Maqsut Jumaev - qazaqtan shyqqan tuńǵyshtardyń biri. Olaı deýge sebep – ol álemdegi barlyq «segizmyńdyq» shyńdardy ottegi quralynsyz baǵyndyrǵan tuńǵysh qazaq.  Mundaı úlken qaterge bas tikken álemdegi 12 álpınısiń biri. Álemdik deńgeıde jetistikke jetken sanaýly alyptyń biri. Ony tili bólek degenmen qazaqylyǵyn saqtap qalǵan, ulty úshin maqtanatyn ultjandylardyń biri.  «Alyp adamnyń» altyn oılaryn nazarlaryńyzǵa usynamyz.

Qazaq taýdyń alyptyǵyn túsingen. Máselen, «Han táńirin» qaster tutqanda, onyń Qazaqstannyń eń bıik núktesi ekenin bilgen joq qoı. Biraq, soǵan qaramastan onyń bıiktigin sezine bilgen. Narynqol jaqtan kele jatqanda, qasqyrdyń tisi sıaqty aqsıyp, kún batqanda qan qyzyl túske boıalady. Óte ádemi! Gımalaıda turǵan úndister, nepaldyqtar «taýdyń basynda qudaılar ómir súredi, olardyń shyrqyn buzýǵa, shyńǵa shyǵýǵa bolmaıdy» deıdi. Al qazaqtar kerisinshe, bir birine tilek aıtqanda «bıikterdi baǵyndyr, shyńdarǵa órleı ber», dep tilek aıtady.

Qazaq ekendigim meni únemi qamshylap otyrdy. Mende álpınızmde jetistikke jetken  «alǵashqy qazaq» ataný sıaqty menmendik te bolǵan emes. Meniń qolymnan bul is keletinine ǵana qýanam. Maqtan tuttym!

Sportta da segiz myńdyq shyńǵa shyǵý múmkindigin eldegi tıtýldy ulttyń ókili bolǵanym úshin berilgendigin aıtqandar tabyldy. Árıne, bul meniń kóńilime keldi. Sondyqtan únemi ózime jáne komandaǵa jaıdan-jaı alynbaǵanymdy dáleldeýge tyrystym. Búgingi kúnge deıin solaı istep kelemin. Al qazaq  bolyp ómirge kelgenime rızamyn.

Meniń biletinim: adam qaıyqty alyp, ashyq muhıtqa shyǵýy kerek. Sodan keıin sol álemge sińisý kerek. Jer sharynyń eń úlken saharalaryn jalǵyz ózi júgirip ótken Marat Jylanbaev solaı istedi. Ol – álem adamy. Men de sol álemge sińistim. Biraq boıymdaǵy nól bútin mıllıondaǵan bir túıir bólshek – qazaqtyǵym qalǵan paıyzdardy jeńip, qazaq ekenimdi maqtan tuttym. Katmandýda, Alpy dúkenderinde: «kárissiń be, álde japonsyń ba?» dep suraıtyndar bar. Men únemi: «Qazaqpyn!» dep jaýap beremin. Álemge ózimniń qazaq ekenimdi maqtanyshpen kórsete alamyn. Árkim qurmetke ıe. Bárimiz bir kletkadan jaralǵan Jerdiń balasy ekenimizdi túsinemiz. Sony bile tura – qazaq ekenińdi umytpaýym kerek… Muny Qazaqstanda týyp-ósip, osy jerde turǵan kezde tolyq seziný qıyn.

Ózińdi qazaqpyn dep sezinip, óz isińdi bárinen de jaqsy isteý – patrıottyq. Ne isteseń de: kıim tik, adam emde – basqalar isińe dán rıza bolyp, shyn nıetimen: «rahmet!» dese, patrıottyq degen – osy. Sonda adam óz jerine, qoǵamǵa, ultyna qajettigin túsinedi. Bazardan «Qazaqstan quramasy» degen jazýy bar kýrtkany satyp alý – bir bólek, aýyr jattyǵý arqyly Qazaqstan quramasyna enip, olımpıada oıyndarynda altyn medal alý – ekinshi basqa. Toqtar Áýbákirov úlken ómirlik joldan ótip, ǵaryshqa ushty. Ol ulttyń urpaq jalǵastyǵyn jaqsy túsindi.

Qazaqtyń balasy bolǵandyǵy, ata-babamyz qazir Qazaqstan dep atalatyn osy jerdi saqtap qalǵany – maqtanysh. Meniń astymdaǵy máshınemnen ózge eshteńem, menshigimde ultaraqtaı jerim de joq. Biraq qazaqtyń búkil jeri – meniki! Ony eshkimge bermeımin! Oǵan aýyz salǵysy keletinderdiń jelkesin úzýge daıarmyn. Óıtkeni onyń qunyn jaqsy bilemin. Ony meniń boıymdaǵy atalardyń rýhy aıtady. Qazaqtar úshin atameken, áýlet, otbasy – eń qasterli uǵymdar.

