Memleket Basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasy boıynsha ótken jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Elektr energetıkasy salasyn damytý Tujyrymdamasy ázirlendi. Ol 2023-2029 jyldarǵa arnalǵan. Elektr energetıkasy salasy-el úshin eń mańyzdy sala jáne ony odan ári damytý ekonomıka úshin oń áser etetin bolady. Buǵan deıin ony jetildirý úshin sharalar qabyldanǵan bolatyn. Atalǵan tujyrymdama qazir bızneste ózin qalaı kórsetedi? Bul suraqtyń jaýabyn oqyrman nazaryna usynamyz.

Elektr energıasyn tutyný jáne jelilerdiń tozýy

Adilet.zan. kz derekterine sáıkes ótken jyldyń 1 qańtaryna elektr energıasyn 204 elektr stansıasy óndiredi. Qazaqstannyń elektr stansıalarynyń jalpy belgilengen qýaty 24 523,7 MVt, qolda bar qýaty – 19 024,3 MVt, elektr berý jelileriniń jalpy uzyndyǵy 26 970,8 km quraıdy.

Bul rette elektr energıasyn tutynýdyń ósýi baıqalady. Osylaısha, 2022 jyly barlyq jyldardaǵy tutynýdyń Tarıhı maksımýmy tirkeldi, ol 15 203 MVt generasıalaý kezinde 16 459 MVt qurady, nátıjesinde Reseıden 1256 MVt ımporttaldy, bul ótken jyldarmen salystyrǵanda kúrt sekirispen baıqalady (2018 jyly – 268 MVt, 2019 jyly – 301 MVt, 2020 jyly – 300 MVt, 2021 jyly-388 MVt).

Tapshylyqtyń sebebi: joǵary apattylyq, generatorlyq Jabdyqtyń tehnıkalyq shekteýleri, energıa júıesindegi teńgerimsizdikterdi óteý úshin manevrlik generatorlyq qondyrǵylardyń shekteýli sany. Qazaqstannyń elektr jelileriniń ortasha tozý deńgeıi 66 % quraıdy. Qostanaı oblysynda eń joǵary tozý deńgeıi – 85,3%, eń azy-Astana qalasynda – 29,5%.

Salanyń negizgi máseleleri

Tujyrymdamany ázirleýge qatysatyn sarapshylar Elektr energetıkasy salasynyń birneshe máselelerin anyqtaıdy. Birinshiden, olar apattar sanyna nazar aýdarady. 2022 jyly 1789 tehnologıalyq buzýshylyq oryn aldy. Mundaı úlken sanǵa mynalar áser etedi: aksıonerlerdiń (quryltaıshylardyń) jáne energetıkalyq kásiporyndardyń birinshi basshylarynyń júrgizilip jatqan jóndeý naýqandarynyń sapasy úshin jaýapkershiliginiń bolmaýy; ýákiletti organdar men energetıkalyq kompanıalar qyzmetkerleriniń jáne jalpy óndiristik tártiptiń biliktiliginiń tómendeýi; salanyń ınvestısıalyq tartymdylyǵynyń tómendeýi jáne sonyń saldarynan energetıkalyq aktıvterdi qaıta qurý, jańǵyrtý jáne kúrdeli jóndeý júrgizý múmkindiginiń shektelýi, bul olarǵa fızıkalyq jáne moraldyq tozý.

Sonymen qatar, mamandar elektr energıasy men elektr qýatynyń jetispeýshiligin boljaıdy.

Mysaly, kelesi jyly elektr energıasynyń tapshylyǵy boljanady: 2025 jyly 1,6 mıllıard kVt / saǵ, al elektr qýatynyń tapshylyǵy 2025 jylǵa qaraı 1354 MVt quraıdy.

Bul rette, jańa qýattardy iske qosýǵa baǵyttalǵan jobalar ne bes jyldan astam artta qalyp, ne olar tolyǵymen toqtatyla turǵany atap ótildi.

Sondaı-aq, mamandar tarıf belgileýdiń tıimsiz júıesin atap ótedi. Elde salaǵa ınvestısıalardyń tómen deńgeıi qalyptasty, bul da joǵaryda atalǵan problemalardyń týyndaýyna sebep boldy.