سوڭعى جىلدارى قازاقستان ازاماتتاردى تابيعات پەن قورشاعان ورتاعا قامقورلىق جاساۋدا بىرىكتىرەتىن ەكولوگيالىق پاتريوتيزم يدەياسىن بەلسەندى تۇردە ناسيحاتتاۋدا. وسىنداي باستامالاردىڭ جارقىن مىسالدارىنىڭ ءبىرى "تازا قازاقستان" ("تازا قازاقستان") رەسپۋبليكالىق اكسياسى بولىپ تابىلادى، ول ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن قوزعاۋشى كۇشكە اينالىپ قانا قويماي، حالىق اراسىندا بىرلىك پەن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمدەرىنىڭ ءوسۋىن ىنتالاندىردى، دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگى.

قازاقستانداعى ەكولوگيالىق جاعداي: سىن-تەگەۋرىندەر مەن پەرسپەكتيۆالار

قازاقستان تيان-شان مەن التايدىڭ كەرەمەت تاۋلارىنان باستاپ شەكسىز دالا مەن شولدەرگە دەيىنگى ەرەكشە تابيعي سۇلۋلىققا جانە لاندشافتتاردىڭ الۋان تۇرلىلىگىنە يە. الايدا، ونداعان جىلدار بويى رەسپۋبليكا ەلەۋلى ەكولوگيالىق سىن-قاتەرلەرگە تاپ بولدى. شولەيتتەنۋ، اۋا مەن سۋدىڭ لاستانۋى، باقىلاۋسىز ورمانداردى كەسۋ، ونەركاسىپ قالدىقتارى مەن قوقىستار سياقتى بەلگىلى ماسەلەلەر ەلدىڭ ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگىنە ءقاۋىپ توندىرەدى.

ارال تەڭىزىندەگى جاعداي، الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ىشكى كولدەردىڭ ءبىرى ادام قىزمەتىنىڭ ناتيجەسىندە ءىس جۇزىندە جوعالىپ كەتكەن كەزدە، وسى ەكولوگيالىق سىن-قاتەرلەردىڭ سيمۆولىنا اينالدى. مۇنداي پروبلەمالار حالىق پەن مەملەكەتتىڭ بەلسەندى قاتىسۋىنسىز ەكوجۇيەلەردى قالپىنا كەلتىرۋ جانە ساقتاۋ كۇردەلى مىندەتكە اينالاتىنىن كورسەتتى.

"تازا قازاقستان" - ەكو-پاتريوتيزمنىڭ سيمۆولى رەتىندە جالپىۇلتتىق اكسيا

2019 جىلى ىسكە قوسىلعان "بىرگە - تازا قازاقستان" رەسپۋبليكالىق اكسياسى قورشاعان ورتانىڭ تازالىعى مەن ەل ەكولوگياسىن قولداۋ ءۇشىن كۇرەستە ماڭىزدى قادام بولدى. باستاما ازاماتتاردى، مەملەكەتتىك جانە جەكە ۇيىمداردى اۋماقتاردى تازالاۋعا، سۋ ايدىندارىن تازارتۋعا، پوليگونداردى جويۋعا جانە ەكولوگيالىق حاباردارلىقتى ارتتىرۋعا بەلسەندى تارتۋعا باعىتتالعان.

اكسيانىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ ول كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. بىرنەشە جىل ىشىندە وعان بۇكىل ەل بويىنشا 650 مىڭنان استام ادام قاتىستى. رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس، تەك 2021 جىلى اكسياعا 1،2 ميلليوننان استام ادام قوسىلدى. 2024 جىلى "تازا قازاقستان" ەكولوگيالىق اكسياسى اياسىندا بىرنەشە ميلليون توننا قالدىقتار جينالىپ، كادەگە جاراتىلدى، مىڭداعان گەكتار جەرلەر مەن ونداعان وزەندەر تازارتىلدى.

اكسيا سونىمەن قاتار حالىقتىڭ ەكولوگيالىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ جانە اقپاراتتىق ءىس-شارالاردى قامتيدى. ماڭىزدىسى، ول تەك مەملەكەتتىك دەڭگەيدە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتار، كاسىپورىندار مەن ەرىكتىلەر تاراپىنان قولداۋ تابادى، بۇل ازاماتتاردىڭ جالپىۇلتتىق ماقساتقا قاتىسۋ سەزىمىن كۇشەيتەدى.

