Qazir elde kóp balaly analar máselesi qyzý talqyǵa túsip jatqan kez. Osyǵan oraı otandyq sarapshylar kóp balaly analarǵa qatysty ózge elderdiń ustanǵan is-tájirıbesin mysal etip, bizge de osyndaı jaıttardy elekten ótkizip alý kerektigin aıtýda. Máselen, «Barometr» taldaý ortalyǵynyń sarapshysy Dáýren Arynnyń aıtýynsha, qazir kóp balaly analardy memlekettik sýbsıdıamen qamtý ózekti bolyp otyr.

Sarapshy maman bul rette birqatar elderdiń tájirıbesin mysal etti. Kórshi Reseıde, Ózbekstanda, Qyrǵyzstanda bankterdiń mundaı baǵytta jumys isteıtin arnaıy bólimderi de bar kórinedi.

«Kórshi Reseıdi mysalǵa alsaq, Reseıdiń Ortalyq banki 2017 jyldan beri kóp balaly analaryn sýbsıdıamen qamtý arqyly, analardy shaǵyn bızneske tartý, olardyń kásipkerlik bilimin jetildirý, agrobıznesti órkendetýine úles qosý deısiz be, tolyp jatqan múmkindikter usynyp otyr. Osyǵan oraı Reseıde qazir kóp balaly analardyń 60 paıyzdan astamy aýyldyq aımaqtarda óz bıznesin júrgizýge mashyqtanyp alǵan.  Buǵan qosa Reseıde 3 balasy bar analarǵa Máskeýden úı alý úshin 6,1 %-ben arnaıy jeńildikter qarastyrylǵan. Osylaı arzan nesıe berý arqyly olar kóp balaly analardy baspanemen qamtý jaǵyn júıeli jolǵa qoıyp aldy. Sol tárizdi 6,2 %-ben aýyldyq aımaqtarda bıznes júrgizip, baspana alý úshin de arzan sýbsıdıalar beriledi. Kórshi eldiń kóp balaly analarynyń jartysynan kóbi osy aýyldyq-aımaqqa ornyǵyp bıznes júrgizý jobasyn qatty qoldap otyr. Osyǵan qarap Qazaqstanǵa da mundaı naqty-naqty sharalardy qarastyrý kerektigin paıymdaısyń», - dedi sarapshy Dáýren Aryn.

Biz sarapshynyń usynyp otyrǵan derekterin arnaıy syzbamen kórsettik. Tómendegi syzbadan Reseıde kóp balaly analarǵa qandaı salalar boıynsha, qansha paıyzdyq mólsherinde jeńildikpen memlekettik sýbsıdıa beriletini jaıly anyq kórsetilgen.

Sarapshy maman Dáýren Arynnyń baıyptaýynsha, bizde analarǵa beriletin járdemaqy mólsherin de «qalalyq jáne aýyldyq» dep arnaıy statýsqa bólip qarastyrý kerek.

«Bizde aýyldyq jerde turýdyń ózindik mashaqaty bar. Aýyldy jerde turatyn kóp balaly analardyń mal basyna beretin jem-shóbi bar, qysta jaǵatyn otyn-sýy bar osynyń barlyǵyn járdemaqy esepterde eskerý kerek. Qalalyq jerde turatyn analardyń komýnaldyq tólemi bar bul da esepke alynýy kerek. Sonda ǵana ádiletti bólinis bolady. Járdemaqy esepteıtin kezde sý, gaz, jaryq, komýnaldyq tólem degen dúnıelerdi eskergen abzal. Olaı etpesek, biz qazir áleýmettik kómek dep eseptep berip júrgen 16 myń 142 teńgeniń kólemindegi qarjy tolyqqandy analardyń problemasyn sheshe almaıdy. Jalpy, járdemaqy tóleý kez kelgen otbasynyń máselesin túbegeıli sheshe almaıdy. Járdemaqy bul memlekettik qoldaýdyń bir túri ǵana. Sondyqtan keleshekte kóp balaly analardyń qolyna qarjy ustatyp, olardy bızneske beıimdegen durys», - dedi Dáýren Aryn.

