Ulttyq bankti qospaǵanda, elimizde qyzmet atqaratyn barlyq bankter ekinshi deńgeıli bankter bolyp sanalady. Olardyń qyzmeti jóninde QR «Bankter men olardyń zańdy qyzmeti týraly» 1995 jyldyń 31 tamyzynan № 2443-qujatynda aıtylǵan. Osy zańǵa sáıkes Qazaqstandaǵy ekinshi deńgeıli bankter zańdy tulǵa retinde, basty maqsat - paıda tabý úshin komersıalyq qyzmet atqarady. Bul maqalada Qamshy.kz aqparat agenttiginiń tilshisi Qazaqstandaǵy ekinshi deńgeıli bankterdiń tarıhy men olarǵa ıelik etetin aksıonerlerdiń bank isine yqpaly týraly jazady.
Qazaqstan naryǵyndaǵy ekinshi deńgeıli bankter
2016 jyldan beri Qazaqstan naryǵynda jumys atqaratyn ekinshi deńgeıli bankterdiń sany 35-ten 32-ge kemidi. 2017 jyly qarashanyń sońyndaǵy kórsetkishke saı, olardyń jyl boıyndaǵy jıyntyq aktıvteri 5,9% -ǵa (1,5 trln tg) tómendegen, ıaǵnı bar-joǵy 24,2 trln teńgeni quraǵan. Bul sektor aıtarlyqtaı azaıyp keledi, máselen, 2017 jyly ekinshi deńgeıli bankterdiń portfelindegi kredıt berýdiń salystyrmaly salmaǵy 63%-dan 57%-ǵa, ıaǵnı 3%-ǵa azaıǵan. Bul týraly Ranking.kz saraptamalyq agenttigi jarıalaǵan bolatyn.
«SAS Qazahstannyń» atqarýshy dırektory Andreı Sýstavovtyń aıtýynsha, búginde ekinshi deńgeıli bankterdiń kerekti qarjy qoryna eki túrli jolmen qol jetkizýine bolady. Onyń biri bank aksıonerleriniń qarjylandyrýy men ózge seriktes tabý bolsa, ekinshisi ózge bankpen birigý arqyly irilený jáne osy jolmen naryqtaǵy bank sanyn azaıtý.
Bankterdiń birigý úderisi atalmysh sektordyń irilenýine ákeledi dedik, máselen, Halyq Bank+Qazkom, Sesnabank+Senr Kredıt banki, Capital+Tengri Bank jáne RBK banki+Qazaq Banki. Olardyń ishinde, Halyq banki Qazkom-dy ıelense, Sesnabank Sentr Kredıtti ózine qosyp aldy. Osylaısha atalmysh bankter naryqqa qatysyn ulǵaıtty. Buǵan qaramastan, Qazkom men Senr Kredıt jeke qarjy ınstıtýty retinde qyzmetin atqaryp keledi.
Bank naryǵyndaǵy pozısıasyn nyǵaıtý maqsatynda Capital Bank pen Tengri Bank birikse, RBK men Qazaq Banki kerisinshe, aldaǵy ýaqytta birigip jumys isteý prosesin doǵaratynyn málimdedi.
Bılik pen bıznestiń qosyndysy nege teń?
Elimizdegi bank sektoryna belgili saıasatkerler men olardyń otbasy músheleri ıelik etetini ras. Sondyqtan, bank aksıonerleriniń quramy, ıaǵnı ıeleriniń bedeli reıtıń qurastyrǵanda basty artyqshylyǵy bolyp tabylady. Alaıda banktiń bolashaǵyna qater tóndirýi de múmkin deıdi saıasattanýshy Dosym Sátpaev.
-Qazaqstanda bılik pen kásipker arasynda «beıresmı korporatızm» nemese ekeýiniń birigýi, ıaǵnı bılikke áser ete alatyn favorıtter bar. Kezinde álemdik reıtıńtik agenttikterdiń biri Qazaqstandaǵy kóptegen bıznes qurylymdardy saıasatqa qatysy bar adamdar ıelik etetini týraly jazǵan. Árıne, kásibi bar saıasatkerlerdiń qolynda bılik bar kezde olardyń yqpaly da, tabysy da myqty bolady. Alaıda, bıliktegi kúshin joǵaltqanda, ekonomıkalyq emes, ishki elıtalyq jaǵdaıǵa baılanysty qurdymǵa ketip jatady. Óıtkeni, kóptegen qarjylyq, salyq jónindegi tekserister júrgizilip, uıymnyń bedeline nuqsan kele bastaıdy. Olaı bolmaǵan jaǵdaıda, kásipti ózge adam ıemdenip ketedi. Osylaısha, kásip pen bıliktiń birigýi kóptegen qıyndyqtar týǵyzady.
