العانىم شۇبات ەمەس قاتىقتان قالعان تەگەشتىڭ جۋىندىسى

مەيلى ءسۇت، مەيلى ايران، الدە قىمىز نەمەسە شۇبات، سورەلەردە ءتىزىلىپ تۇرعان ءسۇت ونىمدەرىنىڭ تابيعي ءونىم ەكەنىنە كەيدە كۇمانداناسىڭ. وتكەندە شولىركەپ سۋپەرماركەتتىڭ بىرىنەن تانىمال ماركالى شۇبات الدىم. العان سوڭ ەكى ساعات وتپەي قايتارىپ بەردىم. ىشپەك تۇرماق تاتىپ الۋعا جارامايتىن، ءتىپتى "تۇيە سۇتىنەن جاسالعان" دەۋگە كەلمەيتىن تۇسىنىكسىز سۇيىقتىق. جاڭا ءونىم بولسا دا اششى ءيىس بۇرقىراپ تۇر. شۇباتقا ءتان قويۋلىق جوق، سىلدىراعان كوك سۋ. ءدامىن تاتقان ادام بۇنىڭ شۇبات ەمەستىگىن بىردەن بىلەدى. كادىمگى قاتىقتان بوساعان تەگەشتىڭ جۋىندىسى بار ەدى عوي، اۋىلدا مىسىققا قۇياتىن. تۋرا سونداي.

بىلتىر كۇننىڭ ىستىعىندا ءشول باسايىن ءارى سۋسىن رەتىندە توق قوي دەپ، اتاقتى برەند ماركالى ايراننىڭ ءبىرىن العام. ول نان اشىتقان تەگەشتىڭ جۋىندىسىنداي بوپ شىقتى. ايران ەمەس اشىتقى تاتيدى. بۇل ونىمدەرگە ءسۇت باكتەريالى قىشقىلدار دەگەندى قوساتىنى سىرتىندا جازىلاتىنىن بىلەمىز. سودان با، الدە ىشىنە ءسۇت ءونىمىن مۇلدەم قوسپاي ما، ايتەۋىر اتاۋىنا لايىق ەمەس."تۇتىنۋشىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋ" دەيدى. ءبىراق "مىنا  ءونىم باعاسىنا لايىق ەمەس" دەپ، قاشانعى شاعىمداناسىڭ؟ بىر-ەكى ەمەس، سورەلەردە تولىپ تۇرعان سان ءتۇرلى فيرمالاردىڭ تالايى اسا تابيعي ەمەس ءونىم ءوندىرىپ جاتقانىن  بىلسە دە كوپشىلىك جاساندى ۇنتاقتان جاسالعان ەزبەنى تۇتىنۋعا باياعىدا كونگەن. ءقازىر 20 جىل بۇرىنعى ءسۇت جوق، اۋىلدا بولماسا. ايران، ىرىمشىك، كىلەگەيدە بۇرىنعىداي تابيعي ءدام قالماعان. نەدەن جاسايتىنىن وندىرۋشىلەردىڭ وزدەرى بىلەر. وسىنداي ونىمدەردەن تابيعي دامىنە ساي ەمەس توسىن ءيىس شىعىپ تۇرسا دا كوپشىلىك تۇتىنۋعا ءماجبۇر.

تابيعي ايراندى شەت ەلگە بارىپ ءىشتىم

ءيا، اۋزىمىزعا اق تيمەگەلى قاي زامان؟ ايران ءىشۋ ءۇشىن اۋىلعا بارىپ تۇرۋعا بولادى. ءبىراق الىس. كىشكەنە كەزىمدە اۋىلدا تاتقان ءايران-سۇتتىڭ ءدامى قيالىمدا عانا قالعانداي. ۇزاق جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن تابيعي ايراندى شەت ەلدەن ءىشىپ كەلدىم. وقۋ باعدارلاماسىمەن الىس مەملەكەتتە جۇرگەندە ايرانعا ءبىر تويدىم. راس ايتامىن. وقىعان ينستيتۋتتىڭ اسحاناسىنا كۇندە تاڭەرتەڭ قايماعى بۇزىلماي ۇيىعان ءبىر تەگەش ايران تۇرادى. مەن سودان قۇيىپ الىپ قۇمارىمدى قاندىردىم. بۇل جەردىڭ ءسۇتى دە ءدامدى ەكەن. دامىعان ەل اتالسا دا ءسۇت ونىمدەرىن وندىرۋدە تابيعي قالپىن بۇزباعانىنا ريزا بولدىم. نەسىن ايتاسىز، كادىمگى ايران كورمەگەندەي ءسىمىردىم.

