كوپتەن بەرى ساياسي تريبۋنالار مەن ب ا ق بەتتەرىنەن جاسىرىن قالىپ جۇرگەن ەكس-پرەمەر-مينيستر اكەجان قاجىگەلديندى ەلگە قايتارۋ تۋرالى قازاقستان ۇكىمەتى ءسوز ەتە باستادى. بۇل تۋرالى Nur.kz سايتى جانە كازتاگ اگەنتتىگى قازىرگى بيلىك باسىنداعى "نۇروتان" پارتياسىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

بيلىك باسىندا جۇرگەن كەيبىر ازاماتتاردىڭ ايتۋىنشا، اكەجان ماعجانۇلىن ەلگە قايتاراتىن ۋاقىت جەتكەن. الايدا، قاجىگەلدينگە كەشىرىم جاساپ، قازاقستانعا قايتارۋ ءۇشىن ءبىرقاتار كونستيتۋسيالىق كەدەرگىلەر بولۋى مۇمكىن، دەلىنگەن اقپارات كوزدەرىندە.

ارينە، ەكس-پرەمەر-مينيسترگە راقىمشىلىق جاسالعانىمەن، ەلگە قايتارۋدا كەدەرگىلەر جوق ەمەس. ءوز كەزەگىندە مارقۇم راحات الييەۆ ءدال، وسى ا قاجىگەلدين مىرزانىڭ ىزىنە شام الىپ ءتۇسىپ، سىرتىنان سوت پروسەسى ءجۇرىپ، 10 جىلعى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۋرالى شەشىم دە شىعارعان بولاتىن.

ازىرگە، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كەڭىنەن تارالىپ ۇلگەرمەگەن. سونداي-اق، قاجىگەلديننىڭ ەلگە قايتارىلۋى تۋرالى اقپاراتتىڭ راس-وتىرىگى انىقتالۋدا. دەسە دە، قاجىگەلدين مىرزانىڭ ءوزى دە بۇل ديالوگقا قارسى ەمەستىگىن بىلدىرگەن-مىس. سونىمەن، ءبىز دە ساياسي بولجام جاساپ كورەلىك.

اكەجان ماعجان ۇلىنىڭ بار ايىپتاۋلارى قازاقستاندا كۇشىن جويعانىمەن، ول ونىڭ تەرريتوريا اۋماعىنداعى قاۋىپسىزدىگىن تولىق قامتاماسىز ەتە الا ما؟ ارينە، قازاقستانعا قايتارۋ، كەشىرىم-راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى شەشىم شىعىپ جاتسا، قاجىگەلدين ءبىرىنشى كەزەكتە حالىقارالىق ۇيىمدارعا ارقا سۇيەيتىنى راس-اق.

قاجىگەلدين مىرزانى تانيسىز با؟

اكەجان ماعجان ۇلى قىجىگەلدين  1952 جىلى بۇرىنعى سەمەي وبلىسى جارما اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ن.ك.كرۋپسيي اتىنداعى سەمەي پەدوگوگيكالىق ينستيتۋتىن اياقتاعان.  ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. اكەجان ماعجان ۇلى 1993-1994 جىلدارى ق ر پرەمەر-مينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. 1994-1997 جىلدارى ۇكىمەتتى باسقارۋ ءىسى جۇكتەلىپ، ءوز ءىسىن ابىرويمەن اياقتايدى.  1998 جىلى پرەزيدەنتتىك كەڭەسشىسى لاۋازىمىنا دەيىن كوتەرىلگەن اكەجان قاجىگەلدين سول جىلدىڭ قازان ايىندا پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەر قاتارىنان تابىلادى. 1998-2001 جىلدارى رحقپ ءتوراعاسى، دپو مۇشەسى بولادى. 1999 جىلى اكەجان قاجىگەلدينگە حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانادى. 2001 جىلى بۇرىنعى پرەمەر-مينيسترگە «قىزمەتتىك ءمانسابىن اسىرا پايدالاندى، جۇزدەگەن ميلليارد  دوللار پارا الدى، مەملەكەتكە شىعىن كەلتىردى، سالىق تولەۋدەن باس تارتتى، زاڭسىز قارۋ-جاراق ىسىمەن اينالىستى» دەگەن ءبىرقاتار ايىپ تاعىلىپ، 10 جىلعا تەمىر تورعا توعىتىلادى.

ينتەرپولدىڭ باس حاتشىسىنىڭ شەشىمى بويىنشا قاجىگەلدين تۋرالى بارلىق مالىمەتتەر جويىلادى. الايدا قاجىگەلدين كۇنى بۇگىنگە دەيىن حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالانعاندار تىزىمىندە تۇر. 2002 جىلدىڭ 11 شىلدەسىندە ەۋروپا پارلامەنتى اكەجانعا تاعىلعان ايىپتاردى نەگىزسىز دەپ تاۋىپ، وعان "ازاتتىق پاسپورتىن" تابىستايدى. بۇل ەۋروپا پارلامەنتىنىڭ ساياسي قۋدالاۋعا ۇشىراعان قوعام قايراتكەرلەرى مەن ساياساتكەرلەرگە بەرىلەتىن قۇرمەت ەدى. وسىلايشا اكەجان قاجىگەلدين  مىرزا ەۋرو پارلامەنتتىڭ 15 ەلى ماقۇلداعان № 27 "ازاتتىق پاسپورتىنىڭ" يەگەرى اتانادى.

ال قازاقستانعا قىزمەت ەتۋگە قايتا مۇمكىندىك بەرىلەتىن بولسا، قاجىگەلدين قانداي قىزمەتكە بارۋى مۇمكىن؟

ءامىرجان قوسانوۆ، رنپك پارتياسىنداعى قاجىگەلديننىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى:

- شىنىمەن قاجىگەلدينگە كەشىرىم جاسالادى ما؟ ول ماسەلە تەك قانا ەلباسىنىڭ قۇزىرىندا. قاجىگەلدينگە قارسى ناۋقانعا مۇرىندىق بولعان ادامنىڭ ءبىرى راحات الييەۆ ەدى عوي. ونىڭ بەت-پەردەسى اشىلىپ، سول كەزدەگى تالاي جايساڭدارعا قانداي كەدەرگى جاساعانى ايان بوپ جاتىر ەمەس پە؟ سوندىقتان مورالدىق تۇرعىدان كەشىرىم جاسالۋى ەمەس، ونى تولىقتاي اقتاۋ تۋرالى ماسەلە قوزعالۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. جانە دە ماسەلە جالعىز قاجىگەلديندە ەمەس، الييەۆششينادان جاپا شەككەن باسقا دا لايقتى تۇلعالار بار. ولار دا ەلگە قايتۋى ءتيىس، ەل ىشىندە ءجۇرىپ سوتتالعاندارى تولىقتاي اقتالۋى ءتيىس! ول قانداي قىزمەت اتقارۋى مۇمكىن؟ كەزىندە، 42 جاسىندا ۇكىمەت باسقارىپ، ەل ەكونوميكاسىن پوستسوۆەتتىك داعدارىستان شىعارا العان تۇلعا كەز كەلگەن قىزمەتكە لايىق بولار. ەڭ باستىسى – ءوزىنىڭ ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىن مەملەكەت مۇددەسىنە جۇمساسا، قۇبا-قۇپ بولار ەدى عوي. ونىڭ بەدەلىن تۇسىرۋگە ات سالىسقان ادامداردىڭ قانداي كۇيدە قالعانىن ءبىلىپ جاتىرمىز عوي. ەل ىشىندە ونىڭ جاقتاستارى بارشىلىق دەپ ويلايمىن. ماسەلەن، كەزىندە ەلدىڭ دەموكراتيالىق دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوستى. ول ءوزى ءوز الدىنا بولەك ءبىر اڭگىمە. سونىمەن بىرگە بيلىك ىشىندە دە ونى قولداۋشىلار جەتىپ جاتىر.شىنىن ايتۋ كەرەك، ونىڭ ورالۋىنا قارسى كۇشتەر دە جوق ەمەس، اسىرەسە، وليگارحتار اراسىندا ولار بارشىلىق. سول جاعىن دا ەسكەرۋىمىز كەرەك. ونىڭ ەلگە ورالۋىمەن بىرگە قازاقستاندا نە وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن؟ قاجىگەلدين كەلە ساپ، ەلدى، قوعامدى اپ-ساتتە وزگەرتە سالادى دەۋ ارتىق بولار. كوپ نارسە وزگەرمەسە دە، بەلگىلى ءبىر جاڭالىقتاردىڭ نىشانى پايدا بولارى ءسوزسىز دەپ ويلايمىن. ماسەلەن، ونىڭ ەكونوميكانى باسقارىپ، قيىن-قىستاۋ كەزدەردە اۋىر بولسا دا باتىل شەشىمدەر قابىلداي ءبىلۋى ءبىزدىڭ ءبىراز شەنەۋنىكتەرگە ساباق بولار ەدى. ءوز باسىم قاجىگەلدين سەكىلدى تۇلعانىڭ ەلگە قايتىپ كەلۋىن مەملەكەتىمىزدىڭ ادىلەتتىك جولىنا تۇسكەندىگىنىڭ ءبىر كورىنىسى دەپ قابىلدار ەدىم.

ماقسات جاقاۋ، ساياساتتانۋشى:

- مەنىڭشە، ەگەر شىنايى سيتۋاسيامەن بايلانىستىرساق، مۇنى ۋتوپيالىق ماسەلە دەپ قابىلداۋ كەرەك. بۇل مەنىڭشە، الييەۆ ءتىرى مە دەگەن سۇراقپەن پارا-پار. سوندىقتان بۇل ماسەلەنىڭ پەرسپەكتيۆاسى جوق دەپ ەسەپتەيمىن. ال الدىن-الا بولجامدارعا كەلەتىن بولساق، بولجامدى جاساتۋعا مۇددەلى توپ جاساۋعا تىرىسادى، مۇنىڭ قانشالىقتى قاجەتتىلىگىن سولاردان سۇراۋ كەرەك.ال، مۇنداي ساياسي رەجيمدە بولجامدى جاساتۋدىڭ ءوزى دە ناتيجەسىز ەكەندىگى ايدىن انىق.

نۇرزات توعجان