Qoǵam jáne memleket úshin jastardyń orny qashanda erekshe. Sebebi jastar - eldiń bolashaǵy. Búgingi jastar erteńi el tizginin ustaıtyn azamattar. Olar qoǵamnyń árbir salasynda jumys atqarady, memleketimiz úshin qyzmet kórsetedi. Jastardyń qoǵamnan óz orynyn taýyp, jaqsy maman ıesi bolýy qaı kezde de mańyzdy másele. Degenmen, qaı qoǵamda bolmasyn jumyssyzdyq sıaqty máseleler týyndaıdy. Tipti, jumyssyzdyq máselesi bizdiń elde ǵana emes, damyǵan AQSH, Ulybrıtanıa sıaqty elderde de jıi kezdesedi.
Elimizdegi jastar túrli qıynshylyqtarǵa ushyrap otyrady. Olardyń biri jumyssyzdyq. Máselen, qazirgi kezde JOO-darynda tegin oqýǵa túsý óte qıyn. Tipten, aqyly bólimge túsip oqý aqysyn tóleı almaǵan stýdentterde óte kóp. Mysaly, 2016 jylǵy statısıkaǵa sáıkes 17 myń stýdent qaltasy kótermeı oqýdy tastap ketken. Demek, oqýǵa túse almaǵan jáne oqýyn tastap ketken jastarǵa jumys tabý qıyn. Mundaı jastar elimizdegi jumyssyzdar qataryn toltyrary sózsiz.
Sonymen qatar, jumyssyzdyq sanyn qajetsiz mamandar qatary da arttyrýy múmkin. Máselen, keıde abıtýrıentter eńbek naryǵyn zerttemeı, suranysy tómen mamandyqtardy tańdaıdy. Osyǵan baılanysty májilis depýtaty Óksikbaev elimizge ekonomıster nemese zańgerler kerek emes, elimiz IT mamandarǵa muqtaj deıdi. Mamandyqty tańdaǵanǵa deıin, jastar jumys naryǵyn zerttep, qaı mamandyqqa suranystyń joǵary bolatynyn aldyn ala bilip alýy kerek.
Taǵy bir ózekti másele, aýylda jumys orny tapshy. Aýyldyń jastary jumyssyzdyq máselesine baılanysty qurylysta nemese bazarda qyzmet atqarady. Al, bizdiń jerimiz ben tabıǵatymyz aýyl sharýashylyǵymen aınalysýǵa yńǵaıly. Eger biz aýyl jastaryna aýyldarǵa qajetti mamandyqtardy oqytsaq, qalaı jumys jasaý qajet ekeni jóninde baǵyt-baǵdar bersek jumysssyzdar sany azaıyp, ekonomıkamyz qarqyndy damıtyn edi.
Qorytyndylaı kele, aqyly bilimge qol jetkize almaǵan, eńbek naryǵyn durys eskermeı kereksiz mamandyq ıesi bolǵan jáne aýylda ósip bilim ala almaı qalǵan jastar jumyssyzdyqtyń týyndaýyna yqpal etýi múmkin. Sondyqtan, mundaı jastarǵa arnaıy mamandyqsyz-aq kásipkerlik sıaqty jumystarmen aınalysyp nemese eńbek naryǵyn baǵalaýǵa úıretsek, sonymen qatar aýyl jastaryn aýyl sharýashylyǵynyń qyr-syryna oqytsaq, jumyssyzdyq sanyn azaıtýǵa bolady degen tujyrym jasaýǵa bolady.
Ýalıhan Daýren,
Kımep Ýnıversıteti
