قوعامدىق كولىكتە ءجيى ورىن الاتىن كەلەڭسىز جاعدايلاردى جەكە اۆتوكولىگى جوق جولاۋشىلار جاقسى بىلەدى. ءيا، جۇرگىزۋشىلەر مەن كوندۋكتورلاردىڭ تاڭعى 5-تەن تۇنگى 11-گە دەيىن قىزمەت كورسەتەتىنىن تۇسىنەمىز. الايدا، ولاردىڭ ۇيقىسى قانباي، جۇيكەسى جۇقارىپ جۇرگەنىنە ەشكىم كىنالى ەمەس قوي. سوعان ساي الاتىن جالاقىلارى بار. جولاۋشىنىڭ كەيبىرىنە بيلەت بەرمەي قويىپ، ودان قۇرالاتىن قارجىلارى دا ەڭبەگىن ەسەلەپ اقتايتىنى جاسىرىن ەمەس. كوندۋكتورلاردىڭ سونداي ارەكەتتى ادەتكە اينالدىرىپ العانىنان قالاداعى اۆتوبۋس پاركتەرىنىڭ باسشىلارى بەيحابار دەي المايمىز. سويتە تۇرا، اۆتوبۋستاعى ەكەۋدىڭ جولاۋشى تاسىمالداعانىن كادىمگىدەي مىندەتسىنەتىندەرىن قايتەرسىڭ...
تاياۋدا استانا ىرگەسىندەگى اۋىلداردىڭ بىرىنەن قالاعا جەتىپ قالۋ ءۇشىن تاكسي توقتاتتىق. كولىك يەسى №17 اۆتوبۋستىڭ جۇرگىزۋشىسى ەكەن. «ءبىر كۇن جۇمىس ىستەپ، ءبىر كۇن دەمالامىز»، – دەيدى. سول ساتتە ودان قوعامدىق كولىك رولىندە تەمەكى شەگىپ وتىراتىن، باعدارى ءبىر ارىپتەسىمەن ايالداماعا تالاسىپ جارىساتىن، ءتىپتى، سول ءۇشىن بىر-بىرىمەن جاعا جىرتىساتىن، زەينەتكەرلەرگە توقتاماي وتە شىعاتىن، كوندۋكتور ەكەۋىنىڭ جۇرتقا جۇلىنىپ قىر كورسەتەتىن ارەكەتتەرى تۋرالى سۇرادىق. «سىزدە دە سونداي سوراقىلىق بولىپ تۇراتىن شىعار؟» دەپ. ءبارىن مويىنداپ وتىر. ول دا، قاسىنداعى كوندۋكتورى دا جۇمىسقا شىعىپ، دەمالاتىن ەكى كۇنىنىڭ بىرىندە سويتەدى ەكەن. سەبەبى، اۆتوبۋس پاركى بەكىتىپ بەرگەن ۋاقىتىنان كەشىگەدى نەمەسە ايالداماعا ول ۋاقىتتان بۇرىن جەتىپ قويادى دا، ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا ءبىراز تۇرىپ الادى. وندايدا بارار جەرىنە اسىعىپ، تىپىرشىپ وتىرعان جۇرت قاراپ قالماي، ايقايعا باسىپ، پىسىقتاۋلارى اۆتوبۋس پاركىنىڭ قىزمەتتىك ءنومىرىن تەرە باستايدى. نارازىلىققا نازدانىپ تۇرمايتىن بۇلاردىڭ دا ءبىرى رولدە وتىرىپ تەمەكىسىن تۇتاتسا، ەكىنشىسى بالا-شاعانىڭ كوزىنشە بالاعات سوزدەرىن قارشا جاۋدىرادى. بەينەلەپ ايتقاندا، تارتىپتەرى تاپىشكەنىڭ استىندا جاتىر. «نەگە ويتەسىزدەر؟ ءبىر اۆتوبۋس ادامنىڭ تاعدىرىنا جاۋاپتى بولعاندىقتان، سابىر ساقتامايسىزدار ما؟ «قىرىق كىسى – ءبىر جاق، قىڭىر كىسى – ءبىر جاق» بولۋدىڭ قاجەتى قانشا؟»، – دەگەنىمىزدە، «الدىمەن سول رولگە ءوزىڭ وتىرىپ كورسەڭشى...»، – دەپ ءسوزىن قىسقا قايىرا سالدى.
جالپى، ءبىزدىڭ ەلدە تۇتىنۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋ مادەنيەتى جوق دەسە دە بولادى. ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. ماسەلەن، جايشىلىقتا قاباعى قارس ءتۇيىلىپ وتىراتىن دۇكەنشىلەر سۇراعان زاتىڭنىڭ بار-جوعىن بۇلدانىپ ايتادى. بانك مەنەدجەرلەرى بارلىق سۇراعىڭا جاۋاپ بەرۋگە ەرىنىپ، الدىنداعى قاعازدارىن جۇلقىنا جينايدى. بازاردا تاشكى ايداۋشىلاردىڭ ءوزى: «قاش! قاش-ەي! جول! جول!»، – دەپ دەگبىرسىزدەنەدى. قۇددى ءبىر، سىپايىلىق ساقتاپ، «اپاي، جولدان بىلاي تۇرىڭىز!»، «اعاي، ءوتىپ كەتەيىن» دەپ قاراپايىم قۇرمەت تانىتۋىنا ۋاقىتى تىم تاپشى سياقتى...