Bul – meniń jaratylysym, ultymmen ózimniń toǵysýymnyń, birligimniń kórinisi. Meniń patrıottyǵym – osynda shyǵar.

Adam taýdyń basynda turyp, úlken maqsattar qoıyp, ózi sodan qoryqpaǵanda, taǵdyr soǵan jetýge múmkindik beredi. Adamdar otbasymen, jerimen, tarıhymen úılesimdi tirshilik keshkeni abzal. Biz jaqsy ultpyz! Eshkimnen kem de, artyq ta emespiz. Óıtkeni, bárimiz birdeımiz.

Biraq bizdiń ózgesheligimiz de bar: kózimiz qysyńqy, qazaq tilinde sóıleımiz, óz tarıhymyz bar. Qanymyz ben genimizge qulaq salýymyz kerek. Dál qazirgi tańda álemge qazaq ekenimizdi kórsetýimiz mańyzdy.

Men qazaqpyn ǵoı. Sondyqtan qashan da erkindikke jany qushtar adamdardyń jolyn tańdaımyn. Bul jol – naǵyz sol erkindikti súıetinderdiń joly. Onyń ústine, bıikke (álpınızm týraly-red.) umtylǵannyń nesi jaman?! Óziń jan-tánińmen súıetin dúnıeden qalaı jalyǵýǵa bolady. Ári bul meniń qolymnan keletin is.

Basqa salany bilmedim, biraq álpınızm boıynsha álemdegi osy sala mamandary, ıaǵnı bizdi kórgender, tanysqandar qazaqtardyń dosyn jolda qaldyr­maıtynyn, qoldan keler bar kómegin aıamaıtynyn biledi. Tipti, taýda qasyńdaǵy serigiń júre almaı, qınalyp qalǵan jaǵ­daıda da birinshi bolyp shyńǵa shyǵamyn dep eshbir qazaq basqa memlekettiń ókilin jolda tastap ketken emes. Osyndaı usaq kórinisterdiń ózi basqa eldiń Qazaqstan týraly oıyn ózgerte alady.

Kóptegen jaǵdaılar bolyp jatady. Toptyń aldynda júrip jip ilip otyrý qajet bolady. Bul óte aýyr jáne jaýapty jumys. Mine, osyndaı isterge kóbinese qazaqtar kirisedi, qansha qaýipti bolsa da kósh bastaıdy jáne ol úshin jeńildik nemese aqy suramaıdy. Bul jaıdan-jaı emes. Bul Keńestik álpınızm tárbıesinen qalǵan. Al biz – barlyǵymyz Keńestik adamdardyń qandaı bolǵanyn bilemiz. Ol – teńgeni emes adamdyq qasıetterdi, qundylyqtardy joǵary qoıady. Mine, osyndaı ulttyq bolmysymyzben-aq biz elimizdiń ımıjin qalyptastyryp kelemiz.

Álpınızm boıynsha eń bıik shyńdarǵa shyǵý jaǵynan al­ǵanda Qazaqstannyń bedeli óte joǵary. Sebebi, Qazaqstandyq álpınıser nátı­jeli eńbekterimen ózderiniń myqty ekenin dáleldedi. Statısıkaǵa kóz júgirtsek, álemdegi barlyq bıik shyńdardy baǵyndyrǵandar ishinde úsh qazaqstandyq bar. Jáne osy úsh Otandasymyz buryn eshkim júrip ótpegen jańa jáne eń qıyn jolmen ári qosymsha ottegi aparatyn qoldanbastan bıik shyńdarǵa kóterile aldy. Dál mundaı qadamǵa basqa eshbir ult ókili barǵan emes. Tórt káris, tórt ıtalándyq, bir nemis, bir amerıkandyq bar ekeni ras, biraq sonymen qatar, birde-bir aǵylshyn jáne japondyq joq. Olar álemdegi damyǵan alpaýyt memleket bola tura, álpınızm jaǵynan eshqandaı jetistikke jete almaǵan. Al Qazaqstan bul sala boıynsha álemde 1-shi oryn­da dep zor maqtanyshpen aıtýǵa turarlyq. Biraq bul jaıly ózimizdiń tabıǵı uıańdy­ǵy­myz­dan aıqaılap aıta almaımyz. Bir jaǵynan bizdiń uıańdyǵymyz, ıaǵnı maqtanshaq emesti­gimiz de qazaqtyń izgi qa­sıetteriniń biri dep esepteımin.

Ómirde belgili bir bıiktikti baǵyndyrǵan adam retinde Qazaqstannyń jastaryna keńes bergim keledi. Sebebi, elimizdiń jastary qatarynda ózim de barmyn. Biz–Qazaqstannyń táýelsizdik jyldarynda ósip, ómirimizdi óz erkimizben uıymdastyryp, jeke tulǵa retinde qalyptastyrdyq. Bul qıynǵa soqqan joq. Sebebi, memleket bizge senim artyp, búginge deıin jastarǵa qoldaý jasap keledi. Osy oraıda jastarǵa: «Basqaǵa jaltaqtamaı, eshkimge arqa súıemeı, alǵa qoıǵan maqsatqa jetýge umtylyńdar», – degim keledi.

