. «Birinshiden, biz óńirimizdiń qurylymyn ózgertý boıynsha sheshýshi qadam jasadyq. Negizi ártaraptandyrý sóz júzinde emes, is júzinde júzege asýda. Óńdeýshi ónerkásip kólemderiniń ósý qarqyny alǵash ret dástúrli óndirýshi salalarǵa qaraǵanda ál­de­qaıda joǵary boldy», – dedi Memle­ket basshysy ındýstrıalandyrý baǵdar­lamasyn júzege asyrýdyń birinshi bes­jyldyǵynda qol jetkizilgen nátıjeler týraly telekópir barysyndaǵy sózinde.

2005 jyldan bergi Qazaqstannyń óń­deýshi sektoryna kelgen barlyq sheteldik ınvestısıanyń 70 paıyzy naq osy birinshi besjyldyq tusynda salyndy. Barlyǵy 770 jańa kásiporyn ashylyp, onda 75 myńnan astam adamǵa jańa jumys berildi.

Iá, biz birinshi besjyldyq barysynda edáýir jaǵymdy kórsetkishterge qol jet­kize aldyq. Osy atalǵan merzimde óńdeýshi ónerkásiptegi eńbek ónimdiligi 60 paıyzǵa artyp, árbir jumysshy jyl saıyn orta eseppen 20 myńnan astam dollardyń ónimin óndirý múmkindigine ıe boldy.

Elbasymyzdyń atap kórsetkenindeı, ındýstrıalandyrýdyń alǵashqy besjyl­dyǵynda mashına jasaý salasynda temir jol vagondaryn shyǵarý 10 esege, dızel lokomotıvterin shyǵarý 2,5 esege art­ty. Osy bes jyl ishinde otandyq avtoón­diriste jeńil avtokólik shyǵarý 12 esege, traktorlar 6 esege kóbeıdi. Al munaı qondyrǵylaryn shyǵarý buǵan deıingi kórsetkishten 3 esege ósti. Biz hımıalyq ónerkásipte shyǵarylatyn ónimder atalymyn keńeıttik. Indýstrıalandyrý besjyldyǵynda otandyq qurylys materıaldary 2 esege artty. Qazir  qurylys materıaldarynyń 63,1 paıyzy elimizdiń ózinde shyǵarylatyn boldy. Al osy jumys qolǵa alynǵan kezde ol kórsetkish bar-joǵy 15 paıyz ǵana edi. Sement óndirisi eki esege artty. Mine, osyndaı ońdy ister qurylys salasynyń damýyna edáýir yqpal etti.

Jalpylaı aıtqanda, ındýstrıalandyrý úderisiniń barysynda elimizde óńdeý ónerkásibiniń jańa 26 salasy paıda boldy. Atap aıtqanda, avtoónerkásip, temir jol mashınalaryn jasaý, tıtan ónerkásibi, medısınalyq tehnıka jáne qural-jabdyqtar óndirisi, kún, jel energetıkasy jáne taǵy da basqa salalar.

Qazaqstanda buǵan deıin qolǵa alynbaǵan júk jáne jolaýshylar vagony, elektrovoz, júk, jeńil avtokólikter jáne avtobýstar, transformatorlar, rentgen aparatýralary, tıtan quı­malary, dári-dármekter jáne taǵy da basqa 500-den astam jańa ónim túri shyǵaryla bastady. Eń bastysy, osy jańa óndiristerdiń arqasynda sapaly jańa jumys oryndary quryldy. 2015 jyly jáne bıylǵy birinshi jartyjyldyqta Indýstrıalandyrý kartasy aıasynda shamamen 14 myńnan astam jumys orny quryldy.

Indýstrıalandyrý saıasatyn birizdi júzege asyrýdyń nátıjesinde óńdeý ónerkásibi salasy turaqtylyǵyn dáleldedi jáne neǵurlym tıimdi salaǵa aınalyp otyr. Máselen, 2015 jyldyń qorytyndysy boıynsha, óńdeý ónerkásibiniń damýy 100,2 paıyzdy qurasa,  atalǵan úrdis bıyl da saqtalýda. Ústimizdegi jyldyń 8 aıyndaǵy kórsetkish 100,7 paıyzdy qurady. Bul ósimge negizinen qara jáne tústi metalýrgıa, hımıa ónerkásibi sekildi ındýstrıalandyrý baǵdarlamasynyń basym salalarynyń arqasynda qol jetkizildi.