سونىمەن، الگى تاكسيستپەن ۇزاق جولدى قىسقارتىپ، وزىنە قاتىستى اڭگىمەنى عانا ءوربىتىپ كەلە جاتىرمىز. ايتپەسە، قاراپايىم بۇقارانىڭ ساياساتتى ساپىرا سوعىپ، بيلىكتەگىلەردى جەردەن الىپ، جەرگە سالاتىن ادەتى بەلگىلى عوي. سول سالانى بىلمەسە دە بىلگىشسىنە سايرايتىندارى ءىش پىستىرىپ جىبەرەدى. سوندىقتان دا قوعامدىق كولىك جۇرگىزۋشىسىنىڭ حالىق تۇرمىسى، ەل ەكونوميكاسى، ءبىلىم-عىلىم سالاسى تۇرعىسىنداعى ءبىراز ءسوزىن كۇرسىنە وتىرىپ اۆتوبۋس توڭىرەگىنە بۇرا بەردىك. جوعارعى جاقتى جالپىلاما سىناعان «وراتورلىعىن» ەسكەرۋگە قۇلىقسىز ەكەنىمىزدى سەزگەن سوڭ، قايتادان وزدەرى تۋرالى «وگىز اياڭعا» ءتۇستى.
– ايتا بەرەتىن نەسى بار، ءبىز دە پەندەمىز. وتكەندە №22 اۆتوبۋستىڭ شوپىرىن باستىعى جۇمىستان شىعارماي، سوگىس جاريالاي سالىپتى دەپ ەستىگەنمىن. ويتكەنى، ول جىندى الدىنداعى اۆتوبۋستارعا ءار مينۋت سايىن سيگنال بەرىپ، ۆوكزالعا دەيىن جۇرتتىڭ جۇيكەسىندە ويناپتى. سونىسىنا شىداماعان بىرەۋلەر اۆتوبۋس پاركىنە كەزەك-كەزەك قوڭىراۋ شالعان عوي... – دەيدى.
بۇل رەتتە، بار گاپ سول جۇرگىزۋشىنىڭ مازاسىزدىعىندا بولىپ تۇرعانى انىق. سەبەبى، ءقازىر استانادا قوعامدىق جۇمىستىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا كولىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ول جەردە قوعامدىق كولىكتىڭ قىزمەتكەرلەرى پسيحولوگيالىق تەست، جول كولىك قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرىن ءبىلۋ، تەحنيكالىق ءتارتىپتىڭ كاسىبي نەگىزى بويىنشا وقىلىمدار سياقتى حالىقارالىق ستاندارتقا نەگىزدەلگەن وقۋدان وتەدى. ەڭ باستىسى، جولاۋشىلارعا قاتىستى مادەنيەتتى ساقتاۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. دەگەنمەن، قازىرگى اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرى مەن كوندۋكتورلاردىڭ دەنى وقۋ ۇلگەرىمى ناشار، ءالىپتى تاياق دەپ بىلمەيتىن بالالار سياقتى. ەندى وعان ءبارىن تىزبەكتەمەي، بيىل ورىن العان بىردى-ەكىلى جايتتى مىسال ەتسەك...
الماتىداعى «GreenBus» ءجشس-نىڭ ديرەكتورى باۋىرجان كۋليشيەۆ №48 اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىسىنىڭ جۇمىستان قۋىلاتىنىن ايتتى. سەبەبى، سول №48 جانە №16 اۆتوبۋستىڭ جۇرگىزۋشىلەرى كوشەدە ەرەگىسىپ قالىپ، توبەلەستىڭ بەينەجازباسى eap_kz پابليگىندە جاريالانعان. جولاۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ەكى كولىك تولە بي كوشەسىمەن شىعىسقا قاراي جارىسىپ كەلە جاتقان.
– جول بويىندا اۆتوبۋستاردىڭ جۇرگىزۋشىلەرى ۇرسىسىپ كەلە جاتتى. جۇمالييەۆ كوشەسىندەگى ايالداماعا كەلگەندە قاتتى ايعايلاستى، جامان ءسوز ايتتى. سوسىن بايتۇرسىنوۆ كوشەسىنە كەلگەندە، №48 اۆتوبۋستان جۇرگىزۋشى مەن كوندۋكتور تۇسە كەتىپ، №16 اۆتوبۋستىڭ سالونىنا كىردى. توبەلەس باستالىپ كەتتى، – دەيدى جولاۋشى اسەل دۇيسەنبايەۆا.
