«ۆكونتاكتە» جەلىسىنە تىركەلگەن «يسلام مەملەكەتى» تەررورلىق ۇيىمى وكىلى ءوزىن «قازاقستاندىقپىن» دەپ تانىستىرىپ، سيرياداعى قىرعىز جانە قازاق بالالاردىڭ سۋرەتتەرىن جاريالادى.
ءوءزىن «ارتەم» دەپ اتاعان سودىردىڭ سوزىنە قاراعاندا، ول «سيرياعا قازاقستاننىڭ كاسپيي تەڭىزى جاعالاۋىنداعى اتىراۋ قالاسىنان بارعان». ماۋسىمنىڭ 13ء-ى كۇنى ونىڭ «ۆكونتاكتە» جەلىسىندەگى پاراقشاسى قۇلىپتالدى. ءبىراق ازاتتىق ول جاريالاعان «ورتالىق ازيادان بارعان بالالار» سۋرەتتەرىنىڭ ءبىرازىن كوشىرىپ الدى.
سيرياداعى قازاق بالالارى
قىرعىز كورشىلەرى ءتارىزدى سيريادا سوعىسىپ جۇرگەن قازاقتاردىڭ ءبىرازى بالا-شاعاسىن وزدەرىمەن الا كەتكەن. 2013 جىلدىڭ قاراشاسىندا جاريالانعان ۆيدەودا 150-دەي قازاق «ايەلدەرى مەن بالالارىن سيرياعا الىپ كەلگەندەرىن» مالىمدەيدى.
قىرعىزستان ءتارىزدى قازاقستان دا ەتنيكالىق قازاق بالالارىنىڭ يم باقىلايتىن ايماقتا ەكەنىنە سەنگىسى كەلمەيدى. وتكەن جىلى قازاقستان ۇكىمەتى اسكەري دايىندىقتان ءوتىپ جاتقان قازاق بالالارىن (اقپارات يەسى سولاي دەيدى) كورسەتكەن يم ۆيدەوسىنا تىيىم سالدى.
«ارتەمنىڭ» جەلىدەگى پاراقشاسى قازاقستان ۇكىمەتىن دە تىكسىنتىپ تاستاعانداي، سەبەبى «ارتەم» ول جەردە كەم دەگەندە ەكى قازاق بالاسىنىڭ فوتوسىن جاريالادى. يم سودىرى ءبىر ۇل، ءبىر قىزدى «ءوز بالالارىم» دەپ تانىستىرادى.
ەر بالانىڭ سۋرەتى استىنا ول «ۇلىم ءابدىراحمان» دەپ جازعان. سۋرەتتەگى 10-عا تولماعان ۇل بالا قارا ءتۇستى يم تۋىنىڭ استىندا وتىر.
باسقا سۋرەتتەردە «ارتەم» ۇلىمەن جانە «ءوزىمنىڭ قىزىم» دەپ تانىستىرعان قىز بالامەن جەكە تۇسكەن. تاعى ءبىر فوتودا سىرت كەلبەتى ورتالىقازيالىقتارعا ۇقسايتىن بەلگىسىز ۇل بالا قارۋ ۇستاپ، يم سودىرلارىنا ءتان يشارامەن ساۋساعىن جوعارى كوتەرىپ تۇر.
ەندى ءبىر سۋرەتتە سونداي ءبىر بالا ۇلكەن پىشاق ۇستاپ تۇر. ەكى بالانىڭ سۋرەتىنىڭ استىنا «ارتەم» «ستامبۋل، 2012» دەپ جازعان، دەمەك سيرياعا اتتانار الدىندا سوندا بولعان نەمەسە سيرياعا تۇركيا ارقىلى وتكەن.
سيريادا قانشا قىرعىز ءجۇر؟
ال ساۋسىمنىڭ 9-ى كۇنى سالعان سۋرەتىندە «ارتەم» دۇكەننىڭ الدىندا ەكى كىشكەنتاي ۇل بالامەن وتىر، ءوزى ولاردى «قىرعىزدار» دەپ سيپاتتايدى. ءالى 10 جاسقا تولماعان بالالار اسكەري فورما كيگەن.
«ارتەم» پاراقشاسىنا تىيىم سالىنباي تۇرىپ-اق «قىرعىزستاندىق بالالاردىڭ» سۋرەتىن ءوشىرىپ تاستاعان ءتارىزدى، سەبەبى وعان قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتى (ۇقمك) مەن تىلشىلەر ەرەكشە نازار اۋداردى. ماۋسىمنىڭ 13ء-ى كۇنى كرەملشىل Sputnik.kg سايتى «ۇقمك سۋرەتتەردى زەرتتەپ جاتىر» دەپ جازعان ەدى.