Indýstrıalandyrý baǵdarlamasy aıasynda iske qosylǵan jobalar búginge deıin shamamen 6,1 trln teńgeniń ónimin, onyń ishinde 2016 jyldyń  9 aıynda 1,3 trln teńgeniń ónimin shyǵardy. Ortasha eseppen alǵanda, Indýstrıalandyrý kartasy boıynsha jumys istep jatqan jobalar aı saıyn 160 mlrd teńgeden astam somanyń ónimin shyǵarady. 2016 jyldyń 8 aıynda ındýstrıalandyrý kartasy aıasynda iske qosylǵan kásiporyndar shyǵarǵan ónimderdiń úles salmaǵynyń ózi jalpy óńdeý ónerkásibi ónimderiniń 17,5 paıyzyna deıin jetýi kóp nárseni ańǵartsa kerek.

Indýstrıalyq baǵyttaǵy jobalar elimizdiń eksporttyq áleýetiniń artýyna da laıyqty úles qosýda. Máselen, 2010-2015 jyldary iske qosylǵan Indýstrıalandyrý kartasynyń jobalary boıynsha eksporttyq ónim kólemi 1,5 trln teńgeni qurady.

Eksportqa ónimder shyǵarýshy elder reıtıńinde Qazaqstan 2010 jyldan beri eksport kólemi boıynsha 5 saty alǵa basyp, 43-shi orynǵa ıe boldy. 2010-2015 jyldar arasynda eksporttaǵy óńdelgen taýarlar úlesi 23 paıyzdan 30 paıyzǵa deıin ulǵaıdy. Bul kezeńde eksportqa shyǵaratyn taýarlarymyzdyń nomenklatýrasy 777-den 824-ke deıin arttyryldy. Qazaqstannyń eksportqa shyǵarylatyn ónimder tizbesinde 47 jańa taýar paıda boldy. Olardyń qatarynda lokomotıvter, jeńil avtomobılder, aýyl sharýashylyǵy buıymdary men zattary, kıim-keshek jáne basqalar bar. Qazaqstan 2015 jyldyń qorytyndysy boıynsha álemniń 117 memleketine taýarlar eksporttady.

Kókjıekter kómbesi

Elimiz jahandyq ekonomıkadaǵy kúrdeli jaǵdaıǵa qaramastan ındýstrıalyq saıasatty júzege asyrý jumystaryn júıeli túrde jalǵastyryp keledi. Osy rette Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha jahandyq naryqtyq jáne tehnologıalyq trendterdi eskere otyryp, ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý jónindegi memlekettik baǵdarlamanyń qaıta bir súzgiden ótkizilip, ózektendirilgendigin, ıaǵnı onyń keıbir baǵyttaryn alǵa jyljytý máselesine belsendi sıpat berilgendigin aıta ketýimiz kerek. Máselen, baǵdarlama boıynsha endi iske qosylatyn jobalardyń eńbek ónimdiligi men eksportqa baǵyttalýshylyq turǵydaǵy mańyzy negizgi kórsetkishter retinde aıqyndalyp otyr.

Sonymen, baǵdarlama boıynsha negizgi basymdyqtar qatary 5 sala boıynsha meılinshe eksportqa baǵyttalǵan 8 sektorǵa deıin qysqardy. Bul 8 sektor bizdiń ındýstrıalandyrý máselesinde negizgi nazar aýdarylatyn salalarymyz retinde tańdap alyndy. Olar – qara jáne tústi metalýrgıa, munaı óńdeý, munaı-hımıa jáne agrohımıa, azyq-túlik taǵamdary óndirisi, avtokólik jasaý jáne elektr tehnıkalyq mashına jasaý.

Endi bul 8 sektordaǵy ındýstrıalyq jobalardy júzege asyrýǵa birqatar artyqshylyqtar jasalynatyn boldy. Máselen, naqty jobalar boıynsha ınfraqurylymdyq qoldaýlar kórsetilip, uzaq merzimdi lızıńter berý jáne Qazaqstan damý banki arqyly nesıelendirý, jobalyq kompanıalardyń jarǵylyq kapıtalyna kirý jáne t.b. qosymsha kómek amaldary usynylady.

