Minez – adam balasynyń ishki jan dúnıesiniń syrtqy kórinisi deýge bolady. Sondyqtan, ál-Farabı babamyz «Minez – jannyń aınasy» degen eken. Ádette, biz adamdarǵa qarap minezi jaqsy eken nemese jaman eken dep baǵa berip jatamyz.

Jaqsy minezdi adamdarǵa aqkóńil, ıaǵnı únemi kóńildi júretin, jaıdary adamdardy jatqyzamyz. Kóbinese olar ashýlanbaıdy, qaırymdy, meırimdi jáne sabyrly keledi. Máselen, minezi jaqsy ustaz oqýshyǵa múldem daýys kóterip uryspaıdy. Ondaı adamdardyń ashýǵa berilip aıqaılaǵanyn nemese qatty sózder aıtqanyn estimeımiz. Osyǵan qarap, qytaı halqynyń «Úlken ózender aqyryn aǵady, al aqyldy adamdar aqyryn sóıleıdi» degen maqaly ras eken dep oılaımyn.

Keıde adamnyń ómir súrý stıli, taǵdyry, qoǵamdaǵy orny óz minezine baılanysty sıaqty. Máselen, kóptegen psıhologtar adamnyń minez-qulqy onyń ómir súrýin anyqtap beredi deıdi. Iaǵnı, minezi ashyq, aqkóńil adamdar tez dostasyp, kez kelgen adamdarmen jyldam dos bolyp ketse, minezi tuıyq adamdar ózgelermen qarym-qatynasqa túsýi óte qıyn.

Árıne, «Bes saýsaq birdeı emes» degendeı barlyq adamdardyń minezi jaqsy bola bermeıdi. Minezi jaman adamdardy kekshil, ózimshil, qyrsyq, ashýlanshaq retinde baıqaýymyzǵa bolady. Menińshe, bul jaman qasıetter. Sondyqtan, ál-Farabı «Minez-qulyq mini - rýhanı keselge jatady» degen bolatyn.

Qorytyndylaı kele, jaqsy minezdi bolýǵa tyrysýymyz kerek jáne kórkem minezdi adamdardan úlgi alýymyz qajet dep oılaımyn. Óıtkeni minezi jaqsy adamnyń ómiri de jaqsy bolmaq jáne ondaı adam aınalasyndaǵy adamdarǵa, tipti eline úlken septigin tıgize alady. Sondyqtan, Alashtyń uly tulǵasy Álıhan Bókeıhanov: «Ultyna, jurtyna qyzmet etý - bilimnen emes, minezden» dep aıtqan. Árıne, kemshiliksiz adam bolmaıtyny ras. Menińshe, adamnyń boıynda jaman minezi bolatyn bolsa, ony túzetýge bolady dep oılaımyn. Ol týraly Abaı «Abaı: «Men eger zakon qýaty qolymda bar kisi bolsam, adam minezin túzep bolmaıdy degen kisiniń tilin keser edim», – deıdi. Iaǵnı, «Minezdi túzetýge bolmaıdy» degen qate pikir. Demek, óz boımyzdaǵy jaman minezdirdi joıyp, tek jaqsy minezderimizdi shyńdap, kórkem minez ıesi bolýǵa tyrysýmyz qajet.

Ýálıhan Dáýren,

Kımep Ýnıversıteti