Budan 40 jyldaı buryn Qaǵbadaǵy qajylyq kezinde alty myń qajy kepildikke alynyp, birneshe myńdaǵan adam opat bolǵan. Oqıǵa qalaı bolyp edi?

...1979 jyly 20 qarashada Islam áleminiń bas meshiti – Mekkedegi ál-Haramda  álemniń túkpir-túkpirinen kelgen júzdegen myń qajylar Qaǵbany jeti ret aınalyp, Safa men Márýa dóńderiniń arasynda júgirip, Islamnyń besinshi paryzyn ótep jatqan-dy. Osylardyń arasynan kenet bilekterine qyzyl shúberek baılap alǵan birneshe júzdegen adam qoıyndarynan avtomattaryn sýyryp alyp, oq jaýdyrǵan.  Kópshilikke qaratyp atty ma, joq bastaryna asyryp oq jaýdyrdy ma, ol jaǵyn dál aıtý qıyn, biraq qulshylyq jasap jatqan myńdaǵan adamnyń sumdyq úreıge berilgeni anyq. Qajylyq kezinde ólgen adam birden jumaqqa barady delinedi, deı turǵanmen kimniń ólgisi kelsin.  Myńdaǵan qajylar meshit esigin buza-muza syrtqa qaraı  lap qoıǵan, qalǵandary meshit ishinen tyǵylar jer izdep sasqalaqtaǵan. Sonyń saldarynan, júzdegen adam aıaq astynda taptalyp qalǵan. Al terrorshylar bul kezde álemniń túrli elderinen kelgen alty myń qajyny kepildikke alyp, meshit astyndaǵy  jer asty korıdoryna qamap qoıǵan.

         Árıne, qajylardyń ishinde qaýipti fanattar bolatynyn jaqsy biletin saýdtyq polıseıler men Ulttyq gvardıa olardyń jolyn kesýdiń aıla-amaldaryn burynnan jaqsy biletin.  Ásirese Úlken qajylyq kezinde olar basty mindetterin jaqsy sezinip, óte saq qımyldaıtyn. Bul joly jaǵdaı múldem ózgeshe edi. Terrorshylar musylman áleminiń bas meshiti – Qaǵbany qorshaı ornalasqan ál-Haramdy basyp alǵan bolatyn.  Onyń ústine Saýd Arabıasynyń basqa da aımaqtarynan alańdatarlyq habarlar túse bastaǵan. Korol saraıynyń aldynda bomba qoıylǵan kólik jarylǵan. Ony qoıshy, eń basty mindet – ál-Haram meshitine baqylaý ornatýdy qolǵa alý bolǵan.

          Ulttyq gvardıanyń terrorshylardy bas meshitten qýyp shyqpaq bolǵan alǵashqy kúngi áreketi sátsizdikke ushyraıdy.  Ondaǵan jaýyngeri ólgen ulttyq gvardıa áskeri amalsyz keri sheginýge májbúr bolady. Kelesi kúni qaıta meshit qaqpasyna shabýyldaǵanmen, taǵy da ondaǵan áskerinen aıyrylyp, beti qaıtady.

         Úkimet áskeriniń meshitti ala almaǵan eki sátsiz áreketi olardy taktıkany ózgertýge májbúr etedi. 22 qarasha kúni tańǵy saǵat 10-da úsh myń jaýynger 12 bronetransporterdiń, 5 áskerı tikushaqtyń qoldaýymen ıslamnyń bas meshitin qutqarý úshin shabýylǵa kóshedi. Terrorshylar buǵan da daıyn eken, raketalyq qondyrǵymen atqylap, úsh áskerı kólikti isten shyǵarady. Aspannan atqylap jatqan tikushaqtyń birin jaryp jiberedi. Bul úkimet áskeriniń taǵy da sátsizdikke ushyraýy emes, naǵyz apattyq jaǵdaı edi.  Osydan keıin Islamnyń bas meshitin qorǵaýǵa koról áskeriniń shamasy jetpeıtinine kúmán qalmaıdy.

          Ál-Haram meshitin basyp alǵan sodyrlar Saýd Arabıasynda 1973 jyldan paıda bolǵan radıkaldy ıslam ókilderi bolatyn. Olardyń aldyna qoıǵan sol kezdegi maqsaty Iran úlgisindegi ıslam respýblıkasyn ornatý edi. (Iranda 1979 jyly bolǵan ıslam revolásıasy Shah rejımin qulatqany belgili). Olar ál-Haram meshitiniń ishine tek qana avtomat alyp kirmegen, orasan oq qory bar aýyr pýlemetter men raketalyq qondyrǵylar kirgizgen. Azyq-túliktiń mol qoryn aıtpaǵanda, olar meshit ishinde dárigerler men meıirbıkeler ondaǵan adamǵa qyzmet etetin  gospıtál da jasaqtap úlgergen. Munshalyq baqaıyna deıin qarýlanǵan sodyrlardy Mekkedegi bas meshitten qýyp shyǵý ońaı emes edi. 