Jalpy, osyndaı memlekettik qoldaý sharalarynyń ózi ındýstrıalandyrý isiniń jyldan-jylǵa nyǵaıyp, barǵan saıyn kúsheıe túsýine tıimdi áser etkendigin aıta ketýimiz kerek. Máselen, birinshi besjyldyqta ındýstrıalyq baǵdarlamanyń jobalary barlyq ónerkásip óndirisiniń 10 paıyzyn berse, ótken jyly 14 paıyzyn berdi. Al bıylǵy 2016 jyldyń 1 toqsanyndaǵy nátıje boıynsha ındýstrıalandyrý jobalarynyń ónerkásip ónimderindegi úlesi 20 paıyzǵa jetti. 6 jylda shamamen 200 myń jańa jumys orny quryldy. 2015 jyly ekonomıkada ashylǵan jalpy jumys oryndarynyń árbir úshinshisi ındýstrıalandyrýdyń úlesinde.

Sonymen, ındýstrıalandyrýdyń 2010-2014 jyldardy qamtyǵan birinshi besjyldyǵynda oǵan qajetti bazalyq jaǵdaılar qalyptastyrylyp, zańdar, tıisti sharalar, ınfraqurylymdar ázirlense, byltyrǵy jyldan bastap qolǵa alynǵan ekinshi besjyldyqtyń mindetteri daıyn ónimder shyǵarýǵa kóshetin bazalyq ındýstrıa qurý jumystaryn bir izge, qalypty júıege salý, ıaǵnı qorytyndylaý bolyp otyr. Bul – tek fosfor satý emes, tyńaıtqysh satý, tek metal emes, odan buıymdar jasap satý degen sóz.

Sóıtip, 2025 jylǵa qaraı Qazaqstan aımaqtyq naryqta berik ornyǵyp, tek taýar ǵana emes, ony paıdalaný boıynsha daıyn ónimderdi de eksporttaıtyn bolady. Bul máselege salalar boıynsha kelsek, qara metalýrgıada sapasy men beriktigi joǵary, korozıaǵa shydas beretin ozyq bolat túrin shyǵaratyn az tonnaly kásiporyndardy  damytýǵa kúsh salamyz. Sonymen birge, daıyn buıymdar óndirisin arttyramyz.

2018 jyly bolat óndirisi jylyna 6 mln tonnaǵa deıin artady.

Tústi metalýrgıada 2017 jyly Aqtoǵaı TBK qurylysy boıynsha joba qolǵa alynady.

Agrohımıada óndiriletin ónim túrlerin keńeıtýge kúsh salamyz. Tyńaıtqyshtardyń azotty, fosforly, kalııli jáne keshendi barlyq túrlerin óndirýge kirisemiz.

Qarataý fosforıt baseıni kenishinde mıneraldy tyńaıtqyshtar shyǵaratyn zaýyt qurylysynyń birinshi kezeńi aıaqtalyp, ekinshi kezeńiniń qurylysy júzege asyrylýda.

2018 jyly mıneraldy tyńaıtqyshtar shyǵaratyn zaýytty qaıta jańǵyrtý bas­talady.

Sonymen birge, bıyl  úshtekti fosfor jáne glıfosat óndirisi boıynsha jańa joba iske qosylady.

Avtomobıl jasaý boıynsha 2025 jylǵa qaraı iri serıaly avtokólik óndirisin qolǵa alyp, aldaǵy úsh jylda jınaqtaýdy 50 paıyzǵa jetkizý, Ortalyq Azıa men Reseıge kólik eksporttaý jos­parlanyp otyr. Buǵan bizde múmkindik mol. Óıtkeni, elimiz táýelsizdik alǵannan beri mashına jasaý ónerkásibiniń kólemi 17 esege ósip otyr.

Erteńgi kúnniń ekonomıkasy

Osy jyldar ishinde bizdiń túpkilikti betke ustaǵan baǵytymyz – ınovasıalyq damýdyń negizgi kórsetkishteri boıynsha jańa jetistikterge  qol jetkizildi. Inovasıalyq belsendi kásiporyndar úlesi 2 ese ósti. Kásiporyndardyń tehno­lo­gıalyq ınovasıalarǵa ketken shyǵyn­dary 5,5 ese ósip, jylyna 635 mlrd teńgeni qurady.

Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forým­nyń básekelestiktiń jahandyq ındek­sinde Qazaqstan sońǵy 6 jylda eldiń ınovasıalyq sıpatyn kórsetetin eki sýbfaktor boıynsha  óz ornyn aıtarlyqtaı jaqsartty. Al tehnologıalyq daıyndyq boıynsha 26 saty alǵa basyp, 56-orynǵa taban tiredi. Inovasıalyq áleýeti boıynsha 42 saty kóterilip, 59-orynǵa ornyqty.

Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, ındýstrıalandyrýdyń ekinshi besjyldyǵynda ınovasıany damytýǵa basym kóńil bólinetin bolady. Sonyń ishinde ınovasıalyq-tehnologıalyq saıasat sheteldik tehnologıalyq transfertke baǵyttalatyn bolady. Bazalyq salalardyń (aýyl sharýashylyǵy, taý-ken metalýrgıa, munaı-gaz hımıasy, kólik-logıstıka kesheni jáne t.b.) tehnologıalyq turǵydan artta qalyp ketpeýine aıryqsha kóńil bólinedi.

Sondaı-aq, otandyq ekonomıkada jańa salalardy qalyptastyrý úshin ǵylym, bıznes jáne memlekettik ınstıtýttar ókilderin biriktiretin tehnologıalyq platformalardy qurýǵa qoldaý kórsetiledi. «Tehnologıalyq damý ulttyq agenttigi» men «Inovasıalyq tehnologıalar parki» qyzmeti granttyq qarjylandyrý arqyly ınovasıany yntalandyrýǵa, venchýrlyq qorlardyń jáne transulttyq korporasıalardyń ınvestısıalaryn tartýǵa baǵyttalady.

Qazaqstanǵa joǵary tehnologıaly transulttyq kompanıalardy tartý sheńberinde «Alataý ınovasıalyq tehnologıalar parki» tehnologıalardy damytýdyń bes ortalyǵyn qurý boıynsha jumystar júrgizip jatyr. Jyl sońyna deıin onyń bireýi iske qosylady. Ol – jer qoınaýyn paıdalanýshy kompanıalardy avtomattandyrý boıynsha 2 qanatqaqty jobany júzege asyratyn TMK tehnologıasyn damytý ortalyǵy.

Ótken jyly Derbes klasterlik qor teh­no­logıalyq damý ortalyqtaryn qurýdyń strategıalyq baǵyttaryn aıqyndady. Mynadaı 5 baǵytqa basymdyq beriletin boldy:1.Indýstrıa; 2.Jańa materıaldar jáne  addıtıvti tehnologıalar; 3. Jańa energetıka jáne jasyl tehnologıalar; 4.Qarjylyq tehnologıalar; 5. Smart-tehnologıalar.

Investısıalar ıgiligi

Árıne, joǵaryda atalǵan jumystardyń barlyǵy aıtarlyqtaı aýqymdy qarjy shyǵyndaryn qajet etkeni túsinikti. Búgingi álemde ınvestısıasyz bir isti bastaımyn deýdiń ózi múmkin emes. Sondyqtan elimizde daıyn ónimder shyǵaryp, qosylǵan qun kólemin arttyra túsetin óńdeý salasyna ınvestısıa tartý máselesine erekshe mán berilip otyr. Óıtkeni, salynýy men jańartylýy tıis kásiporyndardyń barlyǵyn memleket esebinen salyp shyǵý múmkin emes, ári bul durys saıasat ta bolyp tabylmaıdy.

Indýstrıalandyrýdyń birinshi bes­jyl­dyǵyndaǵy jobalardy iske asyrý kezinde óńdeýshi sektorǵa 17,6 mlrd AQSH dollaryn quraıtyn tikeleı sheteldik ın­vestısıalar tartyldy. Bul – osynyń al­dyndaǵy 5 jyl kórsetkishinen 2,9 ese kóp.

Osy rette aıta ketetin bir másele, ındýstrıalyq baǵyttaǵy jobalardyń 93 paıyzy jeke bıznes qarjysy esebinen júzege asyrylsa,  tek 7 paıyzy ǵana memleket qarjysy arqyly iske qosyldy. Sonyń ishinde jalpy somasy 277 mlrd teńge bolatyn 26 joba ǵana (ınfraqurylymdyq jobalar, AÓK jobalary, ǵaryshtyq qyzmet jáne t.b) memlekettik búdjet esebinen qarjylandyryldy. Munyń ózi elimizde ındýstrıalandyrý saıasatyn júzege asyrýdyń neǵurlym tıimdi ekonomıkalyq tetiginiń tabylǵandyǵyn kórsetse kerek.

