كەشە تاۋەلسىزدىك سارايىندا «قازاقستان – جاڭا يننوۆاسيالىق حاب» اتتى حالىقارالىق يننوۆاسيالىق فورۋم ءوتتى. وعان ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆ پەن ءبىرقاتار شەتەلدىك ماماندار جانە سالا مينيسترلەرى قاتىستى. پرەمەر-مينيستر فورۋمنىڭ اشىلۋ راسىمىندە مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزىن جەتكىزدى. ەلباسىنىڭ شاراعا دەگەن ءىلتيپاتىنان ۇلتتىق يننوۆاسيانى دامىتۋ مەن الىس-جاقىن ەلدەردەگى يننوۆاتورلاردى دا قازاقستانعا تارتا ءبىلۋ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن بىلۋگە بولادى. شارا اياسىندا سالاعا قاتىستى بىرنەشە سەمينارلار ۇيىمداستىرىپ، الەمدى اۋزىنا قاراتقان سپيكەرلەر يننوۆاسيا تاقىرىبىندا پىكىر الماستى.

فورۋمدى ەلىمىزدىڭ ين­ۆەس­تي­سيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى مەن تەحنولوگيالىق دامۋ جونىندەگى ۇلت­تىق اگەنتتىگى ۇيىمداستىرعانىن ايتىپ وتكەن ءلازىم. وعان قوسا، ۇيىم­داستىرۋشىلاردىڭ قاتارىنان Zerde ينفوكوممۋنيكاسيالىق حولدينگى مەن پرەزيدەنتتىڭ «بولاشاق» حا­لىقارالىق ستيپەندياسىن الۋشىلار قاۋىمداستىعىن جانە الماتىنىڭ «تەك گاردەن» دەربەس كلاستەرلىك قورىن كورۋگە بولادى. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، فورۋمنىڭ باستالار قارساڭىندا سارايدىڭ ىشىندە يننوۆاسيالىق جوبالاردىڭ كورمەسى ءوتتى. وعان قازاقستانمەن قاتار، الىس-جاقىن شەتەلدەردەن كەلگەن كوپتەگەن ونەرتاپقىشتار مەن ءتۇرلى فيرمالار جانە كومپانيا­لار قاتىستى. كورمەنى جينالعان قا­ۋ­ىم­مەن بىرگە پرەمەر-مينيستر ءجا­نە ءبىرقاتار ۇكىمەت مۇشەلەرى تاماشالاپ، تانىسىپ شىقتى. كور­مەدە مينيسترلەردىڭ عانا ەمەس، كوپ­تەگەن ماماندار مەن ب ا ق وكىلدەرىنىڭ نازارىن اۋدارعان ادامزات دامۋىنا قاجەتتى يننوۆاسيالىق جوبالار بولدى.

حالىقارالىق شارانى جۇرگىزۋ تىزگىنىن قولىنا العان «نازاربايەۆ ۋني­ۆەر­سيتەتتىڭ» پرەزيدەنتى شيگەو كاتسۋ العاشقى سەمينارعا 45-تەن استام ساراپشى مەن 150 ستار­تاپ­تىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار قاتى­سىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. وعان قوسا ورتالىق ازيا، اقش پەن تمد ەلدەرىنەن 1500-گە جۋىق قو­ناق ارنايى كەلىپ، قاتىسىپ وتىر­عا­نىن جەتكىزدى. ءسويتىپ، ءسوز كەزەگىن پرە­مەر-مينيسترگە بەردى. جي­نال­عان قاۋىمدى ايتۋلى شارامەن قۇت­تىقتاعان ۇكىمەت باسشىسى ءسوزدى مەم­لەكەت باسشىسىنىڭ قۇت­تىق­تاۋى­نان باستادى. وندا ەلباسى، يننوۆاسيالار – قازاقستان دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق باستى باعىتىنىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ كورسەتكەن.

«ءتۇرلى سالالارعا يننوۆاسيالاردى ازىرلەۋ مەن ەنگىزۋ – مەملەكەت دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق باعىتى. ول ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايلار قالىپتاسىپ جاتىر جانە يننوۆاسيالىق ۇدەرىستى قولداۋدىڭ قازىرگى زامانعى ينفراقۇرىلىمى قۇرىلۋدا. ياعني، بۇل تۇرعىدا يدەيا­لاردى قالىپتاستىرۋدان ونى وندىرىستە قولدانۋعا دەيىنگى شارالار قامتىلىپ وتىر. يننوۆاسيالىق بەلسەندىلىك، بيزنەس، عىلىم جانە ءبىلىم اراسىندا قالىپتاسقان ارەكەتتەستىك، ەكونوميكانىڭ شيكى­زاتتان يننوۆاسيالىق تۇرگە ءساتتى كوشۋىنىڭ كەپىلى»، دەپ اتاپ وتكەن ەلباسى.

