Ekonomıkalyq damýdyń jazylmaǵan óz zańdylyqtary bar, olardy eshkim joqqa shyǵara almaıdy. Ǵasyrlar boıy olardyń durystyǵyn ómirdiń ózi dáleldegen. Sondaı zańdylyqtyń biri – bankterdiń zańdy tulǵalarǵa nesıe berýi jeke tulǵany nesıelendirýden únemi artyq, ósimi de joǵary bolý kerektigi. Sonda damý qalypty jaǵdaıda dep baǵalanady.

Al bizdegi jaǵdaı kerisinshe bolyp otyr. Atap aıtqanda, 2017 jyldyń qorytyndysyna qaraǵanda zańdy tulǵalarǵa berilgen nesıeler 5,8 paıyzǵa qysqarǵan. Kerisinshe, jeke adamdarǵa berilgen nesıeler 12,4 paıyzǵa artqan. Absolútti kólemin aıtsaq, kompanıalarǵa berilgen nesıeler 500 mlrd. teńgege tómendegen de, al halyqqa berilgen nesıeler sonsha kólemge artqan.   

Bul neniń belgisi? Bul – óndirý emes, tutyný salasynyń nesıelendirilýi ósip otyr degen sóz. Iaǵnı, ekonomıkanyń damýy toqyraǵan, al alynǵan nesıeler otandyq emes, negizinen sheteldik buıymdardy satyp alýǵa jumsalatynyn eskersek, bul baǵanyń ósimine jáne óndiristiń damý múmkindiginiń tómendeýine soqtyratyn tendensıa. 

Ekinshiden, jeke tulǵalardy nesıelendirýdiń ósim qarqyny ishki jalpy ónimniń (İJÓ) nebary 4 paıyzǵa ǵana artýy men azamattardyń shynaıy tabysynyń 2,5 paıyzǵa tómendeýi jaǵdaıynda oryn alyp otyr. Álemdik tájirıbede mundaıda kerisinshe bolady. Nesıelendirýdiń durys ósimi halyqtyń qarjylaı  tabysynyń jáne jalpy ekonomıkanyń ósimine sáıkes bolýy kerek edi. Al Qazaqstandaǵy halyqty nesıelendirýdiń 12 paıyzǵa ulǵaıýy - ómir súrý deńgeıin qalypty jaǵdaıda ustap turý úshin halyq tutynýshylyq nesıege júginýge májbúr degendi kórsetip tur. Iaǵnı halyq ózderiniń tómen tabystaryn nesıe alý arqyly toltyrýda...

2017 jyldyń sońynda jeke tulǵalardy nesıelendirý boıynsha ortasha syıaqy mólsherlemesi 21 paıyzǵa jetti. Bul bankterdiń tutynýshylyq nesıelendirýdi joǵary tabys tabýdyń  kózine aınaldyryp alǵanyn da kórsetip tur. Tájirıbe kórsetip otyrǵandaı, mundaıdyń zardabyn negizinen qoǵamnyń tabysy tómen bóligi tartady. 

Elimizde banktik nesıelendirýden basqa onlaın-nesıelendirý de qarqyndy júrip jatyr. Ol 350 paıyzǵa ósken jáne ony  eshkim rettemeıdi. Bul zaımdar boıynsha syıaqy óte joǵary, jyldyq ústemaqy shamamen 700 paıyzdy quraıdy. 

Osy máselelerdi Májilistiń plenarlyq otyrysynda baıandaǵan depýtat Aıqyn Qońyrov bastaǵan depýtattar Premer-Mınıstrdiń atyna saýal joldap, mundaı máseleniń uzaqqa ketpeýi tıis ekenin jetkizdi. Boryshty qaıtarý buqaralyq máselege soqtyryp, áleýmettik shıeleniske soqtyrýy múmkindigi kórsetilip, Úkimetke ýaqyt ozdyrmaı nesıelendirý naryǵynda azamattarymyzdyń quqyǵyn qorǵaý boıynsha keshendi shara qabyldaý qajettigi usynyldy.  

S.Eleý, sarapshy