ەكو-پاتريوتيزم جانە ونىڭ ۇلت بىرلىگىندەگى ءرولى

ەكو-پاتريوتيزم-تۋعان جەردى ءسۇيۋ مەن قۇرمەتتەۋگە جانە ونى قورعاۋعا دەگەن ۇمتىلىسقا نەگىزدەلگەن پاتريوتيزمگە جاڭا كوزقاراس. بۇل ازاماتتاردىڭ تابيعي بايلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن ءتۇسىنۋدى قامتيدى. وسى تۇرعىدا "تازا قازاقستان" اكسياسى ءدال وسىنداي سانانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى، ويتكەنى مۇنداي ءىس-شارالارعا قاتىسۋ ەكولوگيالىق سانانى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە بىرلىك سەزىمىن دە نىعايتادى.

اۋماقتاردى تازارتۋ جانە سۋ ايدىندارىن تازارتۋ بويىنشا جاپپاي اكسيالار ورتاق ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن بىلدىرەدى. مۇنداي ساتتەردە الەۋمەتتىك، جاس جانە كاسىبي ايىرماشىلىقتار بۇلىڭعىر بولادى جانە بارلىق قاتىسۋشىلار تابيعاتتى قورعاۋ مىندەتىنە تەڭ بولادى. ءدال وسى بىرلەسكەن ءىس-قيمىل ارقىلى قوعامنىڭ بىرىگۋى ەكو-پاتريوتيزمدى ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى بولىگىنە اينالدىرادى.

"تازا قازاقستان" اكسياسى ءاربىر قازاقستاندىققا ءوزىنىڭ ماڭىزدىلىعىن جانە ەلدىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ادامدار وزدەرىنىڭ كۇش — جىگەرىنىڭ ناتيجەلەرىن — تازارتىلعان وزەن جاعالاۋلارىن، جينالعان قوقىستاردى جانە تازا ساياباقتاردى كورگەندە، بۇل ءوز ەلىنە قاناعاتتانۋ مەن ماقتانىش سەزىمىن تۋدىرادى. تابيعات الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك-اربىر ازاماتتىڭ پارىزى.

ەكو-پاتريوتيزم ءار ادامنىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋعا بەلسەندى قاتىسۋىن بولجايدى. قازاقستاننىڭ تابيعي رەسۋرستارى-بۇل ءبىر ۇرپاقتىڭ عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ بولاشاق ازاماتتارى ءۇشىن دە مۇرا. بۇل فاكتىنى ءبىلۋ جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن تۋدىرادى، بۇل ءوز كەزەگىندە ەكولوگيالىق باستامالارعا قاتىسۋدى ىنتالاندىرادى.

مۇندا ەكولوگيالىق مادەنيەتتى ەرتە جاستان تاربيەلەۋ ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مەكتەپ باعدارلامالارىنا ەكولوگيا ساباقتارىن ەنگىزۋ جانە بالالاردىڭ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالار وتكىزۋ وسى باعىتتاعى ماڭىزدى قادامدار بولىپ تابىلادى. "تازا قازاقستان" اكسياسى قورشاعان ورتاعا قامقورلىق جاساۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءىس جۇزىندە كورسەتە وتىرىپ، وسىنداي باستامالاردى تانىمال ەتۋگە ىقپال ەتەدى.

قازاقستانداعى تابىستى ەكولوگيالىق باستامالاردىڭ مىسالدارى

"تازا قازاقستان" اكسياسىنان باسقا، ەلىمىزدە ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا باعىتتالعان باسقا دا ماڭىزدى جوبالار ىسكە اسىرىلۋدا. سونىمەن، شولەيتتەنۋدەن زارداپ شەككەن ايماقتاردا ورمانداردى قالپىنا كەلتىرۋ جانە اعاش وتىرعىزۋ باعدارلاماسى كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەستە ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى. 2022 جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2025 جىلعا قاراي 2 ميللياردتان استام اعاش وتىرعىزۋ جوسپارىن جاريالادى. بۇل بيوارتۇرلىلىكتى ساقتاۋعا جانە ەلدەگى اۋا ساپاسىن جاقسارتۋعا ماڭىزدى ۇلەس بولادى.