Kez kelgen adam ózine unaıtyn isimen aınalysyp, sol salanyń mamany, has sheberi bolǵysy keledi. Keıbireýler qarýly kúshter quramyna ense, endi bireýler medısına salasyn tańdap, bolashaqta adamdardyń ómirin saqtap qalatyn bilgir dáriger bolýdy armandaıdy. Men de kezinde sportty tańdaımyn, osy jolda Qazaqstannyń Týyn álemniń bıik shyńdaryna shyǵaramyn dep oılamaǵan shyǵarmyn, áıtse de men muny jasadym jáne bul úlken mártebe ekenin sezine aldym.

Jastarǵa da aıtarym – kez kelgen alǵa qoıylǵan bıik-bıik maqsatqa jetý úshin bar kúsh-jigermen tyrysý qajet. Árıne, materıaldyq jaǵdaıdy oıla­ǵan da durys, biraq týǵan Otanyń bar ekenin umytpaý qajet. Biz, qazaq jastary, óz qoly­myzben Otanymyz úshin kóp nárse jasaı alamyz. Ol qoly­myzdan keledi. El ómirinde óz qoltań­b­amyzdy da qaldyrýǵa múmkindigimiz mol jáne elimizdiń táýelsiz memleket bolǵan kezeńindegi tarıhyna úles qosa alamyz. Ol úshin Otanǵa degen súıispenshilikti, ulttyq pat­rıo­tızmdi basty maqsat etýimiz kerek. Qıyn joldan ótip, bıikke kóterilý kezinde ózimniń Qazaqstannyń atynan shyqqanym maǵan úlken kúsh berdi. Boıymdy keremet bir sezim bıledi. Osyndaı Otanǵa degen súıispenshilik ár qazaqtyń boıynan tabylsa eken deımin. Álemde Qazaqstanǵa bilikti sport sheberleriniń tabysy, ınovasıalyq jańalyqtar nemese jańa jobada jasalǵan qurylys boıynsha baǵa bermeıdi. Menińshe, basqalar qazaq­tardy kórgende, jaqynyraq tanyp-bilgende ǵana bizdiń elimiz týraly bile bastaıdy. Búkil álemdegi adamdar birdeı, aramyzda aıtarlyqtaı aıyrmashylyq joq, desek te, shetel­dikter qazaqstandyqtardyń ne istep jatqanyn, belgili bir bıik­terge qalaı jetip, adamdardyń ómirde qandaı ekenin bilgende ǵana biz álemge tanyla alamyz dep oılaımyn. Ár qazaqstandyq, ásirese, jastar ózderin jeke tulǵa retinde tárbıelese, olar jańalyq ashýdan qorqaqtamasa eken deımin. Sebebi, kez kelgen eldiń bolashaǵy tek alǵa qarap, jan-jaǵyna jaltaqtamaıtyn jastardyń qolynda ekenin barlyǵymyz bilemiz.

Jastar da Qazaqstannyń tarıhy men bolashaǵy ózderiniń qolynda ekenin sezinýi tıis. Eń bastysy – ózińe degen senimińdi jáne ulttyq rýhyńdy joǵaltpaý. Qazaqstanda el bolashaǵyna, qoǵamdyq sharalarǵa belsendi aralasyp júrgen adamdar óte az dep jatady. Shyn máninde solaı. Biraq olar qarapaıym halyq qatarynan joǵary turatyn, ózderiniń bolashaǵy úshin alańdamaıtyn adamdar. Sebebi, bolashaqty ózderi jasap jatyr. Sondyqtan batyl qadam jasaýdan taısalmaý kerek, soǵan umtylý qajet. Men de aýyldan, qarapaıym otbasynan shyqqan adammyn jáne úsh kúnnen keıin omyraýyma «Qurmet» ordenin taǵady dep boljamaǵan edim. Bul árıne, meniń ómirimde bolǵan úlken oqıǵa. Búgingi táýelsizdik jaǵdaıyndaǵy Qazaqstannyń jastary kez kelgen salanyń bıik shyńyna shyǵýdan qaımyqpasa, jan-jaǵyna jaltaqtamaı, nyq ári batyl qadamdarǵa barsa eken deımin. Osy jolda sáttilik tileımin!

Sońǵy kezde Maqsut Jumaevty telearnada  jarnamadan jıi kórip júrmiz. Bilsek, bul Kaspi Bank-tiń «Kaspi qaharmandary» ımıjdik kampanıasy aıasynda túsirilgen jarnamalyq rolık eken. Onda áıgili álpınıs ózińe senip, álemdi ózgertýge shaqyrady.  Ózimizge seneıik, ózimizdi de, álemdi de jaqsy jaqqa ózgerteıik!