Qazaq tili qoǵamdyq pikir qalyptastyra ala ma?

/uploads/thumbnail/20170708200026634_small.jpg

Qazaqstandyq jýrnalıs, blogger, qoǵam belsendileri «Amanat» ıntellektýaldy pikirsaıys klýbynyń «Nur Otan» partıasy qoldaýymen ótkizgen kezekti otyrysynda buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy tildik qatynastardy taldaý arqyly qazaq tiliniń qoǵamdyq pikir qalyptastyrýdaǵy yqpalyn anyqtaýǵa tyrysty. Bul týraly Qamshy portaly Aıqynǵa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Sonymen, ázirge eldegi tek memlekettik til­degi aqparat quraldary barlyq buqa­ra­lyq aqparat quraldarynyń tórtten birine jetpeıdi. 2014 jylǵy esep boıynsha, Qa­zaqstanda 2234 BAQ tirkelse, onyń ishinde mem­lekettik tilde – 521, orys tilinde – 772, ara­las tilderde – 972 aqparat quraly shy­ǵatynyn aıtty Investısıalar jáne damý mınıstrligine qarasty Baılanys, aqparat jáne aqparattandyrý komıteti Elektrondy BAQ  departamenti bas sarapshysy Merýert Qumarova. 
Degenmen bıylǵy jyly telear­na­lar­da­ǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesi art­qan. 13 qyrkúıektegi málimetterge sáıkes, 31 arna – 71,1 paıyz, Birinshi Eýrazıa ar­n­a­sy – 51,8 paıyz, NTK – 53,1 paıyz, KTK – 51,4 paıyz qazaqsha habar tarata bastaǵan. Byl­tyr dál osy ýaqytta qazaq tildi habar­lar 31 arnada – 44,6 paıyz, Birinshi Eýrazıa ar­nasynda – 36,6 paıyz ǵana bolǵan.
Biraq osy qazaqsha habarlardyń sa­pa­syn kim baqylap otyr? Eger telebaǵ­dar­la­malar kórermenderdi qyzyqtyrmasa, qazaq ti­lindegi kontent 99 paıyzǵa ósse de, olar­dy eshkim kórmeıtini anyq. Mundaı jaǵ­daıda kópshilik reseılik arnalarǵa qaraı yǵyspaı ma? Bul rette «Aıqyn» gazeti saýalyna  Merýert Qumarova jaýap bere oty­ryp, tele jáne radıo habarlardyń sa­pasyna qatysty monıtorıń jasalynyp, qadaǵalanatynyn eskertti. «Qazaq tilinde sapaly tól serıaldar, sheteldik emes, ózi­mizdiń jýrnalıser, prodúserlerdiń salt-dástúr, patrıotızm, memlekettik ıdeolo­gıa­ny nasıhattaıtyn baǵdarlamalary ja­salynyp jatyr» dep atap ótti mı­nıstr­lik ókili. Sonymen qatar ol byltyr te­learnalarda qazaqstandyq avtorlar ne­mese oryndaýshylardyń mýzykalyq shy­ǵar­malary 30 paıyzdan aspaýy tıis, óz kú­shimen túsiriletin qazaq tilindegi jobalar kóp bolýy kerek degen talap telehabarlar taratý jónindegi zańmen bekitilgenin eske sal­dy. 
Desek te, máselen, Qazaq radıosynda orys­sha habarlardyń sońǵy kezde kóbeıip ket­kendigine toqtaldy saıasattanýshy, blog­ger Erlan Saırov. «Qazaq radıosy keıingi ýaqytta orys radıosyna aınalyp barady. Keri proses baıqalady. Komıtet qaıda qarap otyr?!» dedi sarapshy. Osy oraıda jıyn­ǵa qatysqan Qazaq radıosy jýr­na­lısteri orys tilinde patrıottyq, ulttyq jo­balarǵa arnalǵan baǵdarlamalardyń arnaıy berilip otyrǵanyn alǵa tartty. 
Otyrysta qazaq ınternetiniń qazirgi múmkindikteri, áleýmettik jelilerdegi qa­zaq tiliniń orny sıaqty máseleler de qoz­ǵaldy. Qazirgi tańda, zero.kz reıtıńisi boıyn­sha, qazaqtildi birde-bir ınternet re­sýrs ozyq saıttardyń ondyǵyna kirmeı­di. Jıynǵa qatysshýylar áleýmettik jeli­ler­de de orys tildi blogerlerdiń yqpaly ba­sym ekenin tilge tıek etti. Sondyqtan  qa­zaq tildi saıttarǵa qoldaý kórsetý, qazaq­sha kontenttiń sapasyn arttyrý máseleleri jan-jaqty talqylanyp, qazaqtildi medıa trenerlerdi VVS úlgisinde Medıa ortalyq­tan daıarlaý boıynsha usynystar aıtyldy.    
Tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵ­darlamasyn júzege asyrý aıasynda memle­kettik buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesi 2017 jyly – 60 paıyzǵa, 2020 – 70 paıyzǵa ósedi dep jos­parlanǵanyn aıtty mınıstrlik ókili Qumarova. Sondaı-aq ol klýb otyrysynda aıtylǵan usynystar  men máseleler bel­gili bir deńgeıde sheshimin tabatyn­dy­ǵyna senim bildire otyryp, mysaly, partıa de­legasıasynyń Qytaıǵa barǵan kezde qazaq tilinde ǵana sóılegeni kópshilikke memlekettik tildi nasıhattaýdyń bir úlgisi bolǵanyn jetkizdi.
Ideologıalyq tetik – buqaralyq aqpa­rat quraldaryndaǵy tildik qatynastardyń el birligi men qoǵam tutastyǵyn saqtaý já­ne odan ári nyǵaıtý máselesindegi orny erekshe ekendigin atap ótti «Nur Otan» par­tıasy Tóraǵasynyń Birinshi orynbasa­ry­nyń keńesshisi Berik Ýálı. Ol «Nur Otan» partıasy memlekettik tildiń qol­danys aıasyn keńeıtý máselesin árdaıym na­zarda ustap, osy saladaǵy olqylyq­tar­dyń ornyn toltyrý sharalaryn iske asy­ryp kele jatqandyǵyna toqtaldy. Saıası doktrınasyna saı partıanyń búginde ult­­tyq óner men mádenıetti ulyqtaýǵa ar­nal­ǵan sharalarǵa júıeli túrde qoldaý kór­­setip otyrǵanyn tilge tıek etti. Son­daı-aq partıa ókili Buqaralyq aqparat qu­ral­daryndaǵy tildik qatynastardyń el bir­l­igin nyǵaıtýdaǵy róli jáne qoǵamdyq pi­kir qalyptastyrýdaǵy qazaq tiliniń yq­paly jaıly baıandaı otyryp, alda eldik, ulttyq mańyzy bar jobalarǵa qoldaý kór­setetindikterin jetkizdi.
«Nur Otan» partıasy ókili jýrnalıs­ter, qoǵam belsendileri, saıasattanýshylar, blogerler tarapynan qoǵamnyń damýyna paıdaly usynys, tilekter aıtylsa, olardy birlese talqylaýǵa daıyn ekendikterin de habarlady.    
«Amanat» ıntellektýaldy pikirtalas klý­­by ult janashyrlary, qoǵam belsen­di­leri, sarapshylardyń basyn qosatyn tu­raqty alańǵa aınalyp otyr. Ári bul klýb qazaq tilinde qoǵamdyq ashyq pikir almasý mádenıetin, saıası, mádenı, ekonomıkalyq ta­qyrypta tildik qoryn qalyptastyrýǵa úles qosýda. 

Qatysty Maqalalar