ليموننىڭ وتانى باتىس جۇڭگو جانە باتىس ينديا بولىپ تابىلادى. ءاربىر ليمون اعاشى 80-90 جىل ءومىر سۇرەدى.  ونىڭ جەمىسى 9 ايدا پىسەدى. ادام بالاسى  دا انانىڭ قۇرساعىندا 9 اي جاتاتىندىقتان ليموندى ادامنىڭ ومىرىنە تەڭەپ جاتادى.  دۇنيە جۇزىندە ادام اعزاسىنا پايدالى بالدان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا وسى ليمون بولىپ تابىلادى ەكەن. مىسالى، باس اۋىرعاندا ىشەتىن سيترامون ءدارىسىن ليموننىڭ دانىنەن الادى دەيدى ماماندار. ال ونىڭ قابىعى كونديتەرلىك ونىمدەردى جاساۋ ماقساتىندا كوپ قولدانىلادى.  سونداي-اق، ليموننىڭ تابيعي شىرىنىن الۋعا بولادى. الايدا قازاقستاندا تازا ليموننىڭ شىرىنىن الاتىن ءبىر سەح، فيرما نەمەسە كومپانيا جوق ەكەن. وسى ورايدا ليمون ونىمىمەن قاتار بىرنەشە سيترۋس ونىمدەرىن وسىرۋمەن اينالىساتىن جەكە كاسىپكەر، «وڭتۇستىك سيترۋس» جىلىجايىنىڭ باسشىسى  سەرعازى بەكمۇراتپەن اڭگىمەلەستىك.

-سەرعازى، جالپى سيترۋس ونىمدەرىن وسىرۋمەن اينالىسۋدى قالاي باستادىڭىز؟

-بۇرىن جىلىجايدا قىزاناق پەن قيار، ءتۇرلى دامدەۋىش كوك شوپتەر بولدى. ءبىراق ول قولىمىزدى كوپ بايلايتىن، ۋاقىتتى، ەڭبەكتى كوپ تالاپ ەتەتىن. سونىمەن قاتار باعاسى دا ويداعىداي بولماي قالادى. ال ليمون جىلۋ مەن سۋدى كوپ سۇرامايدى. جانە نارىقتا باعاسىن ۇستاپ تۇراتىن، سۇرانىسقا يە ءونىم. 2010-2011 جىلدارى كوشەت شىعارۋدى ۇيرەندىك.  ءقازىر حالىقتى سول ساپالى كوشەتپەن قامتاماسىز ەتىپ جاتىرمىز.

-بۇگىندە ليموننىڭ قانداي سورتتارىن ءوسىرىپ وتىرسىزدار؟

-بىزدە ءقازىر ليموننىڭ  3-4 سورتى بار. ءبىرىنشىسى «تاشكەنت ليمونى F1» ەكىنشى «ليۋبيلەينىي S2»، ءۇشىنشىسى  «مەيەر»، سوسىن «پاۆلوۆسكيي»، «پاندەروزا» دەگەن سورتتارى مەن  ءمانداريننىڭ، اپەلسيننىڭ بىرنەشە سورتتارى بار.  سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى تابيعاتقا بەيىمدەلگەن اپەلسين جانە ماندارين  سورتتارىمىز دا بار. جالپى، وسىمدىكتەردىڭ ءبىرازىن ءوزىمىز ءوندىرىپ، كوشەتىن شىعارىپ جاتىرمىز.

-بۇل جىلىجاي شارۋاشىعىلى ءۇشىن قانشا جەر كولەمىن پايدالانسىزدار؟

-كىشكەنە كوشەتحانامىز بار، ول اۋماعى 3 سوتتىق جەر. ءبىراق ەندى كەلەشەكتە وقو-دا  5-6 گەكتارعا دەيىن جوباسى دايىندالىپ قويىلعان.  قاراجات ءبولىنىپ قويعان. سونىڭ قۇرىلىسى  باستالايىن دەپ جاتىر. قازاقستانداعى اۋماعى ەڭ ۇلكەن ليموناريا بولادى دەپ جوسپارلانۋدا. نەگىزى قازاقستان بويىنشا سيترۋس  ونىمدەرى 99 پايىز شەتەلدەن يمپورتتالادى. ءوزىمىزدىڭ ءونىم مۇلدەم جوق ەسەبىندە.  ەندى وڭتۇستىكتە بار، ءبىراق ول وتە از كولەمىندە. ءبىزدىڭ  وڭتۇستىكتە بارلىق نارسەنى وسىرۋگە بولادى، ءتىپتى بانان، اناناسقا دەيىن. 