پرەزيدەنت قۇتتىقتاۋىندا ايتۋلى شارا سالاداعى ىنتى­ماقتاستىقتى دامىتۋ ءۇشىن ءتيىمدى الاڭ ەكەنى، سونداي-اق، قوعامعا الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالىق بيزنەستى تارتۋ بويىنشا بىرەگەي مۇمكىندىك بولاتىنى جانە ەلىمىزدە يننوۆاسيانى دامىتۋعا جاڭا سەرپىن بەرەتىندىگى ايتىلعان. «وسى شارانى وتكىزۋ قازاقستاندى پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە نەگىزگى تەحنولوگيالىق حاب رەتىندە ورنىقتىرۋعا ىقپال ەتەتىنىنە سەنىمدىمىن. فورۋمنىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىنا جەمىستى جۇمىس، شىعارماشىلىق تابىس تىلەيمىن»، دەگەن مەملەكەت باسشىسى قۇتتىقتاۋىندا.

وسىدان كەيىن ۇكىمەت باسشىسى يننوۆاسيالىق باعدارلامانى باستاۋ وڭاي بولماعانىن، وعان قاتىسۋشىلاردىڭ ءبارىنىڭ بىردەي تابىسقا جەتە الماعانى جونىندە اڭگىمەلەدى. ايتكەنمەن، سالانى ەڭسەرۋدە ەلىمىز كوپ كۇش جۇمساي وتىرىپ، ءبىرقاتار جەتىستىكتەرگە يەك ارتقانىن دا باياندادى. ءسويتىپ، قازاقستان ۇكىمەتى يننوۆاتورلارعا قولداۋ جاساي بەرەتىنىنە توقتالدى. «يننوۆاسيالاردى دامىتۋ جانە ستارتاپتار جولى وتە كۇردەلى بولاتىنى ءمالىم. ءدال وسىنداي باسەكە مەن تارتىستا جەتىستىككە جەتۋ ەڭ باستى ماقسات ەكەنىن، سونداي-اق، بۇل سالانىڭ ماماندارى الدىندا تۇرعان قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە قاۋقارلى بولۋى قاجەت ەكەنىن تاعى دا ايتقىم كەلەدى. وسىعان وراي، يننوۆاتورلاردى قولداي الاتىن ينستيتۋتتار قۇرۋ دا ويىمىزدا بار. ۇكىمەتتىڭ باس­تى ماقساتىنىڭ ءبىرى – يننوۆاتور تاپقان يدەيانى جۇزەگە اسىرۋعا جاعداي جاساۋ. وسى تۇرعىدا ءبىز سىزدەرگە كومەكتەسەمىز.

نەگىزىندە، يننوۆاسيالار مەن ستارتاپتاردى دامىتۋ جولى وتە داڭعىل. بۇگىنگى فورۋمعا قاتىسىپ وتىرعانداردىڭ بارلىعى 100 پايىز تابىسقا جەتە المايدى. ءبىراق، بۇل بيزنەستىڭ عاجاپتىعى وسى، ياعني تابىسقا جەتىپ، ءسۇرىنىپ، ودان كەيىن قايتا العا جىلجۋعا بولادى. ءدال وسىنداي باسەكەلەس ورتادا، وسىنداي جاعدايدا ۇلكەن مۇمكىندىكتەر اشىلادى. بۇگىندە ءبىزدىڭ الدىمىزدا وسىنداي مىندەت تۇر. سونىڭ ءبىرى – بۇل باعىتتا العا جىلجۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ينستيتۋتتار قۇرۋ كەرەك. ال نە ىستەپ، قالاي جۇمىس جاساۋ بويىنشا ۇكىمەت كومەك بەرە المايدى. وزدەرىڭىز ءوز يدەيالارىڭىزدى جۇزەگە اسىرۋلارىڭىز قاجەت. ءاربىر مەملەكەت، ءاربىر ۇكىمەت جەتەكشىسى ەلىندە «سيليكون القابىنىڭ» بولعانىن قالايدى. ءبىراق، كەز كەلگەن مەملەكەت مۇنى جاساي المايدى. بۇل ورايدا، ءبىزدىڭ مىندەت – سىزدەرگە قولايلى جاعداي جاساۋ»، دەدى ك.ءماسىموۆ.

سەمينار بارىسىندا ۇكىمەت باسشىسى بىرنەشە شەتەلدىك سپيكەرلەردىڭ پىكىرلەرىنە نازار اۋداردى. «ءبىز ەڭ جاقسى كەزەڭدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. مۇمكىن، ءدال ءقازىر مۇنداي ويدان اۋلاق شىعارمىز. ءبىراق، بىر-ەكى جىل وتكەننەن كەيىن ەڭ جاقسى ۋاقىتتا ءومىر سۇرگەنىمىزدى ەسكە الاتىن بولامىز. بۇگىندە ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز مول، قولىمىزدان ءبارى كەلەدى، دەگەن ويمەن تولىق كەلىسەمىن. وعان قوسا، جاقسى باستامالار، ۇلكەن جۇمىستار داعدارىس كەزىندە ىسكە اسىرىلادى، دەگەن پىكىرگە قوسىلعىم كەلەدى. ياعني، قازىرگى ۋاقىتتا وسى جاعدايدى پايدالانۋىمىزعا مۇمكىندىكتەر زور. سونداي-اق، بىزگە «سيليكون القابىن» قۇرۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەنىن تاعى قايتالاپ ايتامىن. سەبەبى، ەگەر ءبىز دۇرىس جاعداي جاساساق، ول بىزگە ءوزى كەلەدى عوي»، دەگەن پرەمەر-مينيستر ينۆەستيسيالار جانە دامۋ مينيسترىنە قاراتا، «ءسىز سيلي­كون القابىنىڭ بىزگە كەلۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساۋىڭىز كەرەك»، دەپ جالعادى ءوز ءسوزىن.