Negizgi kapıtalǵa salynǵan ınves­tı­sıanyń oń dınamıkasy álemdik ınves­tısıalyq ahýal nasharlaı bastaǵan qazirgi kúnge deıin saqtalyp keledi. Máselen, 2016 jyldyń 8 aıynda negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestısıa kólemi 4,8 paıyz ósip, 4,3 trln teńgeni (12,6 mlrd dollar) qurady. Sonyń ishinde negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestısıanyń úshten biri, ıaǵnı 3,8 mlrd dollary nemese 1,3 trln teńgesi syrttan tartylǵan  ınvestısıalar boldy.

Bıyl birinshi jartyjyldyqta tikeleı shetel ınvestısıasynyń kelýi artyp, 5,7 mlrd dollardy qurady. Indýs­trıa­landyrý baǵdarlamasynyń arnaıy ba­ǵyttalǵan salalaryna: hımıa ónerkásibi, farmasevtıka, mashına jasaýǵa keletin ınvestısıa kólemi artty. Sheteldik ınves­tı­sıalardy tartý boıynsha oń dınamı­kanyń qalyptasýy elimizdegi ınvestı­sıalyq ahýaldyń jaqsarýymen baıla­nysty. 2017 jyly Ekonomıkalyq yntymaq­tastyq jáne damý uıymynyń (EYDU) In­ves­tısıalar komıtetine kirý jóninde jos­parly jumystar júrgizilýde. Bul Qazaq­stannyń ınvestısıalyq ahýaly álemdik standarttarǵa sáıkes ekenin kórsetedi.

2016 jyldan bastap ınvestorlar úshin «bir tereze» qaǵıdaty (300-den astam memlekettik qyzmet) engizildi. 3500-den astam ınvestorǵa keńes berilse, 3300-den astamyna memlekettik qyzmet kórsetildi. Kelesi jyldan bastap «bir tereze» elektrondy formatqa kóshirilmek.

Investısıalyq ombýdsmen ınstıtýty sheńberinde  ınvestorlardyń quqyǵyn qorǵaý jumysy júrgizilýde. 2015 jyldan bastap 90-nan astam ınvestor ombýdsmenge júgingen. Bul atalǵan ınstıtýtqa degen senimniń artqanyn kórsetedi. Sonymen birge, ınvestorlardyń kóptegen máseleleri sheshimin tapqanyn aıta keteıik.

Transulttyq kompanıalardy tartý jumystary aıasynda 2016 jyly   ıtalıalyq Tenaris kompanıasynyń qatysýymen (jalpy ınvestısıa kólemi 14 mlrd teńge jáne 90 jańa jumys orny qurylady) qubyr óndirisi boıynsha joba iske qosyldy.

«EýroHım» transulttyq kompanıa­synyń qatysýymen mıneraldy tyńaıt­qyshtar shyǵaratyn hımıalyq keshenniń qurylysy bastaldy. Oǵan salynatyn ınvestısıa kólemi 300 mlrd teńgeni quraıdy. 1200 jumys orny ashylatyn bolady. Bıyl jyl aıaǵyna deıin transulttyq kompanıalardyń qatysýymen 2 joba qolǵa alynady: Almaty qalasynda ınvestısıa kólemi 17 mlrd teńge bolatyn úlken dıametrli bolat qubyrlar zaýytyn salý (CNPC, QHR) jáne ınvestısıa kólemi 50 mlrd teńgeden asatyn tehnıkalyq gaz óndirisi (AirLiquid, Fransıa) jobalaryn júzege asyrý qolǵa alyndy.

Sonymen birge, keıbir ınvestorlarmen jáne transulttyq kompanıalarmen belsendi jumys júrgizilýde. Máselen, Carmeuse Group kompanıasymen (Belgıa) joǵary sapaly áktas óndiretin zaýyt salý; Hikma kompanıasymen (Iordanıa)  Almaty qalasynda farmasevtıkalyq ónimder óndiretin zaýyt salý; Cremonini kompanıasymen (Italıa) et óńdeý zaýytynyń qurylysyn júrgizý; Renault-Nissan-AvtoVaz kompanıasymen (Fransıa, Japonıa, Reseı) — «AZIA AVTO Qazaqstan» AQ negizinde LADA Granta, LADA Kalina Wagon, LADA Vesta, LADA X-Ray avtomobılderin tolyq sıklda shyǵarý; Iluka kompanıasymen (Avstralıa) sırek kezdesetin metaldardy óńdeý boıynsha zaýyt salý; Solvay kompanıasymen (Belgıa) peroksıd sýteginiń óndirisin oqshaýlaý jónindegi jumystar neǵurlym belsendi sıpatqa ıe bolýda.

