Elbasynyń búgingi «Uly dalanyń jeti qyry» atty maqalasy ár qazaqtyń baıaǵydan kókeıinde kúmbirlep jatqan uly armandardyń pernesin dóp basypty. Jylqy minezdi qazaqqa maqalanyń ásirese, jylqy týraly tusy maıdaı jaqqany anyq. Ǵalymdar adamzattyń damýyna birden-bir qozǵaýshy kúsh bolǵan qasıetti jylqy janýaryn qolǵa úıretý qazaq dalasynan bastalǵanyn aıtty, jazdy. Berel qorǵany onyń bultartpas aıǵaǵy. Alaıda álemdik qaýymdastyqtyń sanasyna sińirilmeı, orta jolda qaldy. Osy tujyrym Elbasy aıtqandaı, búkil álem qunyǵa oqıtyn kitap, qyzyǵa qaraıtyn kıno bolyp shyqsa, ár elshi, shet elge resmı saparmen shyqqan ár sheneýnik nemese ár bıznesmen osyny shegeleı tússe, Uly dalany tanyp bilýge qushtarlyǵy, qurmeti arta túseri anyq.
Árıne, Elbasy aıtqan soń osy ıgi isterge qyrýar aqsha bólinedi. Ulttyq máselelerge aqsha bólinse, onyń ash bórishe tý talaqaıyn shyǵaratyn ashqaraq sheneýnikter alaqannyn ysqylap otyrǵan da bolar. Bizde kıno túsirilgen saıyn onyń qarajaty tóńireginde «İship qoıdy, jep qoıdy» degen sarynda bir daý shyǵady. Olaı bolmas úshin ár tıynyna deıin esepke alyp, baqylaýdy kúsheıtý qajet. Budan bólek, ulttyq jobalardy uıymdastyrý júregi ultym dep soǵatyn, halyqtyń tarıhy men rýhanıatynan tereń habary bar adamdarǵa júktelýin talap etý mańyzdy. Ásirese, kıno túsirilse ulttyq rýhy joq, ózgeniń qańsyǵymen tárbıelengen dúbara pysyqaılardyń qolyna túsýinen saq bolý kerek. Olaı bolmaǵan jaǵdaıda «Qobylandy batyr» beınesin «betman» túrinde kórip, kınodan qazaq degen el baryn tanı almaı qalýymyz ábden yqtımal.
Qazaq dalasynda úlken órkenıettiń bolǵanyn bildiretin «Altyn adam» men basqa da qazbalardan tabylǵan ǵajap áshekeı buıymdardy tarıhpen sabaqtastyra otyryp, jahandyq deńgeıde nasıhattaýdyń mańyzy erekshe. Osynaý uly dalada ǵasyrlar boıy damyp, álemniń túkpir-túkpirine taralǵan altyn, kúmisten, teriden, aǵash pen súıekten, qyshtan jasalǵan qolóner buıymdarynyń, oıýlardyń teńdessiz úlgileriniń Otany qazaq dalasy ekenin bar ǵalam bilýge tıis. Bul oraıda qazaqtyń ulttyq qolónerin damytýǵa erekshe kóńil bólinýi, olar salyqtan bosatylýy qajet. Óıtkeni oǵan qazirshe suranys tym joǵary emes, alaıda jumysy tym kúrdeli, shyǵyny kóp, paıdasy mardymsyz. Mádenıetine erekshe qurmetpen qaraıtyn kez-kelgen elge bara qalsańyz, týrıser baratyn jerlerdiń bárinde ulttyq buıymdary satylady, sonysymen sol eldiń mádenıeti nasıhattalady.
Elbasy maqalasynda kóterilgen erekshe máseleniń biri – rýhanı qundylyq sanalatyn ańyz ápsanalardy, ertegiler men qıssalardy, dala fólkloryn jınaqtaý, kitaptar shyǵarý jáne ony sıfrlyq júıede muraǵattaý. Bul el bolam, tarıhymdy, salt-dástúrim men rýhanıatymdy saqtaımyn degen el úshin ǵajap bastama. Bizge deıingi babalarymyzdyń bári pánıden baqıǵa ótti, endi birqatary kelmestiń kemesin kútip jaǵada tur. Biz de ótemiz. Qalatyn osy tasqa jazylǵan, taspaǵa basylǵan muraǵat. Sondyqtan múmkindiginshe ultqa qatysty dúnıeniń bárin derlik sıfrlyq júıede muraǵattaýdyń mańyzy erekshe. Al ony álem tilderine aýdaryp saqtaý jáne taratý odan da mańyzdy.
Bul oraıda ár azamat óz úlesin qosqany abzal. Árkim ózinen bastasyn. Men de óz úlesimdi qostym jáne qosa da alamyn dep oılaımyn. Óıtkeni, kezinde osy qazaq dalasynda ǵasyrlardan beri aýyzeki taralyp, aıtylyp kelgen ańyz-ápsanardy 12 jyl boıy jınadym. Olardyń birqatary kezinde 55 tomdyq kitapqa engen bolatyn. El ishindegi sol ańyz ápsanalar negizinde gazet shyǵardym, ulttyń osy tanym-túsinigin ǵylymmen negizdeýge tyrystym, kitap shyǵardym. Áli de jarıalanbaǵan mol dúnıe bar. Mine, osynyń bári basylyp, sıfrlyq júıege kóshirilse, Uly dalanyń keler urpaqtaryna ulaǵatty mura emes pe?
Bir sózben aıtqanda, Elbasynyń bul maqalasy ulttyq rýhanıatty ósirýge, Uly dalany álemge tanytýǵa ashylǵan jol, zor múmkindik. Endi osyny naýqanshyldyqqa salyp, kópirme sózben saldaqylap, malta ezgendeı mazasyn qashyrmaı, naqty konsepsıalar jasap, aıqyn baǵytpen naqty iske asyrý - asa mańyzdy.
Ádilbek Qaba. Feısbýk paraqshasynan
