Til – ulttyq qazyna. Til – ulttyq namysymyz. Kókirek kózi oıaý árbir qazaq óz ana tilinde kórkem sóılep, ata-babalarymyz ardaqtaǵan til baılyǵyn keler urpaqqa jetkizý – azamattyq amanatym dep túsinýi tıis. Halqymyz óz oıyn qashanda maqaldap, máteldep, beınelep sóıleýge sheber, tili ótkir halyq.

Til – qarym-qatynas quraly desek, quraldyń ótkir bolýy – shyńdalýynan. Shyńdaýshy, ıaǵnı úıretýshi – ustaz. Ustazy jaqsynyń – ustanymy jaqsy degen sóz bar. Aıtylǵan talaptyń údesinen shyǵýǵa úles qosatyn da – ustaz, jáne osy salada ter tógip júrgen ustazdar da barshylyq.

Ustazdyq – bilimdilikti, sheberlikti, asa jaýapkershilikti, meıirimdilikti talap etetin mamandyq, tipti, bolmysynyń solaı qalyptasýyn qajet etedi. Olaı deıtinim, muǵalim – joǵary oqý ornynda jınaqtalǵan ǵylym negizderinen bilim berýge tıis. Eń negizgisi – oqytý prosesinde únemi shákirtterimen tyǵyz qarym-qatynasta bolyp, bilsem, úırensem degen bala armany men qyzyǵýshylyǵyn, ár balanyń ár qıly taǵdyryna kýá bolyp, júregine jol taba bilýdi mindetine alǵan jáne solaı sanaıtyn maman. Osyndaı qıyndyǵy men qyzyǵy mol, baǵa jetpes mamandyq ıesi, ulaǵatty ustazdardyń biri – Sabyrova Álıma Esenqyzy.

Ótkensiz bolashaq joq. Ótkenimizge, ıaǵnı ustazdyq ómir jolyna bir sát kóz júgirtip qarasam, jastarymyz úshin, ásirese, jas maman ıeleri úshin taǵylymy, alar ǵıbraty da mol eken.

Álıma Esenqyzy 1982-1987 jyldary ultymyzdyń maqtanyshyna aınalǵan bilim ordasy – ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń fılologıa fakúltetin úzdik baǵamen bitiredi. Jas maman ýnıversıtet qabyrǵasynda júrip-aq, ár túrli qoǵamdyq is-sharalarǵa belsene aralasady. Sol kezderi stýdentter arasynda ótiletin aıtysqa qatysyp, aıtystyń jeńimpazy atanady. Ýnıversıtetti bitirip, turmys qurady. Otbasylyq, tirshilik taýqymetimen ónerden qol úzgenimen, qolynan qara dombyrasy áli de túspeı keledi. Jıyn-toılarda ádemi qońyr daýsymen qazaqtyń halyq ánderin naqyshyna keltirip aıtady. Osyndaı segiz qyrly, bir syrly qazaqtyń qara domalaq qyzy taýdaı talabymen QazUÝ-dy bitirgen soń, sol kezdegi Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń «Praktıkalyq qazaq tili» kafedrasynda oqytýshylyq qyzmetin bastaıdy.

1998 jyly Qazaq bas sáýlet-qurylys akademıasynda bir kafedrada qyzmettes boldyq. «Qazaq jáne orys tilderi» kafedrasynda birneshe qazaq tili páni oqytýshylary eńbek ettik. Óz kózimmen kórgenimdi kómeskisiz aıtaıyn. Sol jyldar ishinde shyny kerek, oqytýshylar qaýymy biraz qıynshylyqtardy bastan keshirdik. Júkteme az, shákirt kóp. Kózderi jáýteńdegen qarakóz stýdentterimizdiń tili shubarlanǵan, tipti, bir aýyz qazaqsha sóıleı almaıtyndary da boldy. Kóziń kórip, qulaǵyń estip otyrǵan kezde, namystan qanyń basyńa shaýyp, otbasyńdy da umytyp, jumys ornynda qalyp qoıyp, til úıretken shaqtarymyzdyń da bolǵany jasyryn emes. Sol kezderi stýdentter jataqhanasynda túneı jatyp, tildi úıretip, til úshin jaǵasyn jyrtyp oqytqandardyń biri – Álıma Esenqyzy edi. Kúni boıy aýdıtorıada bir top stýdentpen de, keıde árqaısysymen jeke dara uzaq ýaqyt qalyp qoıyp, aq qaǵazǵa shuqshıyp, qadalyp otyrǵan sátterin óz kózimizben kórdik. Keıde, biz otbasyńyzdy, bala-shaǵańyzdy umyttyńyz ba dep qaljyńdaıtynbyz. Ondaıda: - Meniń armanym – kógenkóz osy balalarymdy qazaqsha sóıleýge úıretsem, ulttyq dástúrdi sanasyna sińirsem, qanekeı! – dep kúrsinetin. Ol jyldar da artta qaldy. Bári de aıtýǵa ońaı...

