Bala kúnimizde otbasy jaǵdaıymyz tym tómen boldy. Kedeıliktiń taqsireti maǵan sezilmese de, shesheme qatty batty. Kıer kıim, isher asqa jarymaı júrgende, ol únemi óz ydysyndaǵy nesibesin maǵan bólip berer edi. «Qulynym jeı ǵoı, meniń qarnym ashqan joq» deıtin. Bul onyń únemi aıtatyn jalǵan sózi edi.

Er jete bastaǵan shaǵymda, bazardaǵy qymbat zat nemese dárýmender alyp berýge sheshemniń qaltasynda kók tıyny joq edi. Únemi jaqyn mańdaǵy ózennen balyq aýlap keletin. Men balyq etin jep, sorpasyn iship otyrǵan sátterimde ol únemi sireniń (ústel) shetinde otyryp, balyq súıegin mújip otyratyn. Anam qaınatqan balyq sorpasynyń dámi áli kúnge tańdaıymda. Únemi shynysyna et salyp bersem, «óziń jeı ǵoı, bilesiń ǵoı men balyq etin unatpaımyn» dep, qaıtadan óz ydysyna salyp qoıatyn. Bul onyń ekinshi jalǵan sózi bolatyn.

Orta mektep oqyp júrgen kezimde, meniń oqý jáne kıimime ketetin qarajatymdy qamdaý úshin únemi túni boıy mardymsyz aqsha úshin tiginshilikpen aınalysatyn. Tún ortasynda oıansam, búkshıip otyryp, kıim tigip otyrǵan anamdy kóretinmin. «Sheshe, uıyqtańyzshy, tańerteń taǵy jumysqa barasyz» desem, «Uıyqtaı ber, qulynym, meniń áli uıqym kelgen joq» deıtin edi. Al bul sátte, tań aǵarýǵa jaqyn qalǵanyn ishteı sezip jatatyn edim. Bul onyń úshinshi jalǵan sózi edi.

Joǵary oqý ornyna emtıhan tapsyrar kúni mektep qaqpasynyń aldynda, shaqyraıǵan kún astynda meni kútip turǵan anamdy kórdim. Ózge ata-analar sekildi dúkennen salqyn sý alýǵa aqshasy joq sheshem, maǵan bola qant qosylǵan qara sháı alyp kelipti. Úsh saǵat boıyna meni kútip turǵan baıqus sheshemniń erni kebersip ketse de, áli nár tatpaǵanyn bildim. Ózińiz ishińiz dep usynyp em, «Jańa ǵana ishtim, áli shóldegen joqpyn» dedi. Kese túbine anamnyń meıir-shapaǵaty tunǵanyn sezetinmin. Sarqyp iship, anamdy qushaqtadym. Bul onyń tórtinshi jalǵan sózi edi.

Ákem ómirden ozǵanda anam tym jas edi. Jalǵyzdyqtyń azabyn az tartqan joq. Tiginshilikpen tapqan az ǵana nápaqasymen meni oqytty, respýblıkalyq áıgili ýnıversıtetke qabyldandym. Naǵashy apaıymnyń jazǵan hatynan, únemi jalǵyz bas, aqkóńil kórshi aǵaıdyń anama kómektesip, otyn-sýyn ákelisip, irili-usaqty sharýalaryna qolǵabys etip júretinin bildim. Apaıymnyń oıy da maǵan belgili edi. Ákemdi qansha saǵynsam da, anamnyń janashyrsyz, jalǵyzdyǵyn oılap, únemi demalysqa barǵan kezimde sol aǵaı týraly aıtatyn edim. «Áı, ózi bir aq peıil jan... biraq, ulym.... men ony unatpaımyn ǵoı... óz jaıyń qalaı, maǵan erterek kelin kerek» dep kúlimsireıtin. Áńgimeni basqa jaqqa bura bastaǵanynan men onyń taǵy da jalǵan sóılep turǵanyn sezetinmin. Bul besinshisi edi.

Ýnıversıtet bitirgen jyly jumys jaıymen sol qalada qalyp qoıdym. Jalaqym, bir basyma jetpeı júrse de, únemi anama aqsha salyp turatyn boldym. Biraq, sol aqsham ár joly ózime qaıtyp keletin edi. Jáne «Qulynym, meniń óz tabysym ózime jetedi. Sen qınalyp qalma» degen sóz bar hattar da keletin. Jyl sońynda aýylǵa qaıtqanymda anamnyń jumyssyz qalǵanyn bir-aq bildim. Sonda ǵana onyń maǵan taǵy da jalǵan sóz aıtqanyn oılap, kózime jas irkildi.

Eki jyldan keıin men Amerıkadaǵy bir áıgili ýnıversıtette doktorlyqty oqydym. Oqýym bitken soń aılyǵy da joǵary, úlken bir zertteý ornynyń ótinishin qımaı, sonda qalyp qoıdym. Aýyldaǵy anama aqsha da, syılyqtar da jiberip turdym. Anamdy qansha saǵynsam da, bala kúnimnen beri talpynǵan bul eńbegimniń jemisin áli kórmegen edim. Sol úshin qaıtpadym. Al anam «Men ol jerge kóne almaımyn» dep qasyma kelýge qarsy bolatyn. Bul onyń ári jalǵan ári shyn sózi edi.

Anam da qartaıdy. Bir kúni aýyldan shuǵyl shaqyrtý keldi. Júregim aýzyma tyǵylardaı úreı men alańdaýshylyq ishinde aýylǵa jol tarttym. Aýyr asqazan ragyna shaldyqqan anam emhanaǵa túsipti. Táńirden kún saıyn anamnyń amandyǵyn tiledim. Ota aıaqtalǵanda anamnyń jany zorǵa qalǵan edi. Janǵa batqan aýrý azaby tipten qartaıtyp jiberipti. Osynshama ýaqyttan beri kún saıyn ony saǵynsam da, qadirin eshqashan jete túsinbeppin. Narkozdan áli oıanbaǵan anamdy qushaqtap egilip jyladym. Az-kem ýaqyttan soń ǵana kózin ashyp, maǵan kúlimsirep qaraǵan anam qaýqarsyz saýsaqtarymen meniń qazandaı basymnan sıpap, «Qulynym, jazyldym ǵoı mine. Esh jerim aýyrǵan joq...» dedi. Men onyń ulyna aıtqan eń sońǵy jalǵan sózin estigenimde, kóz aldymda aspan aýyp bara jatqandaı meń-zeń kúı keshtim.

Qaısar Qaýymbek