الەمدىك باسىلىمدار قازاقستاندىق بيلىكتىڭ كەيبىر سولتۇستىك اۋداندارداعى جاعدايعا الاڭداۋى مەن ەلدىڭ ەتنيكالىق قۇرامىنىڭ وزگەرۋى جايلى جازدى، - دەپ حابارلايدى «قامشى» پورتالى ازاتتىققا سىلتەمە جاساپ.

ماسەلەن، بريتاندىق Reuters اقپارات اگەنتتىگى  «ۋكراينادان كەيىن قازاقستان ەتنيكالىق ورىستاردىڭ اۆتونومياسى باستالعانىنا الاڭدايدى» دەگەن ماقالا جاريالادى، وندا قوستانايداعى جاعداي سيپاتتالادى.

سولتۇستىكتەگى سەنىمسىزدىك

اۆتوردىڭ جازۋىنشا، دەموگرافيالىق تۇرعىدا ايماقتىڭ ۋكراينالىق قىرىم تۇبەگى مەن شىعىس دونباسس وبلىسىنا ۇقساستىعى كوپ. اتالعان جەرلەردە ءورىستىلدى توپتار ماسكەۋ كومەگىمەن كييەۆتىڭ قاراماعىنان شىققان بولاتىن.

«سولتۇستىك قازاقستاندا سەپاراتيستىك بۇلىك جوق، ءبىراق 18 ميلليون حالىقتىڭ بەستەن بىرىنەن استامىن قۇرايتىن ەتنيكالىق ورىستار وزدەرىن بارعان سايىن سەنىمسىز سەزىنىپ، ۋكرايناداعى سەپاراتيستەرگە بۇيرەكتەرى بۇرادى» دەپ جازادى ول.

ماقالادا ماسكەۋدىڭ قازاقستانداعى سەپاراتيزمدى قولدايتىنى تۋرالى ەشقانداي بەلگى جوق ەكەنى ايتىلادى، ءبىراق رەسەي مەملەكەتتى قاداعالاپ وتىرعىسى كەلەدى دەيدى. Reuters «قارتايىپ بارا جاتقان پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ» ورنىنا كىم كەلەتىنى ءالى بەلگىسىز ەكەنىن ەسكەرتىپ، جاڭا مەملەكەت باسشىسى رەسەيمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا قالا ما، جوق پا – ول جاعى بەلگىسىز دەي كەلە، ۋكراينانىڭ رەسەيمەن ارازداسۋى سەپاراتيستىك بۇلىككە اكەپ سوققانىن ەسكە سالادى. 

قازاقستانداعى ورىس دياسپوراسى 3،7 ميلليون ادامدى قۇرايدى جانە ۋكراينادان كەيىنگى سانى جاعىنان ەكىنشى ورىندا تۇر، ال ەلدىڭ سولتۇستىك جانە شىعىس اۋداندارىندا رەسەيمەن بايلانىسى زور ءىرى ونەركاسىپ كاسىپورىندارى ورنالاسقان. Reutersء-تىڭ جازۋىنشا، قازاقستاننىڭ اكىمشىلىك قۇرىلىمىنان قوستاناي وبلىسى بارلىعىنان كوپ جاپا شەككەن.

قوستاناي تۇرعىندارى سەپاراتيستىك كوڭىل-كۇيلەرىن كوپشىلىك الدىندا بىلدىرمەيدى، ال ەكى ماشينانىڭ ءبىرى تاعىپ جۇرگەن گەورگيي لەنتاسىن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جەڭىسىنە دەگەن قۇرمەتپەن تۇسىندىرەدى، ونى ۋكرايناداعى رەسەيشىل سەپاراتيستەردى قولداۋ بەلگىسى دەمەيدى.

ورىستاردىڭ ازايۋى

جاپونيادان شىعاتىن Diplomat گازەتى «ورىستار نەلىكتەن قازاقستاننان كەتىپ جاتىر؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيدى. مەملەكەت 1991 جىلى سوۆەت وداعىنا تاۋەلسىز بولعان كەزدە، قازاقستان بايىرعى ۇلتى ەل حالقىنىڭ كوپشىلىگىن قۇراماعان جالعىز سوۆەتتىك رەسپۋبليكا بولعانىن ايتادى.

سول كەزدە قازاقتاردىڭ سانى تۇرعىنداردىڭ 40 پايىزىن قۇرادى، بۇل ەتنيكالىق ورىستاردان ءسال عانا كوپ ەدى. شيرەك عاسىر وتكەن سوڭ، سوڭعى ساناق بويىنشا، ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ سانى تۇرعىنداردىڭ 70 پايىزىن قۇراسا، ەتنيكالىق ورىستار 20 پايىز بولىپ شىققان.

«بۇل توسىن جاڭالىق ەمەس ەدى – بارلىق پوستسوۆەتتىك ەلدەردىڭ ەتنيكالىق قۇرامىندا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولدى. ءبىراق قازاقستاننىڭ جاعدايى ءتىپتى ەرەكشە، جاڭا ەسەپتەردىڭ ارقاسىندا ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ وسىنداي از ۋاقىت ىشىندە ۇلتتىق قۇرامىن قالاي وسىرگەنىن انىقتادىق»، - دەپ جازادى Diplomat.

Astana Times گازەتىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، باسىلىم 1992 جىلدان بەرى قازاقستان ازاماتتىعىن ءبىر ميلليونعا جۋىق ادام العانىن، ولاردىڭ 90 پايىزعا جۋىعى – ەتنيكالىق قازاقتار ەكەنىن ايتادى.

نەگىزىنەن ولار قازاقستانعا جۇڭگو، وزبەكستان جانە رەسەيدەن ورالدى. سوعان وراي رەسەيگە كوشكەن ەتنيكالىق ورىستاردىڭ سانى دا ايتىلادى. ازاتتىق جاقىندا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ رەسەيگە «وتانداستاردى قونىستاندىرۋ» باعدارلاماسىنا قاتتى قىزىعۋشىلىق تانىتقانى تۋرالى جازعان ەدى.

 ەتنيكالىق ورىستاردىڭ ازايۋىن Diplomat «استانا ءۇشىن ارالاس باتا» دەپ اتايدى. گازەت كەتىپ جاتقان ادامداردىڭ كوبى بىلىكتى جۇمىسشىلار، دارىگەرلەر، مۇعالىمدەر جانە باسقا دا سۇرانىسقا يە ماماندار ەكەنىن ايتادى. «ولاردىڭ كەتۋى قازاقستاندىق بيلىكتىڭ ەلدەگى ەتنيكالىق ازشىلىقتى ۇستاپ قالۋعا بارىنشا كۇش سالىپ جاتقانىن، ەلدىڭ بايىرعى تۇرعىنى ەمەستەرگە قارسى «باياۋ وتتا قايناپ جاتقان» ءشوۆينيزمدى توقتاتۋعا تىرىساتىنىن كورسەتەدى» دەپ جازادى Diplomat.

گازەت قولدا بار اقپاراتقا سۇيەنىپ، سوڭعى بىرنەشە جىلدا «ەتنيكالىق شيەلەنىس بارعان سايىن ماڭىزدى ماسەلە بولىپ كەلە جاتقانىن» جانە رەسەي مەن قازاقستانداعى ماكروەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋى كەزىندە «قارجىلىق تا، ەتنيكالىق تا شيەلەنىس ۋشىعا بەرەدى» دەپ قورىتادى.

ماقالانى ورىس تىلىنەن اۋدارعان – دينارا ءالىمجان. 

دەرەككوز: ازاتتىق