«Til – ulttyń jany. Tildi úırený - óz ultyńdy, ulttyq salt-dástúrdi taný degen sóz. Qazaq tili – eń baı, eń kórkem, ádemi til. Biz, qazaq, tilge sheber, sheshen halyqtyń urpaǵymyz. Urpaǵymyzdy ulttyq dástúrimizdiń, ana tilimizdiń ýyzyna qanyq etip ósirý – azamattyq jáne ustazdyq boryshym dep sanaımyn», - deıdi bolmysy bólek til janashyry Álıma Esenqyzy.

Osylaısha, tilge qatysty jan aıqaıyn aıtýdan bir jalyqpaıtyn, minezi ashyq, tili qylyshtaı ótkir qazaqtyń qarapaıym qyzy, tereń bilimi men shynaıy eńbekqorlyǵynyń arqasynda júrgen ortasynda bedeldi, mádenıeti joǵary, mereıi ústem, oıyp alar orny bar. Sol kezderi bilim bergen shákirtteriniń deni – stýdentter arasynda ótiletin ǵylymı konferensıalarda, bilim saıystarynda úzdik atanyp, joǵarǵy kórsetkishterge qol jetkizdi. Bunyń bári – eseli eńbektiń arqasynda kelgen jetistik.

Eńbek ete júrip Álıma Esenqyzy birneshe ádistemelik-oqý quraldaryn jazdy. Birneshe ǵylymı maqalalary ár túrli basylymdarda jaryq kórdi. Mysaly, «Orystildi aýdıtorıada jyraý poezıasyn zerdeleý» (2000j.), «Bakalavrıatqa arnalǵan jumys baǵdarlamasynyń negizgi maqsaty» (2001j.), «Tilderdi bilýdi keshendi baǵalaýdyń jan-jaqty belgileri. Ádistemelik oqý quraly» (2003j.), «Bilim berýdiń kredıttik júıesindegi sabaqtyń qurylymy» (2004j.).

Kásibı bilikti, jaýapkershiligi joǵary, óz jumysyna joǵary talappen qaraıtyn, eńbekqor Álıma Esenqyzy Qazaq bas sáýlet-qurylys akademıasy sheńberinde uıymdastyrylǵan qoǵamdyq jumystarǵa da belsendilik tanytyp, stýdentterge taǵylymdy úlgi berip qana qoımaı, stýdentke qatysty kezdeısoq jaǵdaılarda da oń sheshimin tabýǵa rýhanı kúsh-jigerin salýdan esh tartynyp, sharshaǵan emes. Shákirtteriniń júregine izgiligimen, ójettiligimen qatań talap qoıa otyryp, úıretýden jalyqpaıtyn ustazymyz Álıma Esenqyzynyń orny erekshe. Sóz oraıy kelgende, orny erekshe ustazymyzdyń taǵy bir ereksheligine toqtala keteıin. Adal eńbek pen boıdaǵy kúsh-qýatty, bilimdi, talap pen talantty shyn baǵalaǵan halyq «Talant, bilim, saf altyn – bárinen de ozady» dep, beker aıtpasa kerek. Álıma Esenqyzynyń avtorlyǵymen jazylǵan «Delovaıa perepıska na kazahskom ıazyke» (2003j.), «Tilderdi bilýdi keshendi baǵalaýdyń jan-jaqty belgileri» (2003j.) atty ádistemelik-oqý quraldary úzdik baǵalanyp, joǵary suranysqa ıe bolady. Eńbegi janyp, tasy órge domalaıdy. 2006 jyly tamyz aıynda Álıma Esenqyzyn «Caspian Training Group» bilim berý ortalyǵy qyzmetke shaqyrady. Osylaısha, Álıma Esenqyzy ár salaǵa arnalǵan «Qazaq tili» baǵdarlamasy boıynsha til úıretýge kirisip ketedi.

