2017 jyldyń 11 sáýiri - Almatyda fermerlerge arnalǵan «Kókónis sharýashylyǵy negizderi» atty oqý modýlin tanystyrýǵa oraı baspasóz májilisi ótti dep habarlaıdy "Qamshy" aqparattyq agenttigi. «Shelek fermerleri» zertteý komandasynyń úsh jyl ishinde jınaqtaǵan tabysty tájirıbesine jáne de osy baǵytta jasalǵan jumys nátıjelerine súıene otyryp daıyndalǵan atalmysh modýlde ósimdik sharýashylyǵy salasynda bıznes júrgizýdiń barlyq máseleleri qamtylǵan.
Modýl ákimdikter janyndaǵy aýylsharýashylyq bólimderiniń, QR «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń qurylymdyq bólimsheleriniń, Aýylsharýashylyq mınıstrligine qarasty aımaqtyq bólimshelerdiń qyzmetkerlerine, sondaı-aq, kókónis sharýashylyǵynda ınovasıalyq tehnologıalar kómegimen fermerlik sharýashylyqtardyń ónimdiligin arttyrýdy kózdeıtin otandyq joǵarǵy oqý oryndary men ǵylymı mekemelerdiń jumysshylaryna, fermerlerge arnalǵan tıimdi oqý quraly bolyp tabylady. «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń qoldaýymen bıyl «Eńbekshiqazaq aýdanynyń jergilikti qaýymdastyqtar qory» daıyndalǵan osy modýl boıynsha Almaty oblysyndaǵy 500-den astam fermerge arnap semınarlardy ótkizýdi josparlap otyr.
Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń «Jemis-kókónis sharýashylyǵy jáne ekologıa» kafedrasynyń meńgerýshisi, profesor Názıa Súleımenova atap ótkendeı: «Oqý quralynda ınovasıalyq tehnologıalar men álemdik tájirıbeni qoldaný arqyly kókónis sharýashylyǵyn damytýǵa qatysty qoldanbaly usynystar keltirilgen. Sondaı-aq, oqý quralynda fermer durys esep-qısap júrgizý, kúrdeli qarjy shyǵynyn esepteý, fermerlik kooperatıvterdi qurýdyń paıdasy jáne de aýylsharýashylyq ónimderin ótkizýdiń tıimdi tásilderi jóninde keńinen aqparat ala alady».
«Shelek fermerleri» jyl saıynǵy baıqaýynyń jeńimpazy atanǵan 8 fermerlik sharýashylyqta kókónisterdi shpalera kómegimen, agrotalshyq astynda, jabyq topyraq ishinde, tamshylatyp sýarý ádisin qoldana otyryp ósirýge arnalǵan ınovasıalyq tehnologıalardy endirý isi 2017 jyly da jalǵasyn taýyp otyr. 4 sharýashylyqta keleshegi mol burysh pen qyzanaq suryptaryna júrgizilgen synaý nátıjelerin kórsetý aıasynda eksperımentaldyq jumystar ótkizilmek.
Osyǵan qosa «Rijk Zwaan» jáne «Rinda» kompanıalarymen yntymaqtasa otyryp, 9 sharýashylyqta basqa da kókónis túrleriniń, sonyń ishinde jylyjaıda ósetin kókónis suryptaryn synaýǵa baǵyttalǵan eksperımentter júrgiziletin bolady.
Osyǵan oraı «Rasýl» jeke sharýa qojalyǵynyń fermeri Rolan Ibragımov bylaı dep atap ótti:
«Ótken jyly men egin alqabyndaǵy 1 gektar jerge jáne úıimniń janyndaǵy jylyjaıdyń 2 sotkasyna qyzanaq otyrǵyzyp, egin alqabyndaǵy 1 gektardan 10,6 tonna, al úıimniń janyndaǵy eki sotkadan 3,5 tonna ónim aldym, bul 1 gektar jerden jınalatyn ónimniń 175 tonnasyna teń. Alǵashqy kókónisterdi ádettegiden erterek jınap alǵandyqtan, ony qymbatyraq baǵaǵa sata aldym. Al sońǵy ónimdi qarashanyń sońynda jınadym, qyzanaqtyń naryqtyq baǵasy osy kezeńde joǵary bolady. Men kókónisti qajetti ýaqytta ósirýdi úırendim, ıaǵnı kókónister jappaı jınalatyn kezeńnen buryn nemese odan keıindeý ónimdi satý bizder, fermerler úshin asa tıimdi, óıtkeni osy ýaqytta kókónister qymbatyraq turady. Sondaı-aq, aqyrǵy tutynýshylar da budan utady, óıtkeni kókónis maýsymy aıaqtalǵan kezde naryq shetten ákelingen ónimdermen tolady, al satyp alýshyda jańadan pisken, onyń ústine jergilikti kókónisterdi satyp alýǵa múmkindigi bolady. Nátıjesinde men 1 gektar egin alqabynan jınalatyn ónimge qaraǵanda, az eńbek jumsap, shaǵyn jylyjaı teliminen 3 esege kóbirek paıda túsirdim. Bıyl men taǵy bir jylyjaıdy salyp otyrmyn».
Sonymen qatar, 2017 jyly «Eńbekshiqazaq aýdanynyń jergilikti qaýymdastyqtar qory» óz kúshin fermerler kooperatıviniń tıimdi úlgisin qurý jáne olardy resmı túrde tirkeýge baǵyttamaq. Kooperatıv quramyna úsh jyldyq tájirıbelik jumys aıasynda eń úzdik nátıjelerdi kórsetken jáne sharýashylyǵy turaqty fermerler kirmek.
Sondaı-aq, fermerler kókónisterdi eshbir deldalsyz «Arzan» sýpermarketterine ótkizýde. Ónimdi osyndaı tikeleı tetik arqyly ótkizýdiń jónge salynýy atalmysh jobanyń negizgi jetistikteriniń biri bolyp tabylady. Bul fermerlerdiń túsiretin kiris kólemin ortasha eseppen alǵanda 30-40%-ǵa ulǵaıtyp otyr. 2015 jyly kókónistiń 89 tonnasy, al 2016 jyly 155 tonnasy ótkizildi.