Birinshiden, bılik pen bıznestiń birigýi naryqtaǵy básekelestikti joıady. Ekinshiden, ekonomıkada básekelestik bolmaýy sebepti, nashar menedjmentpen nemese atqarǵan jumysy nátıjesiz bolsa da memleket olardy qarjylandyrady. Kásiptiń kózin taba almasa da, memleketke alaqan jaıyp otyra beredi. Úshinshiden, basshysy bılikten taıǵan nemese elden qashyp ketken, jap-jaqsy qyzmet etýshi uıymnyń jabylyp qalýy. Mysaly, Muhtar Áblázov ketip qalǵannan keıingi BTA banktiń jaǵdaıy kúrt ózgerdi. Áblázovqa qatysy barlar túrmege qamaldy, shetelge qashty, bolmaǵan kúnde qyzmetin bosatty. Aıta bersek, táýelsizdiń 25 jyly ishinde oryn alǵan osyǵan uqsas jaǵdaılar óte kóp. Olardyń birshamasy talan-tarajǵa salynǵan kásipteri úshin bılikti sotqa bergisi de kelgen.
Bılik pen bıznestiń birlesýi Qazaqstan ekonomıkasyn básekege qabiletsiz etýde. Meniń oıymsha, atalmysh jaǵdaıdyń ózgerýi birden bola qoımas. Óıtkeni elıtanyń ózi osy júıeni maquldaıdy.
Áıtkenmen, bılik aýysyp, ekonomıkamyz da, jalpy saıası júıe ózgerse, mańyzdy jańǵyrtý kerek bolyp, shynaıy demokratıa ornasa, qoǵam bılik pen bıznestiń birigýine báribir qarsylyq tanytady.
Álemniń ózge elderinde bılik pen bıznes arasynda tyǵyz qary-qatynas ornasa, bul qylmys bolyp sanalady. Óıtkeni olar bul júıeniń kóleńke tustaryn biledi. Eger kásipkerdiń saıasatqa qatysy bolsa, ol qandaı da bir jemqorlyq áreketterde, ıaǵnı saıasatqa laýazymǵa barsa ol sol kompanıaǵa qarjylaı kómek kórsete alýy múmkin degen kúdik týyndaıdy. Sol sebepti ózge elderde oǵan jol berilmeıdi. Aıtyp ketkenimdeı, Qazaqstandaǵy elıtany qazirgi jaǵdaıdy ózgertetin bolsa, ekonomıkada básekelestik paıda bolady. Onsyz biz básekelestikke qabiletti memleket bola almaımyz.
«Qazaqstannyń halyq banki» AQ jáne Qazkom
«Qazaqstannyń halyq banki» AQ burynǵy QR Jınaqtyq banktyń ornyna qurylǵan jáne qanshama jyl shamasynda QR bıliginiń zeınetaqy men járdemaqy tóleýdegi agenti bolyp keledi. 2017 jyly naýryzda «Halyq banki» jáne Qazkom «Halyq banki», «BTA Bank» jáne «Kazkommersbanktiń» iri aksıonerleriniń biri Keńes Raqyshevtyń qatysýymen mámile jasasqan edi.
Elimizdegi bank sektorynyń 38% úlesi Qazkom men «Halyq banktiki», al eki bank aksıalarynyń baqylaý paketi Tasmaǵanbetovtyń kúıeý balasy Keńes Raqyshovtyń ıeliginde.
Al jeke «Halyq bankke» keler bolsaq, aksıonerleriniń ishindegi eń irisi Nazarbaevtyń ortanshy qyzy Dınara men onyń kúıeýi Tımýr Qulybaevtar baqylaýyndaǵy «ALMEKS» toby. Olardyń úlesi 72,3%-dy quraıdy. «Halyq banktegi»BJZQ AQ baǵaly qaǵazdar úlesi 7,8% bolsa, 16,7% -y ǵalamdyq depozıtter qolhatyna berilgen, 3,2% -y basqa da aksıonerlerge tıesili.
«Sesnabank» AQ jáne Senr Kredıt banki
2017 jyldyń 1 aqpanynda «Senr Kredıt» AQ-ń 41,93% baǵaly qaǵazdaryn ıelenetin Kookmin Bank «Sesna» Qarjylyq fondyn» jáne Baqytbek Baıseıtovty SentrKredıt AQ-nyń tańdamaly satyp alýshylary retinde tańdady. Al 17 sáýirde Kookmin Bank Co., Ltd ózine tıesili baǵaly qaǵazdardy tolyǵymen Bahytbek Báıseıtovke, «Sesnabank» AQ jáne «Sesna» Qarjylyq fondy» AQ-a satyp jiberdi.
Sesnabank aksıalarynyń somalyq naryqtyq quny 114 413,75 mln teńgeni ($353,09 mln) quraıdy.
KASE qor bırjasynyń málimetinshe, banktiń barlyq baǵaly qaǵazdarynyń 59,68 % -y búginde «Sesna» Qarjylyq fondynyń» ıeliginde bolsa, 8,53%-y Ýandyqov Shyńǵys Berikulynyki, BJZQ AQ tıesilisi - 7,92%, TOO «APPARATKZ» – 7,05%, TOO «KINESIOKZ» – 5,21% jáne qalǵany AO "Sesna Kapıtal" – 0,50% úlespen tıesili.