بۇلارمەن بىرگە، ۇكىمەت باس­شىسى سالاداعى ستارتاپقا قاتى­سۋشىلار مەن بيزنەسمەندەردى تەك العا ۇمتىلۋعا شاقىردى. ودان كەيىن مينيسترلەرگە نازار اۋدارىپ، «وسىندا ءبىرىنشى قاتاردا مينيسترلەر وتىر. سىزدەر قاتەلەسۋگە جول بەرمەۋلەرىڭىز كەرەك. ويتكەنى، سىزدەردىڭ جىبەرگەن قاتەلەرىڭىز تىم قىمباتقا ءتۇسۋى ىقتيمال. سوندىقتان دا قاتەلەسۋ تۋرالى مۇلدەم ۇمىتىڭىزدار»، دەپ تۇيىندەدى ءوز ويىن پرەمەر-مينيستر.

شارانىڭ ەكىنشى بولىمىندە ينۆەستيسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى اسەت يسەكەشيەۆ ءسوز سويلەدى. ول قازاقستاندا يننوۆاسيانى دامىتۋعا كوپ كوڭىل ءبولىنىپ جاتقانى جونىندە اڭگىمەلەدى. «ءبىزدىڭ يننوۆاسيالىق جوبالارعا قولداۋ جاساۋداعى اۋقىمدى جۇمىستارىمىز حالىقارالىق ساراپشىلار تاراپىنان جاقسى باعاسىن الىپ وتىر. ماسەلەن، دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فو­رۋمدا قازاقستان باسەكەگە ءقابى­لەتتىلىك رەيتينگىندە 42 ورىنعا كوتەرىلدى. يننوۆاسيالىق الەۋەتتى ارتتىرۋ بويىنشا دا العا جىلجىپ كەلەمىز. دەسەك تە، ءبىز قازىرگى قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىمىزگە مالدانىپ قالماي، العا قاراي دامۋ ءۇردىسىن جالعاستىرا بەرەمىز. سەبەبى، ۇلكەن تابىسقا جەتۋ ءۇشىن ءالى دە كوپ جۇمىس اتقارۋ كەرەك ەكەنىن جاقسى بىلەمىز»، دەدى.

ءمينيستردىڭ ويىنا نازار اۋدارساق، ەلىمىزدە ۇلتتىڭ يننوۆاسيالىق قابىلەتىن اشىپ، جەتىلدىرۋ ىسىندە كوپتەگەن يگى شارالار ۇيىمداستىرىلىپ ءجۇر. مۇنىمەن قاتار، ءدال ءقازىر الىس-جاقىن شەتەلدەردەن اقىلدى باس­تاردى، اتاپ ايتقاندا، ۇزدىك يننوۆاتورلاردى قازاقستانعا تارتۋ ءۇشىن تاريحي مۇمكىندىك تۋىپ تۇرعان كورىنەدى. سوندىقتان، وسىنداي يگى شاراعا جۇمسالاتىن بىرەر ميلليون قاراجاتتىڭ ەرتەڭگى كۇنى ميللياردقا اينالىپ ورالۋى عاجاپ ەمەس ەكەنىن دۇرىستاپ ۇققان ءجون. ءتىپتى، قازىرگى تاڭدا يننوۆاسياسىز دامۋ جوق ەكەنىن تولىق تۇسىنگەن ەلدەر عانا العا جىلجىپ بارادى.

فورۋم اياسىندا ەلىمىزدەگى جاس عالىمداردىڭ ۇزدىك يننوۆاسيالىق جوبالارى دا جۇرتشىلىققا ۇسىنىلىپ، ينۆەستيسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى تاراپىنان اقشالاي ماراپاتتالدى. اتاپ ايتقاندا، ءۇشىنشى ورىندى يەلەنگەن دامەل مەكتەپبايەۆاعا – 1 000 000، ەكىنشى ورىنعا كوتەرىلگەن ايدار كەمەلباي – 2 500 000، ال ءبىرىنشى ورىندى جەڭىپ العان دانا اقىلبايەۆا 7 500 000 ملن. تەڭگەنى يەمدەندى. ولار ءوز جەتىستىكتەرى جونىندە اڭگىمەلەپ، العان قاراجاتتارىن جاڭا جوبالارىنا جاراتاتىنىن ايتتى. مۇنىمەن قاتار، شارا بارىسىندا يننوۆاسيا تاقىرىبىنا جازىپ جۇرگەن جۋرناليستەر دە ۇكىمەت نازارىنان تىس قالمادى. ولار دا لايىقتى باعاسىن الىپ، ۇلكەن ماراپاتتارعا يە بولدى

"قامشى"سىلتەيدى

دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان