بولاشاقتىڭ كولىكتەرى اۆتوماتتى تۇردە وزدىگىنەن جۇرمەك. قيالداعى بۇنداي كولىك تۇرلەرىنە جاپوندار ءقازىردىڭ وزىندە قول جەتكىزدى. 2005 جىلى ايچي پرەفەكتۋراسىنا بارعان ەل ءححى عاسىرداعى جاڭا كولىك تۇرلەرىنە ءمىنۋ باقىتىنا يە بولدى. بۇل كولىكتەر تەك كورمە ءۇشىن جاسالماپتى، جاپون قوعامىنا جانارماي ورنىنا اۋامەن جۇرەتىن نەمەسە تابيعي گازدى پايدالانىپ قوزعالاتىن، دوڭگەلەكسىز ءھام جۇرگىزۋشىسىز، تەڭىز بەتىمەن جۇيتكيتىن اۆتوبۋس تۇرلەرى تاڭسىق ەمەس. سونداي تاڭعاجايىپ اۆتوبۋستار EXPO-2005 كەزىندە ەلگە قىزمەت ەتتى. ءۇش ماشينالى Linimo اۆتوبۋس-پوەزىنا 244 جولاۋشى سيادى، ساعاتىنا 100 شاقىرىم جۇرەدى. دوڭگەلەكسىز بۇل كولىك رەلس ۇستىنەن 6 مم بيىكتە قوزعالادى ەكەن. كورمە قوناقتارىن قوناقۇيدەن پاۆيلوندارعا وسى Linimo تاسىدى. جاپونيادا بۇنداي پوەزدار ۇزىن قاشىقتىققا دا پايدالانىلادى.
شەت ەلدىكتەردى تاڭ تاماشا قالدىرعان جاپون كولىگىنىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى Intelligent Multimade Transit System IMTS — ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسى دەپ اتالاتىن سەرياعا جاتاتىن اۆتوبۋس. بۇل كولىك ادامنىڭ كومەگىنسىز، ياعني جۇرگىزۋشىسىز وزدىگىنەن جۇرەدى. اۆتوبۋستىڭ ىشىندەگى 16 ۇزىن ورىندىققا 50 جولاۋشى وتىرادى. EXPO-2005 كەزىندە IMTS جۇيەسىندەگى ءۇش ينتەللەكتۋالدى اۆتوبۋس قىزمەت كورسەتتى. تابيعي گازبەن جۇرەتىن IMTS اۆتوبۋستارىن جاپونيانىڭ شاعىن قالالارىنان كورۋگە بولادى. اۆتوبۋستىڭ الدىڭعى ورىندىعىندا وپەراتور قىزمەتىن اتقارۋشى ءبىر ادام وتىرادى. ول اۆتوبۋستى ايدامايدى، اۆتوماتتى تۇردە ءوزى جۇرەتىن كولىك جولدان كىسى نەمەسە يت، مىسىق، ت.ب. كولدەنەڭ وتە قالعان جاعدايدا كولىكتى توقتاتۋ فۋنكسياسىن عانا اتقارادى.
كورمە پاۆيلوندارى ورنالاسقان ناگاكۋتە مەن سەتو اۋداندارىنىڭ اراسى 3،5 شاقىرىم. قوس اۋداننىڭ اراسىن جالعاۋعا FCHV اتوبۋسى پايدالانىلعان. بۇل كولىك وتتەگىمەن نەمەسە باتارەيامەن قوزعالادى. ءتۇزۋ جولمەن جۇرگەندە وتتەگىن جۇتىپ زىمىرايتىن اۆتوبۋس توبە، جوتالارعا شىققاندا باتارەياسىن ىسكە قوسادى ەكەن. جالپى جاپونياداعى قوعامدىق كولىكتەردىڭ ەشقايسىسى ساسىق ءتۇتىن شىعارمايدى، ءىشى-سىرتى ايناداي جالتىراپ تۇرادى. ياعني، جولاۋشىعا دا، قورشاعان ورتاعا دا ەش زيانى جوق، پايداسى بولماسا.
كورمە وتكىزەتىن ناگاكۋتە اۋدانىنا كولىككە وتىرىپ، بەس مينۋت جۇرسەڭىز، «تويوتا» مۇراجايىنا تاپ بولاسىز. EXPO-2005 كورمەسىنىڭ نەگىزگى يەسى سانالاتىن تويوتا كورپوراسياسىنىڭ مۇراجايىندا 1900 جىلدان بەرگى اۆتوموبيلدەر قويىلعان. حالىقارالىق كورمەگە ءوز پاۆيلونىن سالعان كومپانيا ونىمدەرىمەن جۇرتشىلىقتى كەڭىنەن تانىستىردى.
سەتو ايماعى ەجەلدەن قىش ىدىستارىمەن تانىمال. 1873 جىلى اق، كوگىلدىر فارفور بۇيىمدارى ۆەنادا وتكەن حالىقارالىق كورمەدە التىن مەدالعا يە بولعان. ۇلتتىق تانىم بىلىگىن قاشاندا بيىك ۇستايتىن جاپوندار EXPO كورمەسىنە سيمۆول ەتىپ اڭىزداردان الىنعان ورمان رۋحى مەن ونىڭ ۇرپاعى موريدزو، كيككورونى تاڭدادى. سينتويستىك تانىم بويىنشا تابيعاتتا ءار نارسەنىڭ ءوز كيەسى بار، ورماننىڭ دا ءپىرى بولادى. سوندىقتان اعاش كەسىپ الاردا ورمان يەسى نازالانباس ءۇشىن رۇقسات سۇراۋ ماقساتىندا ءدىني عۇرىپتار اتقارادى. EXPO-2005 كورمەسى كەزىندە ميفتىك ماعىناداعى ورمانمەن بايلانىستى قوس سيمۆول شاھاردىڭ ناقىشىنا اينالدى.
كورمە كەزىندە IMTS ينتەللەكتۋالدى اۆتوبۋستارىنىڭ الدىنا دا موريدزو مەن كيككورو «وتىردى». IMTS جۇيەسىمەن جۇرەتىن اتۆوبۋستاردىڭ قوزعالۋ ءتارتىبى باسقالاردان بولەك. جولعا ءبىر مەزگىلدە بىرىنەن سوڭ ءبىرى ءۇش اتوبۋس شىعادى. توتەنشە جاعداي بولا قالسا كولىكتى توقتاتاتىن وپەراتور الدىڭعى اۆتوبۋستا عانا وتىرادى. ارتقى ەكەۋىندە جولاۋشىلاردان باسقا ەشكىم بولمايدى. جاپونياداعى مۇنداي كولىكتەرىنىڭ بيلەت قۇنى 300 يەن (شامامەن 3 دوللار). IMTS اۆتوبۋستارى كورىنگەن جولمەن جۇرە بەرمەيدى. وزىنە ارنايى توسەلگەن تراسسامەن قوزعالادى. IMTS -تىڭ جولىمەن باسقا كولىك تۇرلەرىنىڭ جۇرۋىنە تيىم سالىنعان.
جالپى جاپونيادا كولىكتەردىڭ بارلىعى بىرتىندەپ جۇرگىزۋشىسىز جۇيەگە كوشىرىلۋدە. شينكانسەن مەن ۇشاقتاردىڭ ەكيپاجى جۇرگىزۋشىلىك ەمەس، وپەراتورلىق فۋنكسيا اتقارادى. مەترو مەن مونورەلستى كولىكتەر تولىعىمەن اتۆوماتتى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە بەيىمدەلۋدە. جاپون ماماندارىنىڭ پىكىرىنشە، حالقى تىعىز ورنالاسقان شاھاردىڭ ءبىر باعىتتا ساعاتىنا 5 مىڭ جولالۋشى جۇرەتىن جولدارىندا اۆتوماتتى IMTS كولىكتەرى وتە ۇتىمدى كورىنەدى. ال كادۋىلگى اۆتوبۋستار ساعاتىنا 2،5 مىڭ ادام جۇرەتىن جولدارعا عانا جارايدى. IMTS اۆتوبۋستارى العاش رەت 2001 جىلى وساكا ماڭىندا جۇرە باستادى. EXPO كورمەسى ءۇشىن «تويوتا» زاۋىتىنىڭ ينجەنەرلەرى بۇل اۆتوبۋستاردىڭ قۇرىلىمىنا ءبىراز وزگەرىستەر ەنگىزگەن. جولاۋشىلار اينالانى كورىپ وتىرۋ ءۇشىن اينەگى ۇلعايتىلىپ، جەپ-جەڭىل كورپۋسى پلاستيكپەن قاپتالعان. اۆتوبۋستىڭ توبەسىنە سىعىلعان گاز تولتىرىلعان باللون ورناتىلعان، بۇل دۆيگاتەلدىڭ جۇمىسى ءۇشىن كەرەك. EXPO-2005 جۇمىسىنا وسىنداي 13 اتۆوبۋس قامتىلدى.
شارافات جىلقىبايەۆا، جاپونتانۋشى