Ulttyq múdde desek, eń aldymen, memlekettik qyzmettegi is-qaǵazdardyń qazaqsha jazylýy kerek ekenin túsinemiz. Elbasy «Qazaq tili jappaı qoldanys tiline aınalyp, shyn mánindegi memlekettik til mártebesine kóterilgende, biz elimizdi QAZAQ MEMLEKETİ dep ataıtyn bolamyz. 2025 jylǵa qaraı Qazaqstan azamattarynyń 95 paıyzy qazaqsha bilýi tıis» dep bılik pen halyqtyń aldyna úlken mindetter qoıdy.

Sonymen, «qulannyń qasýyna myltyqtyń basýy dóp kelip» demekshi, izdegenge suraǵan bolyp, óziniń kóksegen kóńilindegisin, ıaǵnı halqymyzdyń baı murasynan, baı tilimizdiń qazynasynan tyńdaýshysyn sýsyndatýǵa belsene kirisip, osy tańǵa deıin qyzý qaınaǵan eńbektiń ortasynda júr. Maqsaty – til taǵdyry árkimniń óz qolynda ekendigin moıyndatý. Tek, nıet bolsa, shynaıy qulshynys bolsa, ulttyq qundylyǵymyzdyń máńgilik ekenin túsindirý. Mundaı qasıet árkimniń qolynan kele bermeıtin, erekshe talanty men talaby bar, ójet, ulttyq namysy jalyndaǵan adamǵa ǵana tán qasıet.

Árıne, Álıma Esenqyzy jan-jaqty izdenis pen eren eńbektiń arqasynda óz salasyndaǵy mamandar men qyzmetkerlerge memlekettik tilde resmı is-qaǵazdarynyń qazaqsha toltyrylýyna bar ynta-shyntasymen ultym dep soqqan janashyrlyq sezimin aıamaıtynyna, til tuǵyrynyń myqty bolýyna, bar kúsh-jigerin salatynyna tolyq senemiz. Buǵan dálel, Álıma Esenqyzyna berilgen sertıfıkattar men maqtaý qaǵazdar:

• «Innovation Language Teaching Methods». Almaty, 2007j.
• Sertıfıkat Respýblıkanskogo sentra ýskorennogo obýchenıa gosýdarstvennogo ıazyka «Interaktıvnye metody prepodavanıa gosýdarstvennogo ıazyka». 2008j.
• «Kommýnıkatıvti quzyretti qalyptastyrý: dástúr men jańashyldyq». KİMER sertıfıkaty. 2011j.
• Almaty q. Til komıtetiniń «Memlekettik tildi oqytýdyń ózekti máseleleri» sertıfıkaty. 2012j.
• Almaty q. Til komıtetiniń «Memlekettik til saıasatynyń ózekti máseleleri» sertıfıkaty. 2013j.
• Astana q. KazTraining&Consulting-2013 Kórme-Konferensıasy aıasynda master-klass ótkizgeni úshin alǵys.

Er jasy – elýge kelgen Álıma Esenqyzynyń boıynan ultqa tán namys, ustazǵa tán ulylyq, anaǵa tán meıirimdilik, dos-jarandarǵa tán jylylyq pen izettilikti sezinip, elýdi eńsergen eleýli jasymen quttyqtaı otyryp, aldaǵy ómirine de bıikten kórine berińiz degimiz keledi.

«Qurtaqandaı «qorǵasyn» qyzym aman bolsyn, on balaǵa tatyrlyq batyrlyǵy, ulǵa bergisiz qaıraty bar balapanymdy Jaratqan Iem jarylqaı gór!» deıdi, aq shashty anasy emirenip.

Biz de qurtaqandaı «qorǵasyn» ustaz Álıma Esenqyzynyń otbasyna amandyq, jıen nemerelerimen qosa uldan da nemere súıip, joldasy ekeýi qyzyq qýanyshqa kenele bersin deımiz. Til úıretýde qanatyńyz talmasyn, qazaqtyń qarapaıym qyzy!

Rysken ÁBİSHEVA

QazUÝ-dyń aǵa oqytýshysy, f.ǵ.k.

Almaty qalasy