كەيبىر فيرمالىق قىمىز، شۇبات، ت.ب. ەمدىك قاسيەتى بار سۋسىندار اشىعان ءبىر ءدامى بولماسا تابيعي قالپى جوعالعانى  بەلگىلى. ايتەۋىر ءونىم اتى بار. ءقازىر بالالارعا دەيىن كەمىندە التى اي ساقتالاتىن ءسۇت ىشەدى. اۋىلدىڭ تابيعي ءسۇتى قالانىڭ كەز-كەلگەن بۇرىشىندا ساتىلىپ جاتقان جوق قوي. كەيبىر اۋىلدارعا بارساڭ، "سيىردى باياعىدا ساتىپ جىبەردىك" دەگەن سىلتاۋمەن قالادان كەلگەن فيرمالىق ءسۇتتى تۇتىنادى. وسى، اۋىلعا بارىپ، ايران-سۇتكە ءبىر تويايىنشى دەيسىڭ. ءبىراق، جەڭگەلەر الدىڭا قالادا كۇن سايىن كورەتىن "فۋدماستەردى" قويادى. قالالىقتاردىڭ ەڭ سۇيىكتى ءونىمى عوي.

ءسۇت قاتقان شاي ىشپەگەلى قاي زامان؟

قاي ۇيدە بولسىن، نەمەسە جيىن-تويدا، شايعا فيرمالىق ءسۇتتى، نەگىزىنەن 6 اي ساقتالاتىن جاساندى ءسۇتتى قوسادى. ەل ىشەدى. قايتەدى ەندى؟ باياعىدا اۋىلدا ساماۋرىندا قايناعان شايعا قاتقان ءسۇتتىڭ ءدامى قايدا؟ ەشبىر مەيرامحانا، كافەدە جوق ونداي ءسۇتتىڭ ءدامى. "وسى ۇيدە، جاقسىلاپ ءبىر دامدەپ شاي ىشەيىنشى" دەپ دۇكەننەن ءسۇت ىزدەسەڭ، تابيعي ءونىم تابۋ قيىن.  ەل كوبىنەسە 6 اي ساقتالاتىن ءسۇت الادى. تابيعي ءونىم 6 اي ساقتالۋشى ما ەدى؟ سىرتىندا "تابيعي ءسۇت"، "كلاسسيكالىق ءسۇت" دەگەن سياقتى جازۋلارى بار ونىمدەردىڭ ءوزى كەمىندە 14 كۇن ساقتاۋعا ارنالعان. ال ناعىز ءسۇت ءۇش كۇننەن ارتىققا شىدامايتىنى بەلگىلى. كەزىندە جوعارى ساپاسىمەن تانىلعان "ۆيم-بيل-دان" دەگەن ماركالى ءسۇتتى الۋشى ەدىك، بىشكەكتەن شىعاتىن. كەيىنگى جىلدارى ودان دا باس تارتتىق. قانشا كۇن تۇرسا دا اشىمايدى، شىركىن. كەيدە ءسۇت ونىمدەرى ءىشۋ ءۇشىن ەمەس، ساقتاپ قويۋ ءۇشىن شىعارىلا ما دەپ ويلايسىڭ. قىسقاسى، قارا شايدان اسقازانىمىز ازىپ ءبىتتى.

ءسۇت ونىمدەرىنىڭ قۇرامى نەگە تەكسەرىلمەيدى؟

"روسسەلحوزنادزور" ءسۇت ونىمدەرىن شىعاراتىن زاۋىتتاردى ارنايى تەكسەرۋ ناتيجەسىندە سۇتكە سۋدان باسقا كراحمال، بور، سودا، اك، بور قىشقىلى، ت.ب. نارسەلەردى قوساتىنىن انىقتاعان. "سمەتانا" دەپ اتالاتىن ونىمگە (بىزدە قايماق دەپ ءجۇر، ءبىراق ول باسقا) وسىمدىك مايلارى، سويا، اقۋىز، كراحمال، ستابيليزاتور، دامدىك قوسپالار بار ەكەن. ءسۇت وندىرەتىن فيرمالار بۇلاردى پايدا تابۋ ءۇشىن قوساتىن كورىنەدى.

بىزدە وسىنداي تەكسەرۋلەر جۇرگىزىلە مە؟ جۇرگىزىلسە، ونىڭ ناتيجەسى نەگە جاريالانبايدى؟

ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ەرەسەك ادام ءۇشىن ورتاشا تاۋلىكتىك ءسۇت نورماسى كۇنىنە 1 ليتر ەكەن. ءسۇت ەرەسەكتەرمەن قاتار بالالار ءۇشىن دە اسا ماڭىزدا D دارۋمەنىنىڭ نەگىزگى كوزى ەكەنى بەلگىلى. ەلىمىزدە ءار ادامى كۇنىنە ءبىر ليتردەن ءسۇت ىشەتىن جانۇيا بار ما؟ بولسا، بىزگە حات جازسىنشى.

دانا قامشىبەك