ۇقمك رەسمي وكىلى راحات سۋلايمانوۆ «بۇل مالىمەت تەكسەرىلۋگە ءتيىس. «يسلام مەملەكەتى» (يم) تەررورلىق ۇيىمى باسىپ العان ايماقتاردا تۇر-كەلبەتى بىزگە ۇقسايتىن بىرنەشە ۇلت وكىلدەرى بار. جاعدايدى انىقتاۋ كەرەك» دەپ مالىمدەدى. سۋلايمانوۆتىڭ مامىردىڭ 28ء-ى كۇنگى دەرەگى بويىنشا، «سيريادا، يم قۇرامىندا 300-دەي قىرعىز ازاماتى سوعىسىپ ءجۇر». ولاردىڭ ءبىرازى «وتباسىن وزدەرىمەن الا كەتكەن، شامامەن ون شاقتى بالا بار».
ماۋسىمنىڭ 15ء-ى كۇنى 24.kg سايتىنىڭ جازۋىنشا، قىرعىزستان ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ تەررورعا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى «سيريا مەن يراكتا 352 قىرعىز ۇلتىنىڭ وكىلى بار، ولاردىڭ 49-ى ايەل، 22ء-سى بالالار» دەپ حابارلاعان. ال بىشكەك يم باسىپ العان اۋماقتارداعى قىرعىزداردىڭ سانىن بارىنشا ازايتىپ كورسەتكىسى كەلەدى.
ۇقمك ءتىپتى «سيريا مەن يراكتا سوعىسىپ جۇرگەن قىرعىزستاندىقتاردىڭ 80 پايىزى - ەتنيكالىق وزبەكتەر» دەپ مالىمدەدى.
تەررورعا قارسى ءىىم دەپارتامەنتى دە وسىعان ۇقساس مالىمدەمە جاساپ، «352 قىرعىزستاندىقتىڭ 249-ى - ەتنيكالىق وزبەكتەر» دەدى. ءبىراق مينيسترلىك ونى راستايتىن دەرەكتەر ۇسىنبادى.
كەيبىر ساراپشىلار «يم ساپىندا (يراك پەن سيريادا) جۇرگەن قىرعىزداردىڭ سانى 352-دەن الدەقايدا كوپ» دەسەدى. قاڭتار ايىندا حالىقارالىق داعدارىس توبى (حدت) جاريالاعان ەسەپكە قاراعاندا، ورتالىق ازياداعى بەس پوستسوۆەتتىك ەل – قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان، قازاقستان جانە تاجىكستاننان يم-گە قوسىلعان ازاماتتار سانى 2 مىڭنان 4 مىڭعا دەيىن جەتكەن.
سيريادا سوعىسىپ جۇرگەن قىرعىزداردىڭ سانى رەسمي مالىمدەمەدەن كوپ ەكەنىن كەيبىر قىرعىز شەنەۋنىكتەرى دە مويىندايدى. قىرعىزستان قورعانىس كەڭەسى حاتشىسىنىڭ وكىلى ماۋسىمنىڭ 16-سى كۇنگى ورتالىق ازيا قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىنە قاتىستى جيىندا وسىنى ايتتى. رىسبەك ءابدىساتتاروۆ ازاتتىقتىڭ قىرعىز قىزمەتىنە «سيرياعا كەتكەن قىرعىزداردىڭ سانى مىڭ ادامداي بولسا كەرەك. كوبىنە ەلدىڭ وڭتۇستىك اۋداندارىنىڭ تۇرعىندارى كەتىپ جاتىر» دەدى.
سوندىقتان يم باقىلاپ وتىرعان يراك پەن سيريا ايماقتارىنداعى قىرعىز بالالاردىڭ سانى 10 نەمەسە ءتىپتى 22-دەن كوپ دەپ بولجاۋعا نەگىز بار. حدت-نىڭ ورتالىق ازيا جوباسىنىڭ ديرەكتورى دەيدرا تاينان ماۋسىمنىڭ 15ء-ى كۇنى ازاتتىققا «يم قاتارىنا قوسىلۋعا ۇگىتتەۋ قىرعىزستاندا جالعاسىپ جاتىر» دەدى.
«وتكەن جىلى داعدارىس توبى وڭتۇستىك قىرعىزستانداعى يم-گە قوسىلۋعا نيەتتىلەرمەن سويلەستى، ولاردىڭ ىشىندە ءارتۇرلى جاستاعى بالالارى بار ايەلدەر دە بولدى، ولار بالالارىن الىپ باراتىندارىن ايتتى» دەيدى تاينان. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، جەتكىنشەك بالالار دا سيريادا نە بولىپ جاتقانىنان «حاباردار»، ءارى ول جاققا بارعىلارى كەلەدى.
تاينان «كەم دەگەندە ءبىر وتباسىنىڭ سيريادا سابيلەرىن ومىرگە اكەلگەنىن بىلەمىن» دەيدى. ول ايەلدىڭ اناسى قىزى مەن نەمەرەسىنىڭ جانىندا بولۋ ءۇشىن قىرعىزستاننان كەتىپ قالعان. ۇيىندە تەك اكەسى مەن مەكتەپ جاسىنداعى ۇل بالا عانا قالعان.
«ورتالىق ازياعا بارامىز»
«ارتەمنىڭ» الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنا قاراپ وتىرىپ، قازاقستاندىق سودىردىڭ وي-پىكىرى جايلى دا وي تۇيۋگە بولادى. ول يم باسىپ العان سيريا جانە يراك اۋماعىنا كەم دەگەندە ەكى بالاسىن اكەلسە دە، ولاردىڭ اناسىن اكەلمەگەن نەمەسە وزىنە ەكىنشى ايەل ىزدەپ جۇرگەنگە ۇقسايدى.
ءقازىر ءوشىرىلىپ تاستالعان جازبالارىندا «ارتەم» «ايەل كەرەك ەكەنىن» جازعان ەدى. ءبىر سۋرەتتىڭ استىنا «الەمگە بەيبىتشىلىك، ماعان ايەل بەرشى» دەگەن. ول وپات بولعان يم سودىرلارى ءۇشىن قايعىرادى، ماۋسىمنىڭ 8ء-ى كۇنى «جيھادتا» دوستارىڭنان ايرىلعان قانداي قيىن. ءابۋ حامزا باۋىرىمداي بولىپ كەتىپ ەدى» دەپ جازعان.
"ارتەمنىڭ" جازباسى.
تاعى ءبىر جازباسىندا «ارتەم» يم ساپىندا سوعىسىپ ءجۇرىپ دۇنيە سالعان وزبەك «جانكەشتىلەرىن» ماقتايدى. ول «يم باسپا ءسوز بولمەسى» دەپ اتالاتىن جەردە باسقا سودىرلارمەن تۇسكەن سۋرەتتەرىن دە جاريالاعان. ماۋسىمنىڭ 7ء-سى كۇنى «ارتەم» «يم ورتالىق ازياعا كەلەدى» دەپ قورقىتادى.
ول «ينشاللاھ، قىرعىزستاننان قازاقستانعا، تاجىكستانعا وتەمىز» دەپ جازعان. «وندا بارعان سوڭ ورتالىق ازيادا قاماۋدا وتىرعان تۇتقىنداردى بوساتامىز» دەپ ۋادە بەرەدى. «اللا اتىمەن انت ەتەمىن، باۋىرلار، دىنسىزدەر قاماۋىندا وتىرعان سەندەردى ۇمىتقان جوقپىز. جاقىندا كەلىپ بوساتىپ الامىز» دەيدى ول.
باسقا ورتالىقازيالىق سودىرلار «وتانىمىزعا ورالىپ، سول جاقتا سوعىسامىز» دەپ قورقىتسا دا، جەتەكشىلەرىنىڭ ولاردى قولداي قويۋى ەكىتالاي. يم ۇيىنە قايتىپ، سول جاقتا «جيھاد» جاساماق بولعاندارعا تىيىم سالعان ءتارىزدى. تاجىك سودىرلارى توبى قاڭتاردا يم باسشىسى ءابۋ باكر ال-باعداديدەن «تاجىكستانعا ورالىپ، سوندا سوعىس اشۋدى سۇراعاندا رۇقسات الا الماي، سيريادا قالۋعا ءماجبۇر بولعاندارىن» حابارلاعان ەدى.
يواننا پاراجچۋكتىڭ ماقالاسى اعىلشىن تىلىنەن اۋدارىلدى.
www.azattyq.org
"ارتەمنىڭ" ەكى بالاسىمەن تۇسكەن سۋرەتى.
"ارتەم" جاريالاعان سۋرەتتىڭ ءبىرى.
"ارتەم" جاريالاعان قىرعىزستاندىق بالالاردىڭ ءبىرى.
"ارتەم" جاريالاعان قىرعىزستاندىق بالا.
پىكىر قالدىرۋ