ال اقتوبەدە اۆتوبۋس كوندۋكتورى جەڭىلدىكپەن جۇرەتىن ەكى بالالى جولاۋشىنى سوققىنىڭ استىنا العان. زەينەتكەر جولاۋشى تامارا تىششەنكونىڭ ايتۋىنشا، №8 باعىتتاعى اۆتوبۋستا كوندۋكتور «سەن تەگىن كەلە جاتىرسىڭ» دەپ، ەكى جاس بالاسىمەن وتىرعان جولاۋشىدان جۇكتى ايەلگە ورىن بوساتىپ بەرۋدى تالاپ ەتكەن. الايدا، جۇكتى ايەلگە باسقا جولاۋشى ورىن بەرەدى. سوندا دا كوندۋكتوردى بۇل جاعداي قاناعاتتاندىرماعان كورىنەدى. ول اۆتوبۋستىڭ ارتقى جاعىنا ءوتىپ، ەكى بالاسىمەن وتىرعان جولاۋشى ايەلدى سوققىنىڭ استىنا الا باستاعان. ولاردى اراشالاپ العان جولاۋشىلاردىڭ كەيبىرەۋى جەڭىلدىكپەن جۇرەتىن كىسىگە «اقشاسىن تولەي سالشى» دەۋگە ءماجبۇر بولعان. ال اشۋعا مىنگەن كوندۋكتور ايەل اۆتوبۋستى توقتاتىپ، جولاۋشى ايەلدى ەكى بالاسىمەن قوسا اۆتوبۋستان ءتۇسىرىپ تاستاماق تا بولادى. الايدا، كوپشىلىك ونىسىنا جول بەرمەگەن. سوندا دا قايتپاعان كوندۋكتور سوڭعى ايالدامادان ءتۇسىپ جاتقان الگى جولاۋشىنىڭ ءبىر بالاسىن ۇستاپ الىپ، جۇلقىلاي باستايدى. ارينە، بۇل جاعدايعا تاعى دا وزگە جولاۋشىلاردىڭ ارالاسىپ، بالانى بوساتىپ الۋىنا تۋرا كەلگەن.
– اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىسى كوندۋكتورعا قوي دەۋدىڭ ورنىنا، «تەگىن جۇرەتىندەر باسقا پالە بولدىڭدار» دەدى. جاس بالالار مەن زەينەتكەرلەر ءۇشىن مەملەكەت اقى تولەپ وتىر. اۆتوبۋستا تەگىن ءجۇرۋ – ءبىزدىڭ قۇقىعىمىز. ول ءۇشىن ءبىزدى ۇرىپ-سوعۋعا ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق، – دەيدى ىزاعا بۋلىققان تامارا تىششەنكو.
استانادا دا بيىل №2 اۆتوپارككە تيەسىلى №50 اۆتوبۋستا جولاۋشى مەن كوندۋكتور جانە وسى مارشرۋتتىڭ جۇرگىزۋشىسى اراسىندا جانجال ورىن العان. وسىعان وراي، جولاۋشىلار كولىگى باسقارماسى، «استانا LRT» ج ش س كولىكتىك باقىلاۋ قىزمەتى جانە №2 اۆتوبۋس پاركى اتالعان فاكتى بويىنشا تەكسەرىس جۇرگىزدى. كەيىن انىقتالعانداي، تۇران كوشەسى بويىنداعى «انا مەن بالا» ايالداماسىنان №50 باعىت بويىنشا قاتىناعان اۆتوبۋس ايالداۋ بولىگىنەن اسىپ بارىپ توقتايدى. سەبەبى، ايالدامانىڭ ورتاسىندا №51 اۆتوبۋس تۇرادى دا، مىنا جۇرگىزۋشىگە ايالدامانىڭ الدىنا توقتاۋ مۇمكىن بولمايدى. بۇعان كوڭىلى تولماعان جولاۋشى №50 اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىسىن بالاعاتتاپ، ءتىپتى، وعان قول كوتەرگەن. وعان شىداماعان كوندۋكتور جولاۋشىعا ايقايلاي باستايدى. ال زاڭ بويىنشا، قانداي جاعداي بولسا دا ءتارتىپ بۇزعان جولاۋشىعا كوندۋكتوردىڭ داۋىس كوتەرۋگە قۇقىعى جوق. استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ول ءۇشىن كوندۋكتور تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان.
وسىنداي جاعدايلاردان كەيىن ءتارتىپ ساقشىلارى قوعامدىق كولىكتەردىڭ ءجۇرىسىن ءجيى قاداعالاپ، ورەسكەل ءتارتىپ بۇزۋشىلىققا قاتىستى ارنايى رەيد ۇيىمداستىرىپ تۇرماسا بولمايدى. بۇلاي دەيتىنىمىز، الگىندەي ارەكەتتەر بارىسىندا اۆتوبۋس ماڭىنان حاتتاما تولتىرىپ جۇرگەن ءبىر پوليسيا قىزمەتكەرىن كورمەدىك. جۇرگىزۋشىلەردىڭ ايالداماعا تالاسىپ جارىساتىن سابىرسىزدىعى سالدارىنان قانشاما اپات ورىن الىپ، ءوزىنىڭ دە، سالون تولى جولاۋشىلارىنىڭ دا ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرۋدە. بۇعان ادەيىلەپ جاريالاپ وتىرعان مىنا سۋرەتتەر دالەل.
ەركەعالي بولات ۇلى
پىكىر قالدىرۋ