Osy rette keıbir problemaly máse­lelerge qaramastan, arnaıy eko­nomı­kalyq aımaqtar ınvestısıa tartýdyń tıimdi quraly bolyp otyrǵandyǵyn aıta ketýimiz kerek. Mysaly, Alstom, Djeneral Elektrıks, Tenarıs sıaqty kompanıalar óz óndiristerin arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarǵa ornalastyrdy.

Búgingi tańda Qazaqstanda 10 AEA qurylǵan.

Qazirgi ýaqytta arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarda jalpy somasy 390 mlrd teńge bolatyn 148 joba júzege asty. Olardyń 22-si sheteldikterdiń qatysýymen oryndaldy. Endi júzege asatyn 2,6 trln teńgeniń 99 jobasy bar. Jalpy, bizde 30 mlrd dollardyń 220 jobasy ázir­lenýde. Onyń 20-dan astamy transulttyq kom­pa­nıalardyń qatysýymen júzege aspaq.

Túıin

Men osy maqalamda ekonomıkamyzdyń munan keıingi kezeńde damýyna jańa serpin bere bastaǵan ınfraqurylymdyq jobalarǵa toqtalǵan joqpyn. Óıtkeni, olar jóninde «Egemen Qazaqstan» gazetinde jeke maqala jaryq kórgen eken. Áıtpese ǵasyr jobasy atalyp, qurylysy bıylǵy jyly aıaqtalyp, paıdalanýǵa berilgeli otyrǵan «Batys Qytaı – Batys Eýropa» kólik dáliziniń bir ózi nege turady?! Bıylǵy jyldyń sońynda tolyǵymen iske qosylatyn bul jobanyń el Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵyna úlken tartý bolary anyq. Óıtkeni, biz osy arqyly osydan birneshe ǵasyrlar buryn Qytaıdan bastalyp, bizdiń óńirimizdi kókteı ótip, bir salasy Parsy shyǵanaǵy arqyly Eýropa elderine jetetin kóne Jibek jolyn qaıta jańǵyrtqaly otyrmyz.

Bul halyqaralyq kólik dálizi Qazaqstannyń Batys pen Shyǵys arasyn jalǵaıtyn altyn kópir elge aınalýyna ólsheýsiz qyzmet etetin bolady dep esepteımin. Munyń syrtynda el óńirlerin bir-birimen jalǵastyratyn qanshama avtokólik jáne temir joldar iske qosyldy. Shamasy, sońǵy shırek ǵasyrda postkeńestik elder arasynda avtokólik jáne temir joldardy Qazaqstannan kóp salǵan el joq shyǵar. Óıtkeni, bul kórsetkish alyp Reseıdiń ózinde bizden artyq emes ekendigi baıqalýda.

Onyń syrtynda, álemniń kóptegen elimen ushaq qarym-qatynasyn ornyqtyryp, qyzmeti halyqaralyq deńgeıde standarttalǵan áýe kompanıasyn qurdyq. Elimizde ǵarysh salasynyń qyzmetin qalyptastyra, onyń tıisti ınfraqurylymdaryn qura jáne damyta otyryp, osy boıynsha álemdegi sanaýly elderdiń qataryna qosyla bastadyq. Árıne, osylardyń árqaısysy jeke taqyryp bolýǵa laıyq asa aýqymdy jumystar, el Táýelsizdiginiń jetistikteri.

Jalpy, ındýstrıalandyrý men ınfraqurylymdyq damý biz úshin qazirgi kezeńde birinen birin bólip alyp qaraýǵa bolmaıtyn egiz uǵymǵa aınaldy desek, artyq aıtqandyq emes. Biz qazirgi kezeńde eksporttyq basymdyq berilgen ındýstrıalyq jobalar arqyly óndirilip otyrǵan jańa ónimderimizdi osy ınfraqurylymdyq jobalar; jańa avtokólik joldary, temir joldar arqyly syrtqa shyǵarýdy, el óńirlerine jetkizýdi qolǵa aldyq. Iaǵnı, jańa ındýstrıalandyrý isin san qyrynan qarastyra otyryp, keshendi túrde jalǵastyryp kelemiz. Al munyń nátıjesi kóp ótpeı-aq óz jemisin beretini kúmánsiz.

Jeńis QASYMBEK,

Investısıalar jáne damý mınıstri