«قامشى» پورتالى «الاش وردانىڭ» 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي الاش ارىستارىنىڭ ەڭبەكتەرىن جاريالاۋدى جالعاستىرادى. بۇگىن وقىرمان نازارىنا قوشمۇحامەت كەمەڭگەر ۇلى شىعارعان «جاس ازامات» گازەتىنىڭ 1918 جىلعى 30 شىلدەدەگى العاشقى سانىن ۇسىنامىز. «الاش سەرىكتىگى» باستىرعان «جاس ازامات» گازەتىنىڭ قازاق باسپاسوزىندە الار ورنى ايرىقشا. 1918 جىلى 30 شىلدەسىنەن 1919 جىلدىڭ 8 اقپانى ارالىعىندا بارلىعى 22 سانى جارىق كورگەن «جاس ازامات» گازەتىنىڭ شىققانىن بيىل 99 جىل تولىپ وتىر. التى ميلليون الاشتىڭ، جارىق ويلى جاستارى اراسىنداعى تۇڭعىش قازاق جاستارى گازەتى «جاس ازامات» قىزىلجاردا شىقتى.
دايىنداپ ۇسىنعان الاش ارداقتىلارىنىڭ ءبىرى قوشكە كەمەڭگەردىڭ تىكەلەي ۇرپاعى، ومبى ءوڭىرىنىڭ تۋماسى - قايىربەك كەمەڭگەر.
جاس تىلەك
جاستار سەزىنىڭ تىلەگى ورىندالدى: ءومىر تاجىريبەسىنىڭ، ءبىلىم ازدىعىنىڭ كەمدىگىنە قاراماي، ءتورت تۇلىگى سايلانباي، «جاس ازامات» تاۋەكەل كەمەسىنە ءمىنىپ، تۇرمىستىڭ تالاساتىن، كۇرەسەتىن مايدانىنا شىقتى.
كەلەشەكتىڭ قاراڭعىلىعى، ساياسي اۋانىڭ كۇن سايىن قۇبىلۋى، قالىڭ ورتتەي، كەسەلدى دەرتتەي اپاتى كۇشتى كۇندەردىڭ تۋۋى، دۇنيە بولۋ-بولماۋ سول ءالىنىڭ مايدانعا قويىلۋى، ۇلتتىڭ ومىرلىك قۇقىقتارى اياق استىنا تاپتالىپ، زورلىقتىڭ ۇكىم ءسۇرۋى، «جاس ازاماتتىڭ» ۇستىنە اۋىر جۇك سالىپ وتىر، قوعامداسىپ-قولتىقتاسىپ كۇش بەرىپ، اۋىر جۇكتى ءتيىستى ورنىنا جەتكىزۋ - جاستاردىڭ باستى مىندەتى، ۇلكەن بورىشى.
«جاس ازاماتتىڭ» التىن يدەيالى، اۋليە ماقساتى، نەگىزگى جولى – ۇلت بوستاندىعى، ۇلت تەڭدىگى.
بۇل تىلەككە جەتۋ ءۇشىن «جاس ازامات» الاشتىڭ التىن تۋىن جايقالدىرا الاتىن، دۇشپانعا كۇيىنىش، دوسقا قۋانىش سالاتىن، ىرگەلى ەر قىلاتىن بىرلىكتى قولدانادى. ءالسىزدى كۇشەيتەتىن، اۋىردى جەڭىلدەتەتىن تابيعاتتىڭ قوجاسى بولعان شارۋا مىندەتىن قولدانادى. ار-يماننىڭ، تازا ادامشىلىقتىڭ تۇپكى تامىرى ادىلدىكتى قولدانادى.
وسى ايتىلعان جولداردا قارسى كۇش - قالىڭ جاۋ تۇرسا دا، تاۋدان ۇلكەن تۇرمىستىق كەدەرگىلەر تۇرسا دا، «جاس ازاماتتىڭ» بەت العان ساپارىنان قايتپايتىنىنا يمانىمىز بەرىك.
«جاس ازامات» قاجىسا، تالسا، قاتەردەن قورىقسا، وت ەكپىندى ۇلتشىل جاستاردىڭ رۋحىنىڭ سونگەنى، ۇلت ءۇشىن «ىستىق قان، جاس جان قۇربان!» دەگەن پىكىردەن قايتقاندىعى جوق...