Osylaısha, ótken jyly Reseıdegi iri qarjy bankter qataryna jatatyn «Plús banktiń» basshylar keńesiniń orynbasary Ýandyqov Shyńǵys «Sesnabanktiń» jańa aksıoneri bolyp keldi. Sesnabanktiń qalǵan ıeleri burynǵysynsha, Jaqsybekov Dáýren Ádilbekuly, Jaqsybekov Ádilbek Ryskeldiuly, Mesherákov Nıkolaı Ilıch, Mesherákov Ilá Nıkolaevıchter bolyp qala beredi.
35 jastaǵy Sesnabanktiń aksıoneri Shyńǵys Berikulynyń ákesi Ýandyqov Berik Qusmanuly QR ınvestısıa jáne damý Mınıstrliginiń «Qazaqstan sý joldary» RMQK basshysy qyzmetin atqarady.
Bank Senr Kredıt AQ aksıalarynyń somalyq naryqtyq quny 32 535,22 mln teńgeni (($100,40 mln) quraıdy.
Banktiń 36.26%-yn B. Baıseıitov, Sesnabank AQ - 27.96 % «Sesna» Qarjylyq fondy» AQ - 13.42% ıelik etedi.
«Sberbank» AQ aksıasynyń 100%-y «Sberbank Rossıı» AQ-ǵa tıesili. Al túpki aksıoneri RF Ortalyq banki bolyp qala beredi.
«ForteBank» AQ
2014 jyly mıllıarder Bolat Ótemuratov óziniń bedeli arqyly úsh bankten quralǵan Temir bank + Aláns bank+ ForteBank-tiń tutynýshylaryn baýlyp, eki problemalyq banktiń ornyna Forte bank atymen atalatyn jalǵyz qarjy ınstıtýtyn qurý týraly josparyn málimdegen bolatyn.
ForteBank-tiń aksıalarynyń somalyq naryqtyq quny – 92 318,69 mln teńge ($284,90 mln). Negizgi aksıoneri Bolat Ótemuratov (2017 jyly jasalǵan Forbes Kazakhstan tizimindegi eń baı 50 kásipkerdiń qatarynda), onyń banktegi jaı aksıalar úlesi 88,23% quraıdy.
2016 jyldyń 20 jeltoqsanynan bastap, basqarma tóraǵasy laýazymyn atqarǵan Talǵat Qýanyshevtyń ornyna basshylar keńesi quramyna kirgen Maǵjan Áýezov keldi.
«Kaspi Bank» AQ
Qazirgi kezde Kaspi Bank suranysqa ıe, kórsetiletin qyzmetteri jóninde ózgelerden oq boıy ozyq tur. Banktiń basqarma tóraǵasy Mıhaıl Lomtadze jáne ol banktiń 9,10%-na ıelik etedi. Bank aksıalarynyń kóp bóligin Baring Vostok Funds – 35,16% ıelense, Kaırat Satybaldyýly – 27,35%, Vácheslav Kım – 19,56% jáne 2,51% - Goldman Sachs-tyń quzyrynda.
Qazaqstan bankteriniń shynaıy ıeleri týraly aqparatty KASE qor bırjasynan kórýge bolady. Tómende Ranking.kz saraptamalyq agenttigi usynǵan Qazaqstandaǵy ekinshi deńgeıli bankterdiń tizimin usynamyz:
«ATF bank» AQ-ń 99,77 %-n TOO "KNG FINANCE" arqyly Forbes Kazakhstan reıtingisinde 19-shy bolyp turǵan Ǵalymjan Esenov ıelenedi. 2016 jyly «ATF bank» yqpaldy ulybrıtanıalyq basylym The Banker reıtıńisi boıynsha «Jyldyń úzdik banki» degen ataqqa ıe boldy.
«Bank RBK» AQ
Banktiń iri aksıonerleri qataryna «Fond-Invest» (19,04%) múlikti basqarý dıreksıasy, SBS Group qazaqstandyq óndiristik kásiporynynyń basshysy Farıd Lúhýdzáev (9,53%), Dinmuhamet Ydrysov (7,52%) jáne basqalary kiredi.
Qazaqstanda qyzmet etetin ekinshi deńgeıli bankter ózderine ıelik etetin aksıonerlerdiń yqpalyna, saıası baılanysyna jáne bedeline baǵynyshty ekendigin joǵaryda kórsetilgen mysaldardan bildik. Bankterdiń derbes jáne ózderiniń basty maqsatyna jetýi úshin bılik pen bıznestiń affılıırlenýi bolmaýy qajet. Tómende Ranking.kz saraptamalyq agenttigi sońǵy ret jasaǵan qazaqstandyq ekinshi deńgeıli bankterdiń tizimin usynamyz.