تابىستى ەكولوگيالىق باستامانىڭ تاعى ءبىر مىسالى-جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋ باعدارلاماسى. قازاقستان ەلدىڭ جالپى ەنەرگيا تەڭگەرىمىندەگى "جاسىل" ەنەرگەتيكانىڭ ۇلەسىن ۇلعايتۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىس ىستەۋدە. بۇل قورشاعان ورتاعا تەرىس اسەردى ازايتىپ قانا قويماي، ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا ىقپال ەتەدى.

ەكو-پاتريوتيزم قازاقستان ءۇشىن بىرەگەي تۇجىرىمداما بولىپ تابىلمايدى. الەمدىك تاجىريبە كورسەتكەندەي، مۇنداي باستامالار قوعامدى بىرىكتىرۋدىڭ جانە ونىڭ تابيعات الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋدىڭ قۋاتتى قۇرالى بولا الادى. مىسال رەتىندە فينليانديانى كەلتىرۋگە بولادى، مۇندا تابيعاتتى قورعاۋ جونىندەگى قوعامدىق باستامالار ەجەلدەن كەلە جاتقان داستۇرگە يە جانە ۇلتتىق سانامەن تىعىز بايلانىستى.

قازاقستان دا تابىستى حالىقارالىق تاجىريبە الۋعا ۇمتىلادى. ەل جاھاندىق كليماتتىق كەلىسىمدەر مەن باستامالارعا بەلسەندى قاتىسادى. مىسالى، قازاقستان كليمات جونىندەگى پاريج كەلىسىمىنىڭ قاتىسۋشىسى بولىپ تابىلادى جانە جالپى ەكولوگيالىق ساياساتتىڭ ماڭىزدى بولىگى بولىپ تابىلاتىن كومىرقىشقىل گازى شىعارىندىلارىن ازايتۋعا باعىتتالعان.

ەكو-پاتريوتيزمنىڭ بولاشاعى

قازاقستاندا ەكو-پاتريوتيزم دامۋىن جالعاستىرۋدا. "تازا قازاقستان" اكسياسى جانە باسقا دا باستامالار تابيعاتقا قامقورلىق جاساۋ ۇلتتىق بىرەگەيلىكتىڭ ماڭىزدى بولىگى بولا الاتىنىن كورسەتەدى. ەكولوگيالىق جاۋاپكەرشىلىك يدەيالارىن حالىق اراسىندا ناسيحاتتاۋدى جالعاستىرۋ، جاستار مەن جەكە سەكتوردى ەكولوگيالىق جوبالارعا تارتۋ ماڭىزدى.

ەكو-پاتريوتيزمدى تابىستى دامىتۋ ءۇشىن بۇقارالىق اكسيالار عانا ەمەس، سونىمەن قاتار تابيعي رەسۋرستاردى ساقتاۋعا جانە ەلدىڭ تۇراقتى دامۋىنا باعىتتالعان ۇزاق مەرزىمدى مەملەكەتتىك باعدارلامالار دا قاجەت. مەملەكەتتىڭ، بيزنەستىڭ جانە ازاماتتاردىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرۋ ارقىلى عانا وسى باعىتتا ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى.

وسىلايشا، "تازا قازاقستان" ەكولوگيالىق اكسياسىن ىسكە اسىرۋ تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ونىڭ بولاشاعىنا قامقورلىق نەگىزىندە جاتقان ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جاڭا نىسانىن بىلدىرەدى. قازاقستاندا "تازا قازاقستان" اكسياسى جۇزدەگەن مىڭ ازاماتتاردى تازالىق پەن تابيعاتتى قورعاۋ يدەياسىنا بىرىكتىرە وتىرىپ، وسىنداي وزگەرىستەردىڭ سيمۆولىنا اينالدى. بۇل جول ەكولوگيالىق سانانى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ەلدىڭ تابيعي رەسۋرستارىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدىڭ نەگىزىن قالاۋ ارقىلى ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتادى.