Búginde aýyldan qalaǵa aǵylǵan qazaqtardyń basym bóligi páter jaldap, ólmestiń kúnin keship jatqany jasyryn emes. Óıtkeni qarasha halyq tapqan tabysynyń teń jartysynan astamyn jambasaqy tóleýge jumsap, jan baǵýda. Al, ómir boıy bireýge kiriptar bolǵysy kelmegen azamattar qolyndaǵy bar aqshasyn «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankine» jınap jatyr. Mine osy salymshylardyń saly sýǵa ketkendeı, del-sal bolyp tur. Sebebi, Úkimettiń qaraýyndaǵy atalǵan bank jekemenshikke satylýy múmkin.

Jýyrda Úkimet basshysynyń birinshi orynbasary Baqytjan Saǵyntaev jekeshelendirý naýqanynyń ekinshi kezeńin bastaǵanyn málimdedi. Mınıstrler kabınetiniń mundaı sheshim qabyldaýyna qarjylyq qıynshylyqtar sebep bolǵan kórinedi. Óıtkeni, Úkimet jekeshelendirýge bekitilgen nysandarǵa qosymsha taǵy da 60 kásiporyndy qosyp otyr. Ókinishke qaraı, jekemenshik satylymǵa qazaq rýhanıatynyń qara shańyraǵy sanalatyn Sháken Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdıasy da shyǵarylyp otyr eken. Áıtse de, atalǵan kınostýdıany satyp alýǵa ázirge eshbir kásipker nıet tanytyp jatqan joq. Sebebi, Úkimetke kerek bolmaǵan «Qazaqfılm» kınostýdıasyn jeke kásipker ne qylsyn?

Shyny kerek bylaıǵy jurtty kınostýdıanyń taǵdyrynan góri «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankiniń» jekemenshikke beriletini alańdatyp otyr. Óıtkeni, QR Ulttyq ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaev atalǵan banktiń satylymǵa shyǵatynyn málimdedi. Onyń aıtýynsha bank satylǵannan keıin onyń bastapqy jarnasynyń paıyzy tómendeýi  múmkin kórinedi. Alaıda buǵan bylaıǵy jurt «bárekeldi» dep qýanyp otyrǵan joq. Sebebi, qarapaıym halyq tapqan-taıanǵan aqshasyn atalǵan bankke salyp, «páter alamyn» dep senim artyp otyr. Al «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq banki» Úkimettiń quzyrynan jekemenshikke satylsa, onda salymshylardyń qarjysyna kim baqylaý jasaıdy? Dál osy máselege astanalyq Elmıra Rahymjanova syndy myńdaǵan salymshy alańdap otyr.

– Kúıeýim ekeýmiz 3 jyldan beri ishpeı-jemeı  «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankine» senim artyp aqsha jınap jatyrmyz. Alaıda atalǵan bankte jınaǵan aqshamyz Úkimettiń baqylaýynan jekemenshikke ótse, erteń kúni aqshamyzdy kimnen suraımyz? Óıtkeni, jekemenshikke ótkennen keıin bank ózim bilemdikke salyp, aqshamyzdy talan-tarajǵa salýy ábden múmkin. Máselen, qazir zeınetaqy qoryndaǵy aqshamyzdyń qaıda qalǵanyn bilmeı de qaldyq qoı. Sol sıaqty «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankide» aqshamyzdy qurdymǵa ketiredi. Sondyqtan da atalǵan banktiń jekemenshikke satylýyna qarsymyn. Eger de jekemenshikke satylatyn bolsa, aqshamyzdy bankten qaıtaryp alyp basqa amal jasaımyz. Jalǵyz men ǵana emes kóptegen salymshylar bankten aqshasyn qaıtaryp alady. Óıtkeni jekemenshik bankke senim joq, – deıdi Elmıra Rahymjanova.

Elmıra Rahymjanovanyń dál bulaı alańdaýyna negiz joq emes. Óıtkeni, buǵan deıin qurylys bankine qatysty birneshe ret zańsyzdyqtar anyqtalyp, áshkerelendi. Tipti, atalǵan máselege ansha-munshaǵa selt ete qoımaıtyn depýtattardyń ózderi mán bergen bolatyn. Mysaly, májilis depýtaty Tursynbek Ómirzaqovtyń aıtýynsha «Turǵyn úı qurylys jınaq bankiniń» ózge komersıalyq bankterden esh aıyrmashylyǵy joq. Óıtkeni, atalǵan bank qarapaıym halyqtan páter qunynyń  50 paıyzyn talap etedi. Depýtattyń oıynsha páter qunynyń 50 paıyzyn jınap bitkenshe salymshylar qartaıyp, ne bolmasa ólip ketýi múmkin. Sondyqtan da ol órkenıetti elderdegideı páterdiń 10 paıyzyn jınap baspanaǵa ıe bolý kerek degen pikirde.

Sondaı-aq, «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankine» qatysty taǵy bir bylyqqa memleket basshysy Nusultan Nazarbaevtyń ózi aralasqany belgili. Naqtyraq aıtsaq, bir top depýtattar Premer-mınıstr men Bas prokýrordyń atyna saýal joldap, quzyrly organnan banktiń Almaty oblystyq fılıalynyń jetekshiligine qatysty jemqorlyqty tekserýdi suraǵan bolatyn. Tekserý barysynda bank qyzmetkerleriniń "Qoljetimdi baspana" baǵdarlamasy boıynsha Almatydaǵy "Áıgerim" turǵyn úı kesheninen páter alǵany anyqtaldy. Mine osydan keıin Prezıdent bank basshylarynyń "Áıgerim" kesheninen alǵan páterlerin qaıtarýdy qatań tapsyrǵan bolatyn. Alaıda atalǵan bankt basshylary Máýlen Óteǵulov pen Mamıla Musabekova prezıdenttiń tapsyrmasyna pysqyryp ta qaramastan, sottasýǵa deıin bardy. Nátıjesinde "Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki" AQ Almaty oblystyq fılıalynyń jetekshisi Mamıla Musabekova sotta jeńip shyqty. Osy rette Mamıla Musabekovanyń kúni áleýmettik páterge qarap qaldy ma degen oryndy saýal týyndaıdy. Sebebi, bildeı bir basshynyń osy ýaqytqa deıin úı-kúısiz júrgenine eshkim de senbeıdi. Alaıda bizdiń eldiń sheneýnikteri qolynan kelse qonyshynan basýdy ádetke aınaldyryp aldy emes pe?

Sonymen ne kerek prezıdentten bastap, depýtattardyń nazarynda bolǵan atyshýly másele bank qyzmetkerleriniń paıdasyna sheshildi. Al Úkimettiń qaraýynan jekemenshikke satylǵannan keıin «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankiniń» sý jańa basshylary belden basyp, zańsyzdyqty zańdylyqqa aınaldyrmaıdy degenge kim senedi. Alaıda, májilismen Jambyl Ahmetbekov bolsa bank satylǵannan keıin Úkimet tarapynan mindetti túrde baqylaýda bolady deıdi. Degenmen ol jekemenshikke ótken soń durys menedjement jasalmasa, onda atalǵan bank bankrotqa ushyraýy múmkin ekenin aıtady. Sol sebepti depýtat banktiń Úkimet quzyrynan jekemenshikke ótkenine qarsy ekenin málimdedi.

Iá, «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankiniń» jekemenshikke berilgeni quptarlyq dúnıe emes. Sebebi, atalǵan bank Úkimettiń baqylaýynda bolǵan kezdiń ózinde onyń basynan daý-damaı arylmaı qoıǵan bolatyn. Sondyqtan da jekemenshikke ótkennen keıin banktiń qyzmeti minsiz bolady dep eshkim de kesip aıta almaıdy. Onyń ústine buǵan deıingi dollardyń qymbattaýynan aqshasy qunsyzdanǵan salymshylardyń saǵy synyp, saly sýǵa ketti. Al bank basshylarynyń «salymshylardyń qunsyzdanǵan aqshasyna ótemaqy tóleımiz» degen ýádesi áli oryndalǵan joq. Mine osyndaı shyrǵalańǵa tap bolǵan salymshylarǵa «Qazaqstannyń Turǵyn úı qurylys jınaq bankiniń» jekemenshikke beriletini jyǵylǵanǵa judyryq bolyp otyr.

P.S. Halyqaralyq qarjylyq daǵdarysy Úkimettiń ondaǵan memlekettik kompanıany satýǵa májbúr etip otyr. Osy rette «buǵan deıin jetistikten kóz ashpaǵan úkimettiń aıaq astynan qarjylyq qıynshylyqqa tap bolǵany qalaı?» degen oryndy saýal týyndaıdy. Óıtkeni, Kárim Másimovty Úkimet basshysy etip tańdaǵanda prezıdent «qarjylyq daǵdarystan qınalmaı shyǵamyz» dep jurtty sendirdi emes pe? Alaıda, «sýpermenedjerdiń» qolynan teńgeni qunsyzdandyryp, memlekettik nysandardy satýdan basqa túk te keler emes. Demek, eks-premer Serik Ahmetovke qarsy jasalǵan «Úkimet qaıda qarap otyr?» degen aksıany Kárim Másimovke qoldanǵan jón-aý osy. Alaıda bir sátte batyr bolǵan memlekettik telearnalardyń shamasy atalǵan aksıany bastap jiberýge jeter me eken? Áı, qaıdam?

Serik JOLDASBAI