Asqat Aımaǵambetov premer-mınıstr Oljas Bektenovtiń atyna joldaǵan depýtattyq saýalynda elimizde magıstr ne doktor dárejesin alǵysy keletin jastar úshin oqýǵa túserde aǵylshyn tiliniń emtıhanyn ózgertýdi usyndy.
Stýdent qazaq ne orys tilinde oqysa da, talap bárine ortaq. Mysaly, Qazaq fılologıasy, etnografıa, mýzyka sıaqty mamandyqtarǵa túsetin jastar da aldymen aǵylshyn tilinen emtıhan tapsyrýy kerek. Árıne, ǵylymmen aınalysý úshin aǵylshyn tilin bilý mańyzdy. Sebebi kún saıyn jarıalanyp jatqan ǵylymı jańalyqtardyń kópshiligi – aǵylshyn tilinde. Olardy oqý, túsiný, paıdalaný – ár zertteýshige qajet. Sondyqtan bul talap kezinde zamanǵa saı, oryndy sheshim boldy. Ashyǵyn aıtqanda, bul talapty kezinde mınıstr bolǵanda qoldaǵan da, bekitken de ózim bolatynmyn. Alaıda qazir jaǵdaı ózgerdi, - deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, sodan beri, tipti, sońǵy bes jyldyń ózinde-aq halyq jasandy ıntellekt dáýirine qadam bastyq. Tehnologıalyq revolúsıa oryn aldy.
Qazir ChatGPT, Gemini sıaqty quraldardyń kómegimen kez kelgen aǵylshyn mátinin sanaýly sekýndta, sapaly túrde qazaq nemese orys tiline aýdarýǵa bolady. Iá, aǵylshyn tili ǵylym úshin áli de qajet. Qajet bolady da. Biraq qazirgi tehnologıalardyń arqasynda bul talap magıstratýraǵa túsýge kedergi bolmaýy tıis. Óıtkeni endi osy tehnologıalarmen, jastar ǵylymı jumysyn bastaı alady. Onyń ústine, shyny kerek, aıtylǵan talap stýdentterdiń tildik deńgeıin aıtarlyqtaı kótere alǵan joq. Eń qıyny – qazaq ádebıeti men ónerin zerttegisi keletin jastar aǵylshyn emtıhanynan óte almaǵany úshin magıstratýra men doktorantýraǵa túse almaı júr. Ne isteý kerek? Árıne aǵylshyn tilin qoldaı otyryp, bul talaptardy ózgertýimiz kerek, - degen ol naqty tórt usynys aıtty.
Birinshiden, aǵylshyn tilin erte – mektepten bastap sapaly túrde oqytýdy ári qaraı kúsheıtý qajet. Kezinde Prezıdenttiń tapsyrmasyna sáıkes 3-4 synyptar men 10-11-synyptarda aǵylshyn tili saǵatyn aptasyna 3 sabaqtan 5 sabaqqa deıin kóbeıgen edi. Biraq bul bastama tolyq iske aspady.
Ekinshiden, oqytý tili qazaq nemese orys tilinde júrgiziletin baǵyttarda aǵylshyn tilinen emtıhandy túsý kezinde emes, oqý aıaqtalǵan soń tapsyrýdy qarastyrǵan jón. Al sol kezeńge deıin aǵylshyn tilin bakalarvrıat, magıstratýra men doktorantýranyń oqý baǵdarlamasyna kirgizip, tereńdetip oqytqan durys. Sonda naqty nátıje bolady.
Úshinshiden, aǵylshyn tilinde oqytatyn nemese qosdıplomdy baǵdarlamalar, men fılıaldar úshin bul talapty kerisinshe kúsheıtken jón. Iaǵnı ár baǵytqa qaraı saralaý qajet.
Tórtinshiden, Scopus pen Web of Science bazalarynda maqala jarıalaý talabyn da mamandyqtyń ereksheligine qaraı qarastyrǵan jón.
Bastysy – dısertasıanyń sapasy men ǵylymı ortaǵa qosqan naqty úlesi mańyzdy. Ony konferensıalarda talqylaý men ǵylymı jumystyń naqty paıdasy kerek. Jalpy, bul talaptardy ýnıversıtetterdiń akademıalyq erkindigi aıasynda rettegen durys dep esepteımiz. Qorytyndylaı kele, usynylyp otyrǵan qadamdar – bilim berýdi qoljetimdi, ádiletti jáne zamanǵa saı etýge baǵyttalǵan, - dedi ol.
