قۇربان شالۋ – اللا تاعالانىڭ جالعىز ەكەندىگىن، ونىڭ پەندەلەرىنە بەرگەن مەيىرىم-راحمەتىنىڭ شەكسىزدىگىن جانە بابامىز يبراھيم الەيحي ءسالامنىڭ راببىسىنا مويىنسۇنعاندىعىن ايقىن دالەلدەيتىن يسلامنىڭ ەڭ ۇلى راسىمدەرىنىڭ ءبىرى. 
قۇربان شالۋ ءراسىمى – كوپتەگەن يگى دە ساۋاپتى امالداردى بىرىكتىرگەن مىندەت-ارەكەت. 
قۇربان شالۋ – قۇربان ايت كۇنى ايت نامازى وقىلعانان كەيىن ءۇش كۇنگە ۇلاساتىن تاشريق كۇندەرىندە جالعىز اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن ورىندالاتىن عيبادات. جاراتۋشى جالعىز يەمىز، اللا تاعالا قاسيەتتى قۇراندا بىلاي دەيدى: 
1. «راببىڭ ءۇشىن ايت نامازىن وقى جانە قۇربان شال». («كاۋسار»، 2 ايات). 
2. «ءبىز ءاربىر ۇممەت ءۇشىن، وزدەرىنە بەرگەن مالداردان، اللانىڭ عانا اتىن اتاپ، قۇربان شالۋدى بەكىتتىك. ويتكەنى، تاڭىرلەرىڭ – ءبىر-اق ءتاڭىر. سوندىقتان، سوعان عانا بوي ۇسىنىڭدار. (مۇحاممەد!) ىقىلاستىلاردى قۋاندىر!». (حاج سۇرەسى، 34 ايات). 
3. «نامازىم، قۇلشىلىعىم، تىرشىلىگىم جانە ءولىمىم بۇكىل الەمنىڭ راببىسى بولعان اللا ءۇشىن» – دە» («ءانعام»، 162 ايات).

قۇرباندىق شالۋ – يسلام عۇلامالارىنىڭ باسىم بولىگىنىڭ كەلىسىمى بويىنشا بەكىتىلگەن – سۇننەت جانە ءبىزدىڭ ابۋ حانيفا ءمازحابىندا – ءۋاجىپ. 
قۇرباندىق رەتىندە شالىنۋعا بەكىتىلگەن مالدار – تۇيە، سيىر جانە قوي (ەشكى). جىلقى، تاۋىق – قۇرباندىققا شالىنبايدى. قۇرباندىققا شالىناتىن مال بەلگىلى جاسقا جەتكەن بولۋى شارت. مىسالى، تۇيەنىڭ – 5 جاسقا، سيىردىڭ – 2 جاسقا، قويدىڭ – 6 ايعا، ەشكىنىڭ – 1 جاسقا جەتكەنى ماقۇل. 
قۇرباندىق مالىنىڭ ەش كەمىستىگى بولماۋى ءتيىس. اللا تاعالانىڭ سۇيىكتى پايعامبارى مۇحاممەدتىڭ (س.ءا.س.): «(مالدىڭ) ءتورت ءتۇرى قۇرباندىققا جارامايدى: كەمىستىگى ايقىن – ءبىر كوزى جوق مال، اۋرۋى ايقىن مال، اقساقتىعى ايقىن مال جانە جىلىگىندە مايى جوق – وتە جۇدەۋ مال». (ساحيح، ساحيح ال ءجامي، 886) – دەگەن.

ارينە، قۇرباندىقتى جاعدايى جەتكەن پەندە شالادى. «كىمدە-كىم قۇربان شالۋعا شاماسى كەلە تۇرا ونى ىستەمەسە، ءبىز قۇلشىلىق قىلاتىن ورىنعا (ياعني، مەشىتكە) جاقىنداماسىن». (ءاحماد، يبن ءماجاھ). 
قۇرباندىق شالۋداعى نەگىزگى قاعيدا – ءتىرى ادام ءوزىنىڭ اتىنان نەمەسە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ اتىنان قۇرباندىق شالادى. تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى: شالىنعان قۇربان ءۇشىن اللا تاعالانىڭ ساۋابىن الۋشىلاردىڭ قاتارىنا كەز كەلگەن ءتىرى جانە دۇنيەدەن بۇرىن ءوتىپ كەتكەن ادامدى قوسا الادى. 
شاريعات تارتىبىنە وراي مارقۇم پەندەنىڭ اتىنان قۇربان شالۋدىڭ ۇكىمى: ءتىرى ادام دۇنيەدەن وتكەن ادامنىڭ (اتاسى، اناسى، باباسى، اعاسى ت.ب.) اتىنان ءوز قالاۋىمەن قۇربان شالسا، بۇل – مارقۇمنىڭ اتىنان ساداقا بولىپ ەسەپتەلەدى جانە ساۋاپتى، جاقسى امالعا جاتادى. 
اسىل پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ءا.س.) سۇننەتى بويىنشا، وتاعاسى ءوزى شالعان قۇرباندىعى­نىڭ قۇرامىنا ءوز وتباسىنىڭ مۇشەلەرىن كىرگىزىپ، ولارعا دا اللا تاعالادان قۇرباندىقتىڭ ساۋابىن سۇراعاندا، وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەلەرى ءۇشىن جەكە قۇربان شالماسا دا بولادى. دەمەك: «اللاھۋمما! ءحازا ءانني ءۋا ءان االي ءبايتي!» دەپ، ياعني، «ە، اللا! بۇل مەنىڭ جانە مەنىڭ وتباسىمنىڭ مۇشەلەرىنىڭ اتىنان!» – دەپ، دۇعا قىلادى. 
قۇرباندىق شالىپ، ەتىن ساداقا رەتىندە تاراتۋ – قۇرباندىقتىڭ اقشالاي قۇنىن بەرۋدەن ابزال. ويتكەنى، قۇرباندىقتىڭ امالى – ەڭ جاقسى امالدىڭ قاتارىنان تابىلادى.

قۇرباندىق مىندەتتى تۇردە ايت نامازىنان كەيىن جانە ءۇش تاشريق كۇندەرىندە، ياعني، 13 زۋلحيججا­نىڭ كۇنى باتقانعا دەيىن سويىلۋى كەرەك، ايتپەسە، ول مال – قۇرباندىق ەمەس، جاي ساداقا سانالادى. 
ايت نامازىنا دەيىن جانە ايت نامازى ۋاقىتىندا سويىلعان مال دا – قۇرباندىق بولىپ ەسەپتەلمەيدى. ارداقتى ءبىزدىڭ پايعامبارىمىز (س.ءا.س.) بۇل جايلى: «كىم دە كىم ايت نامازىنا دەيىن قۇرباندىق شالسا، وندا قايتادان قۇرباندىق شالسىن» (بۋحاري، مۋسليم). الي (ر.ا.): «قۇربان شالۋ كۇندەرى – ادحا (قۇربان ايت) كۇنى (10 زۋلحيججا) جانە ودان كەيىن كەلەتىن ءۇش كۇن بولىپ تابىلادى» – دەگەن وسيەت قالدىرعان.

قۇرباندىقتىڭ ەتىنىڭ ۇشكە ءبولىپ، ءبىر بولىگىن – ساداقا، ءبىر بولىگىن – سىي رەتىندە تاراتۋعا جانە ءبىر بولىگىن – وزىنە جەۋگە قالدىرسا دۇرىسىراق. قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىن، ءىش مايىن، تەرىسىن ساتۋعا تىيىم سالىنادى. 
قۇرباندىققا مال باۋىزداۋ ءراسىمى قۇربان ايت نامازى وقىلعاننان كەيىن ءۇش كۇننىڭ ىشىندە ورىندالادى. ءبىزدىڭ سۇيىكتى پايعامبارىمىز (س.ءا.س.): «بۇل كۇنى (قۇربان ايت كۇنى) ءبىزدىڭ ەڭ اۋەلگى ءىسىمىز – ناماز وقۋ. ودان كەيىن (ۇيلەرىمىزگە) قايتىپ، قۇربان شالۋ. كىم وسىنى ىستەسە، ءبىزدىڭ سۇننەتىمىزگە ساي جول تاپقان بولادى. كىم (ايت نامازىنان) بۇرىن قۇرباندىق شالسا، بۇل بار بولعانى بالا-شاعاسىنا بەرگەن ەت، قۇرباندىققا قاتىسى جوق» دەيدى. 
قۇرباندىق دۇعاسى مىناداي: «اللا ھۋما ينني ۋاججاھتۋ ۋاجھي ليلازي فاتيريسساماۋاتي ۋال ارزي، ۋاما ءانا ءمينال مۇريريكين. اللاھۋ اكبار! اللاھۋ اكبار! ءلا ءيلاھا ءيللال-لوھۋ، ۋول-لوھۋ اكبار. اللوھۋ اكبار، ۋا ءليللاھيل – ءحامدى!». وسى تاكبىردەن سوڭ: «ءبيسميللاھي، اللوھۋ اكبار!» – دەپ، مالدى وتكىر پىشاقپەن باۋىزدايدى. 
ورازا ايتتان كەيىن 70 كۇننەن سوڭ باستالىپ، 3 كۇنگە سوزىلاتىن مۇسىلمانداردىڭ ەڭ قاسيەتتى مەرەكەسى قۇربان ايت كۇنى ەرتە تۇرىپ، تولىق عۇسىل الىپ، تازا كيىمدەر كيىپ، حوش ءيىستى ءاتىر سەۋىپ، كوشەدە جولىققان ادامعا اشىق جۇزبەن امانداسۋ، ءوزى شالاتىن قۇرباندىق ەتىمەن اۋىز اشۋ ءۇشىن نامازدىڭ الدىندا ەشتەڭە جەمەي، نامازعا بارا جاتقاندا تاكبىر ايتۋ – حازىرەتى مۇحاممەد (س.ءا.س.) پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتى. 
قاسيەتتى قۇران كارىم بويىنشا، قۇربان ايت مەيرامى مەن ونىڭ شەجىرەسى ادامزاتتىڭ اتاسى ادام (ع.س.) مەن ءداستۇرلى دىندەردىڭ ءتۇپ اتاسى يبراھيممەن (ع.س.) جانە ونىڭ ۇلى يسمايىل (ع.س.) پايعامبارلاردىڭ تاعدىرىمەن تىعىز بايلانىس­تى. قۇربان ايتتىڭ قاسيەتتى كۇندەرى مەككەگە قاجىلىقپەن اياقتالادى. 
اللا تاعالانىڭ ءامىرى مەن پايعامبارلار سۇننەتىن ورىنداۋ – جاراتۋشى يەمىزدىڭ ريزاشىلىعىنا جاقىنداتىپ، اقىرەت كۇنىندە راقىمدى راببىمىزدىڭ ساۋابىنا، سىي-سياپاتىنا كەنەلتەدى.

قاجىمۇقان عابدوللا