-جالپى ليمون وسىرۋگە قىزىعۋشىلىق بار ما وزگەلەردە؟

ء-قازىر كاسىپكەرلەر پالاتاسىندا وسى جىلىجاي شارۋاشىلىعى، ونىڭ ىشىندە سيترۋس ونىمدەرى بويىنشا ساباق بەرىپ ءجۇرمىن. جاس كاسىپكەرلەر، باستاۋشى كاسىپكەرلەر بار ءدارىس الاتىن. جىلىجايى بار كاسىپكەرلەر دە بار. ءبىراق ولار تەك قىزاناق پەن قيار ءوسىرۋدى عانا بىلەدى. ال ونىڭ ەڭبەگى وتە اۋىر بولىپ كەلەدى. ساتىلىمعا كەلگەن كەزدە ءبىر كەزدەرى باعاسى ءتۇسىپ كەتەدى. سومەن پايداسى شامالى بولاتىنى بار. ال ءبىراق كاسىپكەرلەر ليموندى وسىرۋگە بولادى ەكەن دەپ بەت بۇرىپ جاتىر. مەن ءوزىم بيىلدىڭ وزىندە 10-15 شاقتى كاسىپكەرگە ليمون ەگىپ بەردىم، ولاردىڭ جەر كولەمى  ءبىر گەكتاردان اسادى. قىتايدان نەمەسە تۇركيادان ساپاسىز ءونىمىن العانشا، ءوزىمىزدىڭ وتاندىق تازا ءونىم ارقىلى ادام دەنساۋلىعىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدى ماقسات ەتتىك.

-ۇكىمەتتەن قانداي دا ءبىر قولداۋ نەمەسە كومەك الدىڭىزدار ما؟

ء-قازىر ۇكىمەتىڭ قولداۋىنا قاتتى مۇقتاج بولعان جوقپىز. سەبەبى ءوزىمىزدىڭ قاراجاتتىڭ ەسەبىنەن جىلىجاي سالىپ جاتىرمىز. ءبىراق ءبىز اۋىل شارۋشىلىعى مينيسترلىگىنە جانە كاسىپكەرلەر پالاتاسىنا  اشىق حات جازعانبىز. سۋبسيديا بويىنشا شىعارىپ بەرەمىز دەپ ۋادەلەرىن بەرىپ ءجۇر. وسى سۋبسيدياعا قول جەتكىزسەك، الدەقايدا كومەك بولار ەدى. سەبەبى ونىڭ جىلۋى بار، الاتىن دارى-دارمەگى بار.

-ال ليمون ءونىمىن قايدا ساتىلىمعا شىعاراسىزدار؟ سۇرانىس قاي جاقتان كوپ؟

ء-بىزدىڭ ونىمدەر ءبىرىنشى ءوزىمىزدىڭ وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا، سوسىن الماتى، استانا، سولتۇستىك جانە باتىس قازاقستان وبلىستارىنا جەتكىزىلەدى. جانە جۋىردا رەسەيگە دە ازداپ جىبەرىپ باستادىق. دەگەنمەن، رەسەيدەن سۇرانىستىڭ ەرەكشە ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون.

-الداعى جوسپارلارىڭىزبەن بولىسسەڭىز.

-الداعى ماقساتتا كەلەسى جىلعا دەيىن 100 ادامدى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتسەك دەگەن جوسپارىمىز بار. كەلەشەكتەگى تاعى ءبىر جوسپارىمىز كيۆي مەن اناناس ءوسىرۋدى قولعا الماقشىمىز.

 -دەمەك، كيۆي مەن اناناستىڭ دا ءوسىرۋ تەحنولوگياسىن  مەڭگەرىپ جاتىرىزدار عوي؟

-ارينە. مىسالى كيۆيگە جىلىجاي كەرەك ەمەس، ول كادىمگىدەي دالادا تال بوپ وسەدى.  قار، جاۋىن جاۋسا دا ءونىمىن بەرە بەرەدى. ال اناناسقا جىلىجاي مىندەتتى تۇردە قاجەت. سوندىقتان بارلىق جاعىنان وقىپ، ۇيرەنىپ، تالداپ- تارازىلاپ، قولعا الماقپىز. ول ەندى بىردەن بولاتىن تىرلىك ەمەس، الداعى 4-5 جىلدىڭ ىشىندە بىتەتىن شارۋا.

-اڭگىمەڭىزگە راحمەت! ىستەرىڭىزگە بەرەكە بەرسىن!

سۇحباتتاسقان: ينديرا قۋات