Ekonomıka ǵylymynyń doktory, profesor Beısenbek Zıabekovtyń aıtýynsha, biz sýbsıdıa bólýmen qatar, bızneske beıim kóp balaly analarǵa salyqtyq jeńildikter qarastyrý jaǵyn oılastyrǵanymyz jón. «Jer salyǵy, múlik salyǵy, jyljymaıtyn múlik salyǵy boıynsha tólem jasaýda kóp balaly analarǵa arnaıy jeńildikter berý kerek» deıdi maman.

Sondaı-aq mamannyń paıymdaýynsha, Belarýs elinde kóp balaly anadardy arzan sýbsıdıamen qamtýdan bólek, salyqtan bosatý, úımen qamtamasyz etý, 4 balaly anaǵa tegin úı berý máselesi ońtaıly sheshilgen.

«Kóp balaly analardy sýbsıdıa berip bızneske úıretý ol zaman talaby. Úkimet osy máseleni saýatty sheshe alsa, bul analarǵa kóptegen múmkindikter ashar edi. Salyqtyq jeńildiktermen qamtýmen qatar,  kóp balaly otbasylardy qamqorlyqqa alý, olardyń adamı kapıtalyn nyǵaıtý biz úshin qazir ózekti. Sondyqtan bul óte qajet», - dedi Beısenbek Zıabekov.

Biz osy arada kórshiles elderdiń kóp balaly analarǵa jasap otyrǵan memlekettik qoldaýyn arnaıy syzbamen kórsetýdi jón kórdik. Tómende kórsetilgen syzbadan Reseı, Belarýs, Ózbestan, Ázirbaıjan elderi kóp balaly analaryna tıisinshe memlekettik qoldaý kórsetip otyrǵanyn kórýge bolady.

Sondaı-aq Beısenbek Zıabekov «kóp balaly analardyń zeınetaqysyn da úkimet sýbsıdıalaýdy oılastyrýy kerek» deıdi.

«Kóp balaly analar bala kútimine baılanysty úıde tórt-bes jyl otyrýyna týra keledi. Sol aralyqta olardyń zeınetaqy jarnasy toqtap qalady. Bala kútimine baılanysty járdemaqy bizde tek 1 jasqa deıin ǵana tólenedi. Onyń ústine ol járdemaqy az bolǵannan keıin, odan alynatyn zeınetaqy jarnasy da mardymsyz. Sondyqtan osy jaıttardyń eskere otyryp, kóp balaly analardyń zeınetaqysyn úkimet sýbsıdıalap otyrsa deımin. Ol úshin ana jumysqa shyqqansha úkimet arnaıy zeınetaqy jarnasyn zeınetaqy qoryna aýdaryp otyrsa jetkilikti bolar edi», - deıdi maman.

Jalpy, derekterge júginsek, «Altyn alqa», «Kúmis alqa» belgilerimen marapattalǵan nemese buryn «Batyr ana» ataǵyn alǵan, I jáne II dárejeli «Ana dańqy» ordenderimen marapattalǵan kóp balaly analarǵa 2018 jylǵa deıin 6,4 AEK nemese  15 392 teńge tólengen. Tórt jáne odan kóp kámeletke tolmaǵan balalary bar kóp balaly otbasylarǵa (arnaýly memlekettik járdemaqy 2018 jyldyń 1 qańtaryna deıin taǵaıyndalǵan otbasylarǵa ǵana tólenedi): 4,16 AEK nemese 2018 jylǵa deıin 10 005 teńge tólenip keldi.

Al 2018 jyldyń 1 qańtarynan bastap kóp balaly jáne az qamtylǵan otbasylarǵa úsh túrli járdemaqy respýblıkalyq búdjetten jáne jergilikti búdjetten taǵaıyndalatyn járdemaqy biriktirilip ataýly áleýmettik kómek retinde tólenetin boldy. Onyń mólsheri qazir 16  myń 142 teńgeni quraıdy. Qazirde mundaı járdemaqyna elimizde 237 myńǵa jýyq kóp balany ana alyp otyr.

Mamandar bolashaqta kóp balaly analardyń áleýmettik jaǵdaıy túzelýi úshin birinshi kezekte atalmysh járdemaqy kólemin ósirip, kóp balaly analardy baspanamen qamtý jaǵy, memlekettik sýbsıdıa berý isi sheshilýi qajettigin basa aıtyp otyr.

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy