بۇگىندە ادامزات بالاسى ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتى باسىنان وتكىزۋدە. الەمدىك ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني تەكەتىرەستەر مەن وركەنيەتتەر قاقتىعىسى دا وسىناۋ كەزەڭدە ءجۇرىپ جاتىر. دۇنيەجۇزىن عالامداستىرۋ سالقىنى شارپۋدا. مىنە، وسى تۇستا، ءسوز جوق قازىرگى قازاق ماسەلەسىن جان-جاقتى تالداپ-تالقىلاماۋ مۇمكىن ەمەس. ونى الدىمەن ءۇش باعىت-باعداردا الىپ قاراعان ءجون. ءبىرىنشى ۇلتىمىزدىڭ مەملەكەتتىك (ساياسي)، ەكىنشى قوعامدىق (الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق)، ءۇشىنشى مەملەكەتتىڭ يەسى رەتىندەگى الاتىن ورنىن ەلەپ-ەكشەۋ ءارى سارالاۋ كەرەك. جالپى، ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعى قانداي دەگەن ساۋالعا  مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، اقىن تەمىرحان مەدەتبەك ءوز ويىن بىلاي دەپ جەتكىزدى. 

ءبىزدىڭ ءوز جەرىمىزدە، ءوز ەلىمىزدە، ءوز وتانىمىزدا قازاق ماسەلەسىن كوتەرىپ وتىر­­­عانىمىز ۇيات سە­كىلدى. سوعان قارا­عاندا، ءبىز شەتەلدە تۇرىپ جاتقان، ماسە­لەسى شەشىلمەگەن ۇلكەن ءبىر ەتنيكالىق توپ، دياسپورا سياقتىمىز. ۇلتتىق پروبلەمانى قايتا-قايتا كوتەرەمىز. قاي گازەتتى، جۋرنالدى الىپ قاراماڭىز، سونداي-اق، كىممەن سويلەسەڭىز دە قازىرگى قازاق جاعدايىنىڭ مۇشكىل ەكەنىن العا تارتادى. بۇل كونستيتۋسيانىڭ وزىندەگى وسالدىقتان بولىپ وتىر. ودان كەيىنگى ۇلكەن ءبىر پروبلەما − مەملەكەتتىك ءتىل. ءار مەملەكەت ءوزىنىڭ ءتىلىن ءوزى قورعاۋى كەرەك، ول مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. زاڭدا: «مەملەكەتتىك ءتىل–قازاق ءتىلى» دەپ جازىلدى ما، بيلىك تە، حالىق تا سونى ورىنداۋى قاجەت-اق. وكىنىشكە وراي، بىزدە ولاي ەمەس. قازاق ماسەلەسىن ايتا بەرسەك، پروبلەمادان كەيىن پروبلەما تۋىندايدى. سونىڭ ەڭ قاتەرلىسى − جەمقورلىق. بيلىك باسىنداعىلار جەمقورلىققا توسقاۋىل قويامىز دەگەنمەن دە، ءالى شاراسىز. ويتكەنى، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرىنىڭ وزدەرى كوپتى توناعان، حالىقتىڭ اقشاسىنا بايىعاندار. جەرىمىزدىڭ استى-ۇستىندەگى قازبا بايلىقتارىنىڭ قايدا كەتىپ جاتقاندىقتارى دا سۇراق. قازىرگى قاشاعان توڭىرەگىندەگى ءار ءتۇرلى الىپ-قاشپا اڭگىمەلەردىڭ دە سىرى سوندا. ال، شەتەلدەردە قالاي؟ بىرەۋدىڭ جەرىندەگى كولى تۇرماق، شالشىعىنا بەتىڭدى جۋا المايسىڭ. ويتكەنى، ول بىرەۋدىڭ قورىعى. جەرىمىزدە رەسەيدىڭ 6 پوليگونى بار. التى پوليگونعا يت تۇمسىعى كىرە المايدى، ميلليونداعان گەكتار جەردى الىپ جاتىر. بۇل پوليگوندار ءبىزدى قورعاۋ ما؟! بۇل دا بەيمالىم. وعان قوسا دەموگرافيالىق جاعدايىمىز دا ءماز ەمەس. سىرتتان قازاقتار كەلىپ قاتارىمىزدى مولايتار ما دەسەك، ولاردىڭ دا كوشى سايابىرسىدى. ياعني، بۇل ورالماندارعا جاعداي جاسالىنبادى دەگەن ءسوز. وعان ەكولوگيالىق جاعدايدى قوسساق، ماسەلە ءتىپتى كۇردەلەنە تۇسەدى. كەشەگى توبە­دەن توگىلگەن گەپتيل اينالاسىنىڭ ءبارىن ۋلاپ جاتىر. ول «500 جىلعا دەيىن كەتپەيدى» دەگەندى ماماندار ايتادى. ۇلت ماسەلەسى دەگەندە، مەنىڭ ەڭ قاتتى قورقاتىنىم − قازاقتىڭ سامارقاۋلىعى ءارى نەمقۇرايلىلىعى. بويىمىزدى نەمكەتتىلىك بيلەپ العان: ەشقانداي ىسكە بىلەك سىبانىپ كىرىسپەيمىز. ول ازعانتاي توپقا عانا كەرەك سياقتى. بۇل نەمقۇرايلىق پەن سامارقاۋلىق ءارى نەمكەتتىلىك كەڭەستىك سانادان قالعان، قۇلدىق پسيحولوگيانىڭ جەمىسى. مىنەكي، وسىنداي ماسەلەلەردى ايتقاندا قازاق ماسە­لەسى وسىنشاما قالىڭ، كۇرمەۋى قيىن پروبلەما ەكەنىن اڭعارامىز. مۇنداي پروبلەمالاردى ايتا بەرۋدەن شارشاماۋىمىز كەرەك. قاتارىمىز بۇگىن از بولسا، شامالى ۋاقىتتان كەيىن ءالى دە ارتا تۇسەدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان، ايتۋدان جالىقپاۋىمىز كەرەك. دياسپورا دەگەن ۇعىم بار. بۇل ەشقانداي كەمسىتەتىن ۇعىم ەمەس. ول الەم ەلدەرىنىڭ بارىندە دە بار. الايدا، قاي مەملەكەت ءبىز سەكىلدى دياسپوراسىن كوككە كوتەرىپ وتىر؟ ماسەلەن، گەرمانيادا تۇرىكتەر قاپتاپ وتىر، بەس ميلليوننان اسادى. ال، ءبىراق، گەرمانيا دياسپورا ءتىلى – تۇركى تىلىندە سويلەپ وتىرعان جوق قوي. ءبىز مەملەكەتتىك ءتىلىمىز قازاق ءتىلى دەيمىز، ودان كەيىنگى رەسمي ءتىل ورىس ءتىلى دەپ الىپ، دياسپورانىڭ تىلىندە سويلەيمىز.ءتىپتى، بيلىك باسىنداعىلاردىڭ ءوزى دياسپورا تىلىندە سويلەپ وتىرسا، نە دەيسىڭ؟

جازىپ العان جانيا ابدىبەك