         Saýd Arabıasy telefon men telegraf baılanysyn úzip, syr álemmen baılanyssyz qalyp, ýaqyt utý jaǵyn oılasqan. Biraq jamandyq jata ma, erteńine-aq búkil álem estigen. Islam áleminiń bas meshitiniń sodyrlardyń qolynda qalýy jáne myńdaǵan qajylardyń kepildikte ustalýy bul kezde musylman elderin túgel dúrliktirgen.  Onyń ústine ásodyrlardy basýǵa AQSH pen Izraıl desanttary tartylady ekená degen habar órtke maı quıǵan. Saýd Arabıasy ol habardy qaıta-qaıta joqqa shyǵarǵanymen,  Pákistan astanasynda AQSH elshiligin basyp alǵandar birneshe amerıkalyq dıplomanttardy óltiredi. Pákistan armıanyń aralasýmen ǵana órt shyǵa jazdaǵan  soǵystyń aldy alynady. Mundaı tártipsizdikter basqa da musylman elderinde etek bastalyp, AQSH azamattary qaıǵyly qazaǵa ushyraıdy.

          Ál-Haram meshitiniń ústinen ushaq ushýǵa tyıym salynǵan jáne musylman emes adamdarǵa jol jabyq. Buryn da solaı bolǵan, qazir de solaı. Desek te, Saýd Arabıasy sol kezde amalsyz qadamǵa barady. Ol elge musylman álemindegi eń áskeri myqty Túrkıadan kómek suraýyna bolatyn edi. Desek te, tórt júz jyl Osman mperıasynyń qol astynda bolyp, esin jıǵanyna jarty ǵasyr ǵana bolǵan bul aımaqta túrikshildikke qarsylyq ústemdik quryp turǵan-dy. Sondyqtan saýdtyq monarh Bas meshitti qutqarý úshin amalsyz «kápir el» - Fransıa prezıdentinen kómek suraǵan. 

          Fransýz áskeriniń terrorǵa qarsy bólimi Mekkeden birneshe ondaǵan shaqyrym jerden qupıa túrde lager quryp,  saýdtyqtardy operasıaǵa qyzý daıyndaıdy. Ózderi, árıne, musylman bolmaǵandyqtan  Saýdıanyń astanasy Er-Rıad pen Jıdda qalasy bolmasa, Mekkege kirgizilmegen. Syrttaı baqylap, aqyl-keńesterin bergen.

         Bul kezde terrorshylar meshit tóbesi men munaralaryna mergenderi men pýlemetshilerin ornalastyryp, daıyn otyrǵan-dy. Saýdıanyń Batys elderimen jaqyndastyǵyn, batys mádenıeti men qundylyqtarynyń ene bastaýyn, munaıdy AQSH-qa satýyn satqyndyq dep baǵalaǵan búlikshiler neden bolsa da taıynbaıtyn edi.   

          Bas meshitti qutqarý operasıasy 4-jeltoqsanda tańǵy saǵat 10-da bastalǵan.  Túski saǵat 2-de aıaqtalǵan. Ýly gaz qoldanylǵan. Júzdegen úkimet áskeri ólgen. Júzdegen terrorshynyń ishinen ondaǵan adamdy ǵana tirideı qolǵa túsirý múmkin bolǵan. Al kepildikte bolǵan qajylardyń qanshasy ólgeni  der kezinde «resmı» túrde aıtylmaǵan,  keıin 255 qajynyń ólgeni, 560-nyń jaralanǵany habarlanǵan. Qybyrlaǵan qumyrsqany óltirýge bolmaıtyn qasıetti Qaǵbanyń aınalasynda  qanshama qan tógilgen.

         Búlikke marqum «nómiri birinshi terorshy» Ýsama Ben Ladenniń týystarynyń qatysy bolǵany aıtylady. Ben Laden ol kezde 22 jasta bolypty. Al búlikti uıymdastyrǵan ulttyq gvardıanyń burynǵy ofıseri Jýheıman ál-Ýteıbı men onyń  62 serigi 1980 jyly 9-qańtarda ólim jazasyna kesilip, bastary alynǵan. Búliktiń rýhanı jáne dinı jaǵyn Muhammed Abdallah (ál Kahtanı) basqaryp, ózin aqyrzaman taıanǵanda jer astynan shyǵatyn Mádimin dep jarıalaǵan eken.

          Osy tragedıadan on jyldan keıin, 1989 jyly qajylyq kezinde de Qaǵbany jaryp jibermek bolǵan. Qasıetti meshit mańaıynda eki ret jarylys bolyp,  sol kezde bir adam ólip, 16 adam jaralanǵan. Saýd Arabıasy  "kýveıttik qajylar ırandyq elshilerdiń tapsyrmasyn oryndady" dep aıyp taǵyp, búlikshilerdi ólim jazasyna kesken.

          2016 jyly shildede Oraza meıramy bastalardan bir kún buryn Mádına qalasyndaǵy Paıǵambar  meshiti aldynda áldebireý ózin - ózi jaryp jibergen. Sol kezde tórt polıseı ólip, bes adam jaraqattanǵan.

          Sol 2016 jyly  Iran qoldaıtyn ıemendik hýsıtter qasıetti Qaǵbany týralap balıstıkalyq raketa jibergen. Degenmen saýdıalyq áskerıler raketany zamatynda qaǵyp úlgergen.