Qazaqstandyq jýrnalıs, blogger, qoǵam belsendileri «Amanat» ıntellektýaldy pikirsaıys klýbynyń «Nur Otan» partıasy qoldaýymen ótkizgen kezekti otyrysynda buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy tildik qatynastardy taldaý arqyly qazaq tiliniń qoǵamdyq pikir qalyptastyrýdaǵy yqpalyn anyqtaýǵa tyrysty. Bul týraly Qamshy portaly Aıqynǵa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.
Sonymen, ázirge eldegi tek memlekettik tildegi aqparat quraldary barlyq buqaralyq aqparat quraldarynyń tórtten birine jetpeıdi. 2014 jylǵy esep boıynsha, Qazaqstanda 2234 BAQ tirkelse, onyń ishinde memlekettik tilde – 521, orys tilinde – 772, aralas tilderde – 972 aqparat quraly shyǵatynyn aıtty Investısıalar jáne damý mınıstrligine qarasty Baılanys, aqparat jáne aqparattandyrý komıteti Elektrondy BAQ departamenti bas sarapshysy Merýert Qumarova.
Degenmen bıylǵy jyly telearnalardaǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesi artqan. 13 qyrkúıektegi málimetterge sáıkes, 31 arna – 71,1 paıyz, Birinshi Eýrazıa arnasy – 51,8 paıyz, NTK – 53,1 paıyz, KTK – 51,4 paıyz qazaqsha habar tarata bastaǵan. Byltyr dál osy ýaqytta qazaq tildi habarlar 31 arnada – 44,6 paıyz, Birinshi Eýrazıa arnasynda – 36,6 paıyz ǵana bolǵan.
Biraq osy qazaqsha habarlardyń sapasyn kim baqylap otyr? Eger telebaǵdarlamalar kórermenderdi qyzyqtyrmasa, qazaq tilindegi kontent 99 paıyzǵa ósse de, olardy eshkim kórmeıtini anyq. Mundaı jaǵdaıda kópshilik reseılik arnalarǵa qaraı yǵyspaı ma? Bul rette «Aıqyn» gazeti saýalyna Merýert Qumarova jaýap bere otyryp, tele jáne radıo habarlardyń sapasyna qatysty monıtorıń jasalynyp, qadaǵalanatynyn eskertti. «Qazaq tilinde sapaly tól serıaldar, sheteldik emes, ózimizdiń jýrnalıser, prodúserlerdiń salt-dástúr, patrıotızm, memlekettik ıdeologıany nasıhattaıtyn baǵdarlamalary jasalynyp jatyr» dep atap ótti mınıstrlik ókili. Sonymen qatar ol byltyr telearnalarda qazaqstandyq avtorlar nemese oryndaýshylardyń mýzykalyq shyǵarmalary 30 paıyzdan aspaýy tıis, óz kúshimen túsiriletin qazaq tilindegi jobalar kóp bolýy kerek degen talap telehabarlar taratý jónindegi zańmen bekitilgenin eske saldy.
Desek te, máselen, Qazaq radıosynda oryssha habarlardyń sońǵy kezde kóbeıip ketkendigine toqtaldy saıasattanýshy, blogger Erlan Saırov. «Qazaq radıosy keıingi ýaqytta orys radıosyna aınalyp barady. Keri proses baıqalady. Komıtet qaıda qarap otyr?!» dedi sarapshy. Osy oraıda jıynǵa qatysqan Qazaq radıosy jýrnalısteri orys tilinde patrıottyq, ulttyq jobalarǵa arnalǵan baǵdarlamalardyń arnaıy berilip otyrǵanyn alǵa tartty.
Otyrysta qazaq ınternetiniń qazirgi múmkindikteri, áleýmettik jelilerdegi qazaq tiliniń orny sıaqty máseleler de qozǵaldy. Qazirgi tańda, zero.kz reıtıńisi boıynsha, qazaqtildi birde-bir ınternet resýrs ozyq saıttardyń ondyǵyna kirmeıdi. Jıynǵa qatysshýylar áleýmettik jelilerde de orys tildi blogerlerdiń yqpaly basym ekenin tilge tıek etti. Sondyqtan qazaq tildi saıttarǵa qoldaý kórsetý, qazaqsha kontenttiń sapasyn arttyrý máseleleri jan-jaqty talqylanyp, qazaqtildi medıa trenerlerdi VVS úlgisinde Medıa ortalyqtan daıarlaý boıynsha usynystar aıtyldy.
Tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn júzege asyrý aıasynda memlekettik buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesi 2017 jyly – 60 paıyzǵa, 2020 – 70 paıyzǵa ósedi dep josparlanǵanyn aıtty mınıstrlik ókili Qumarova. Sondaı-aq ol klýb otyrysynda aıtylǵan usynystar men máseleler belgili bir deńgeıde sheshimin tabatyndyǵyna senim bildire otyryp, mysaly, partıa delegasıasynyń Qytaıǵa barǵan kezde qazaq tilinde ǵana sóılegeni kópshilikke memlekettik tildi nasıhattaýdyń bir úlgisi bolǵanyn jetkizdi.
Ideologıalyq tetik – buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy tildik qatynastardyń el birligi men qoǵam tutastyǵyn saqtaý jáne odan ári nyǵaıtý máselesindegi orny erekshe ekendigin atap ótti «Nur Otan» partıasy Tóraǵasynyń Birinshi orynbasarynyń keńesshisi Berik Ýálı. Ol «Nur Otan» partıasy memlekettik tildiń qoldanys aıasyn keńeıtý máselesin árdaıym nazarda ustap, osy saladaǵy olqylyqtardyń ornyn toltyrý sharalaryn iske asyryp kele jatqandyǵyna toqtaldy. Saıası doktrınasyna saı partıanyń búginde ulttyq óner men mádenıetti ulyqtaýǵa arnalǵan sharalarǵa júıeli túrde qoldaý kórsetip otyrǵanyn tilge tıek etti. Sondaı-aq partıa ókili Buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy tildik qatynastardyń el birligin nyǵaıtýdaǵy róli jáne qoǵamdyq pikir qalyptastyrýdaǵy qazaq tiliniń yqpaly jaıly baıandaı otyryp, alda eldik, ulttyq mańyzy bar jobalarǵa qoldaý kórsetetindikterin jetkizdi.
«Nur Otan» partıasy ókili jýrnalıster, qoǵam belsendileri, saıasattanýshylar, blogerler tarapynan qoǵamnyń damýyna paıdaly usynys, tilekter aıtylsa, olardy birlese talqylaýǵa daıyn ekendikterin de habarlady.
«Amanat» ıntellektýaldy pikirtalas klýby ult janashyrlary, qoǵam belsendileri, sarapshylardyń basyn qosatyn turaqty alańǵa aınalyp otyr. Ári bul klýb qazaq tilinde qoǵamdyq ashyq pikir almasý mádenıetin, saıası, mádenı, ekonomıkalyq taqyrypta tildik qoryn qalyptastyrýǵa úles qosýda.