بۇل مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى، جۇرەكتەرىنە نىق بايلانىپ، ىستىق قاندارىنا سىڭگەن زات - ءبىر بۋىننان ءبىر بۋىنعا كوشىپ وتىراتىن قاسيەتتى مۇرا.
التى ميلليون الاشتىڭ، جارىق ويلى جاستارى اراسىنداعى جالعىز «جاس ازاماتتى» الىپ شىعىپ، اسىراي الماسا، تۇعىرعا قوندىرىپ باۋلي الماسا، پۇلعا مۇقتاج قىلسا، جاس اتاۋلىنىڭ سۇيەگىنە تاريحي ۇيات تاڭباسى باسىلادى.
جاستار! كەلەشەكتەگى بۋىنداردان العىس، يا قارعىس الاتىن داۋىرگە كەزدەستىڭدەر! ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى كوركەيۋى، «الاش وردانىڭ» ابىرويى، ايبىندى بولۋى سەندەردەن. كارى بۋىننان قايىر از. كارى بۋىن (ءبىرازىن شىعارعاندا) قاجىعان، قايراتى قايتقان بۋىن، ەرلىگى ءسونىپ، جاۋىنگەر بابالارىن ۇمىتقان بۋىن، «تورەلەرگە» قۇلدىق ۇرىپ جاتىر. تۇيمەگە تابىنعان بۋىن، سايلاۋ، پارتياسىمەن ميلارىن ءشىرىتىپ، ۇلت نامىسىن، جۇرت جۇمىسىن كۇندىك تاماعىنا ايىرباستاعان بۋىن.
مادەنيەتى جوعارى ۇلتتاردىڭ جاستارى ۇزاق جىلدار وت ءومىردى عارىپ قىلىپ، كوز جاسىن، جۇرەك قانىن سەل داريا قىلىپ، ويلاعان ماقساتىنا جەتىپ وتىر. كوز الدىمىزداعى ورىس ستۋدەنتتەرى الپىس جىلدان استام ازاتتىق جولىندا ەسكى ۇكىمەتپەن كۇرەسىپ كەلدى.
ءبىزدىڭ الاش جاستارى 1905 جىلدان عانا باستاپ، الەۋمەت قوزعالىسىنا كىرىسىپ، ساياسي كۇرەسكە ات سالىسا باستاپ ەدى. ەندى مىنەكي، از جىلدىڭ ىشىندە ءوز مىندەتىن كوزدەگەن نىساناعا تيگىزىپ وتىر. الاش ۇرانىنىڭ ۇكىمەتى «الاش وردا» قۇرىلدى.
از بەينەتپەن تابىلعان داۋلەتتى سالاقسىپ، ۇساق جۇمىسقا كىرىسىپ، قولدان شىعارىپ جىبەرۋ - كەشىلمەيتىن كىنا.
جاستار! «الاش ورداعا» مادەني كۇش بەرەتىن كۇندەرىڭ تۋدى! جەر-سۋ، بىرلىك-بەرەكەدەن ايىرىلعان كارى بۋىننىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ىستەگەن زور قاتەلەرى، جەتەر!
بيلىك تىزگىنىن قولعا الاتىن كۇندەرىڭ تۋدى.
ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن: «الاشتاپ!» اق تۋ كوتەرىپ نايزا سالىپ، ساداق تارتاتىن كۇندەرىڭ تۋدى.
جاستار! جۇرەك تولقىتقان شەردى، مي تولقىتقان ويدى جارىققا شىعارىپ، مايدانعا سالىڭدار!
الدا جۇرگەن الاش جولىندا ايانباي قىزمەت قىلعان ادال جۇرەك اعالاردان ۇلگى، ونەگە الىڭدار!
ەلدىكتەن، ەرلىكتەن ايىرىلىپ، ەكى ءجۇز جىلداي ەڭسەسى تۇسكەن ەلدى ويلاڭدار!
كۇندى - ءتۇن، جاقىندى - جات، پايدانى - زيان دەپ جۇرگەن، تولىق ساياسي قۇقىقتارىن ىزدەپ الۋعا ەر جەتىپ، ەسى كىرمەگەن ەلدى ويلاڭدار!
ءتۇن قاراڭعى، داۋىل قاتتى. ءبىراق، ۇلت باقىتى جاستارعا – نۇرلى ساۋلە!!!
جاساسىن، «الاش وردا!»
جاساسىن، الاش كوشباسشىلارى!
جاساسىن، الاشتىڭ جاۋجۇرەك، ۇلتشىل جاستارى!
الاش ازاماتتارىنا!
180 ميلليون روسسيا حالقىن 300 جىلدان استام ءبىر شىبىقپەن ايداعان رومان تۇقىمىنىڭ تاعى كۇيرەپ، ءىس باسىنان قۇلاعانداي، جەتى ايداي زورلىقپەن، قانىشەرلىكپەن بيلىك جۇرگىزىپ داۋرەن سۇرگەن بولشيەۆيك ۇكىمەتى دە، ءسىبىر جەرىندە جىعىلدى.
«ءدىن ءۇشىن، تۋعان جەر ءۇشىن، پاتشا ءۇشىن!» دەپ نيكولاي ۇكىمەتى حالىقتىڭ قانىن قانداي سورسا، سوسياليزم ءۇشىن، جۇمىسكەر كريستيان ءۇشىن، سوۆەت ءۇشىن!» دەپ بولشيەۆيك ۇكىمەتى دە حالىقتىڭ قانىن سونداي سوردى.
قولدان مال، باستان ەرىك كەتتى. بوستاندىق، تەڭدىك ارمانى ارامتاماق، قانى بۇزىقتاردىڭ تەپكىسىنە ءتۇستى. حالىقتى قاراڭعىدان جارىققا شىعارۋ جولىندا ايۋداي ۇكىمەتپەن الىسىپ، اباقتىدا بيت-بۇرگەگە جەم بولىپ، قىرشىن ومىرلەرىن قورلىقتا، تارشىلىقتا وتكىزگەن ساياسي سابازدار، ولاردىڭ بەينەتى، قانى مەن ميىنان تابىلعان ولجا دا زورلىقشىلداردىڭ اياعىنىڭ استىندا قالدى.
ەل تالاندى، شابىلدى، اشىقتى، ەر-ازامات قانعا باتتى، الىستاعى الىسقان جاۋ بىلاي قالىپ، اياق استىنان جاۋلاسىپ، اعايىن جۇرت ءبىرىنىڭ ەتىن ءبىرى جەدى.
قارا حالىقتىڭ ءوزى سايلاپ قويعان مەكەمەلەرى تاس-تالقان بولدى. ۇرى-قارى، يت مىنەزدى ازعىندار حالىقتىڭ قاسيەتتى تاعدىرىنا يە بولدى. حالىق قازىناسى ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتتى.
300 جىلداي قورلىق كورگەن 180 ميلليون حالىقتىڭ اتان بايگە ات جارىسى، ۇلى ءدۇبىر ۇلكەن تويدا باس قوساتىن قۇرىلتايى (ۋچرەديتەلنوە سوبرانيە) باسقان ءىزى قان ساسىعان، جۇگەنسىز توپتىڭ، قارا كۇشتىڭ قاھارىنا ۇشىرادى.
بۇراتانالاردىڭ بيلىگىنىڭ ءوز قولىندا دەگەن ءارمان-ۇمىتى قاپىدا اققان قان بولدى.
قىرىم، كاۆكاز، باشقۇرتستاننىڭ، تۇركىستاننىڭ... قاندى وقيعالارى، بولشيەۆيكتەردىڭ قانقۇمارلىقتارىنا ايداي ايقىن دالەل. التى ميلليون الاش حالقى كوز جاسىن توگىپ، قۇدايدان تىلەگەن اق ورداسىن تىگە المادى. الاش ازاماتتارىنىڭ قايسىسى قاراڭعى تار اباقتىنى كوردى، قايسىسى بۇلت جامىلىپ، مۇز توسەنىپ، قاشىپ ءجۇردى، قايسىسى جاسىلدانىپ جانعان وتقا، شاپقان قىلىش، اتقان وققا قارسى ءجۇردى.
الاش ءۇشىن اجالدان تايىنبادى، باسقا جۇرتتىڭ بولشيەۆيگى بىرەۋ بولسا، الاشقا دەگەن ەكەۋ بولدى. وزىمشىلدىگىن ۇلت پايداسىن ساتقان جاقىننان جات شىقتى.
قاشان دا بولسا، اقتىق شىندىق ۇستىگە شىقپاق، جاۋىزدىق جوعالماق – تۇرمىس زاڭى. بولشيەۆيكتەردىڭ ءھام بولشيەۆيكشىلدەردىڭ جەتى ايدىڭ ىشىندە ىستەگەن زورلىقتارى وزدەرىنە جەندەت بولدى.
قار سۋىنداي، قازاننىڭ كۇيەسىندەي بولشيەۆيكتەر جوعالدى.
بولشيەۆيك بۇلتى باسقان بوستاندىق كۇنى جارقىراپ، جاڭادان شىقتى، نۇرىن توكتى.
ازاماتتار!
قۇداي الاشتىڭ تىلەگىن بەردى. دۇشپان كەۋدەسى باسىلدى، ءۇنى ءوشتى. قوزعالماستاي كۇيگە ءتۇستى.
«الاش وردا» تىگىلدى، اق تۋ كوتەرىلدى. كۇنى ەرتەڭ تۇرمىس تونىن پىشەتىن، كەلەشەككە ۇلگى ءجون سالاتىن الاش قۇرىلتايى بولماق.
اياقتان اۋىرە، قولدان كىسەن، اۋىزدان قاقپاق كەتكەن الاش بالاسى ءوز قۇرىلتايىڭدى كورىپ ولسەڭ، ارمانىڭ جوق!
وتكەن ومىردەگى اۋىر جاعدايعا قالىڭ قايعى، كوز جاسى - ءبارى دە ەندى ۇمىت بولدى.
قارا شاڭىراق «الاش وردانىڭ» تىگىلگەنى - ءبىر ۋاقىتتا قازاقتى العا شىعاردى.
اقساقالدار، اعالار!
اقىل ايتىپ، جول باستاڭدار! باياعى ەركىن داۋرەننەن ءسوز قوزعاپ، جاستاردىڭ جۇرەكتەرىنە قىزۋلىق جالىنىن سالىڭدار!
قازاق-قىرعىز ءبىر كەزدە كەمەلىنە كەلگەن، ءوز الدىنا حاندىق قۇرىپ بيلىك جۇرگىزگەن ەل ەمەس پە ەدى؟ توپ باستاعان كوسەمى، ءسوز باستاعان شەشەنى، قول باستاعان باتىرى بار ەمەس پە ەدى!؟
داۋلەتتى بايلار، مىرزالار!
كىسىلىك مالدا ەمەس، استە بۇگىن بار دۇنيە، ەرتەڭ جوق. اركىم شاماسىنا قاراي ۇلتىنا قىزمەت قىلۋى ءتيىس.
بولشيەۆيك زامانىندا جۇرت الداعى مالدى ساداقا قىلىپ ەدى. كۇن جادىراعان سوڭ قۇدايدى ۇمىتپاۋ كەرەك. بولشيەۆيك بۇلتى ايىققانمەن، الدىمىزدا قاتەرلى كۇندەر كوپ. قارا بۇلتتىڭ وڭنان بولسا دا، سولدان بولسا دا كوتەرىلىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. الاسپىران كۇندەردە مال اياپ قالۋ اقىلعا دا، ارعا دا، شاريعاتقا دا تەرىس.
جاستار!
اتقا ءمىن! باسقا جۇرتتار كورسىن!
ورال، التاي، ەرتىس، ەسىل-نۇرا، ەدىل-جايىق بويىندا شارق ۇرعان ارىستانداي اقىرعان الاشتىڭ رۋحىنىڭ سونبەگەنىن كورسىن!
ياپىرماي! كەشە عانا ەمەس پە ەدى، التى ميلليون الاش بالاسىنىڭ باسى قۇرالماي، جەر-سۋدان ايىرىلىپ، پەندەگە پەندە بولىپ جۇرگەنى، مەيىرىمسىز تاس باۋىرلاردان راحىم تىلەپ جۇرگەنى. مىنە، «الاش ورداعا» جاردەم قىلماساڭدار، ۇرانعا قىزباساڭدار، سول كوڭىلسىز كۇندەرىڭ الدارىڭدا دايار.
ارداقتى ازاماتتار!
الاش تۋى قاعبامىز بولسىن، ءبارىمىز سوعان قارايىق.
الاش تىلەگى يمانىمىز بولسىن، ءبارىمىز سوعان ۇيىيىق.
ينشاللا الاش جاسايدى!
جاساسىن الاش اۆتونومياسى!!!
ومبىداعى الاش پارتياسىنىڭ باس كوميتەتى.
