Aǵy men qarasy qatar júretin ómirde birde qýanyp, birde qaıǵyratynymyz – zańdylyq. Bul dúnıege kelgen kez kelgen adamnyń baqytty bolǵysy keledi emes pe?! Al, keıde oıymyzdaǵy oryndalmaı, kedergige tap bola qalsaq, baqytsyz bolyp qalý qaýpin kóbirek sezinemiz de, kúızeliske boı aldyrý arqyly tyǵyryqtan shyǵýdyń joldaryn baıqamaı qalamyz. Iaǵnı, ózińdi tolyq baqytty sezinýiń úshin kúızeliske boı aldyrmasań bolǵany. Sebebi, adamzat úshin bir ǵana oı, bir ǵana sóz qatty áser berýi múmkin. Sondyqtan, óz kóńil-kúıińizdi ózińiz kótere bilgenińiz jón.
Anyǵyraq aıtatyn bolsaq, stress - qatty kýızelý, abyrjý, mólsherden tys shıraqtylyq degen sıaqty birneshe maǵynany qamtıtyn jalpylama sózben aıtylǵan adamnyń erekshe kúıi. Ǵylymǵa eń alǵash eń alǵash osy uǵymdy engizgen kanadalyq fızıolog Gans Sele. Onyń anyqtamasy boıynsha, stress - óte jaǵymsyz áserlerge jaýap retinde týǵan organızmniń qalypsyz beıimdelý áreketteriniń jınaǵy. Adamnyń jeke erekshelikterine, minezine, joǵarǵy júıke áreketiniń tıpterine oraı strestiń birneshe túrleri baıqalady.
Tosynnan jaǵymsyz habar estigende málimettik stress paıda bolady. Bul jaǵdaı qazirgi ýaqytty UBT tapsyryp jatqan jas túlekterimizde jıi kezdesedi. Adam durys jaýap taba almaı, qatty qınalady, ne isterin bilmeı, abyrjyp qalady. Al emosıalyq stress qaýyp týǵanda nemese oqys qoryqqanda, ne bireýden qatty kóńili qalǵanda baıqalady. Mundaıda joǵarǵy júıke áreketinde tejeýli serpinisi qanat jaıady.
Ádebıetterde stress týyndaýynyń sebepterin kóptep jazady. Bul kúnáni seziný, qundylyqtardy joǵaltý, oqýdy jekkórý jáne t.b.
Ýolter Rassel «Eger jek kórgen nárseńmen aınalyssań, jek kórýden aǵzany joıatyn toksınder bóline bastaıdy, sonyń nátıjesinde qajyp, sharshap jáne jalyǵasyz ne aýyrasyz. Siz ne isteseńiz de súısinip jasańyz. Bolmasa súısinip jasaıtyndy ǵana isteńiz» degen pikir aıtqan eken. Ár adam óziniń dene jáne psıhıkalyq saýlyǵyńyzǵa nazar aýdarý kerek. Psıhologtar dertten aıyǵý úshin adam EŃ ALDYMEN İSHKİ JAN DÚNIESİNİŃ MÁNİN ASHYP, ÓZİNİŃ SÚIİKTİ İSİMEN AINALYSÝ KEREK deıdi. Strestik kúıde júrgen adam «barlyǵy jaqsy» dep, jaıma-shýaq ómir keshetin adamnan góri sheshimdi tez ári durys qabyldaıdy eken.
Kúızelisten arylyp, kúızelissiz jaıbaraqat kún keshýińiz úshin myna qaǵıdalardy eskerińiz:
- Birinshiden: stress kezinde aǵzadaǵy vıtamınder qory. ásirese V toby tez taýsylady. Kóptegen dárigerler kúnde vıtamın ishýge keńes beredi, degenmen de artyq iship qoımaý kerek. Barlyǵy ornymen bolǵany jón.
- Ekinshiden: dene jattyǵýlary óte paıdaly. Sport zalyna baryp, jattyǵý jasap, bılelep, án aıtý kerek.Taza aýada serýendep, baseınge, monshaǵa baryńyz.
- Úshinshiden: psıhıkalyq jáne dene relaksasıasy qajet. Kelesi tásilderdi kórińiz: bosańsytatyn mýzyka tańdańyz, túngi aspanǵa, bultqa qarańyz jáne armandańyz.
- Tórtinshiden: úılesimdi ómir úshin januıanyń, dostardyń qoldaýy qajet. Psıhologıalyq trenıńterge baryńyz, januıa saltanattarynan qalmańyz, jańa qyzyqty adamdarmen tanysyńyz. Ata-analaryńyzǵa, ata-ájelerińizge, baýrlaryńyzǵa kóńil bólińizder, óıtkeni olar sizdiń mahabbatyńyzdy, qamqorlyǵyńyzdy, meıirimińizdi óte qajet etedi emes pe?
Kúızelisti jeńýdiń ár qıly strategıalary bar. Olardyń biri – emosıalardy bildirý eptiligi. Ekinshisi – jaǵdaıdy qaıta baǵalaý, oqıǵanyń basqa sýretin qurastyrý jáne jaǵymsyz jaǵdaıdyń ózinen ózińiz úshin kóptegen paıdaly nárseni taba bilý. Úshinshi jol – qaıta baǵalaýǵa kelmeıtin jaǵdaıdy ózgertýge múmkindik beretin maqsatty baǵyttalǵan áreketter.
«Deni saýdyń jany saý» degen sóz beker aıtylmaǵan. Durys úılestirilgen taǵam, sportpen aınalysý jáne zıandy ádetterden bas tartý sizdegi stressti jeńýdiń taǵy bir ádisi bolady. Dıeta sıaqty, artyq iship-jeý stresske ákilip soqtyrady, zorlanýdyń saldarynan organızm tez tolyp ketýi múmkin.
Tamaqqa kóp jańa pisken jemister men kókónisterdi, dándilerdi jáne teńiz ónimderin qoldanyńyz.
Kóbirek qozǵalyńyz, júzińiz, tenıs oınańyz, bımen nemese ıogamen aınalysyńyz, kónkımen nemese shańǵymen syrǵanańyz – eń bastysy óz janyńyzǵa jaǵatyn isti tańdańyz!
Ýaqyt saıyn massajǵa, spa-salonǵa, shashtarazǵa baryp, jaqsy kóretin kóılegińizdi nemese kostúmińizdi kıip keshke bıleıtin, álde karaoke ólenderin aıtatyn jaqsy kóretin barǵa baryp kelińiz.
Demalys kúnderinde uıqyńyzdy qandyryńyz. Ortasha statısıkalyq adamǵa qalypty tirshilik áreketin jáne sergektik rýhty saqtaý úshin kúndelikti 7-9 saǵat uıqy qajet!
Ár adamnyń ómiri óziniń qolynda! Bolmashy kúızeliske túsemin dep júrip, qolyńyzdaǵy «baqyt qusyn» ushyryp almańyz!
Avtory: Orazhan Aqtolqyn
