بۇگىن اقوردادا كۇتپەگەن جاڭالىق بولدى. قازاق دالاسىنىڭ ەن تۇكپىرىنە ءالى جەتىپ ۇلگەرمەگەن جاڭالىق بولسا قازاقستانداعى ساياسي تۇلعالاردىڭ اراسىندا اسا بەدەلدى جانە ىقپالدى يمانعالي نۇرعالي ۇلى تاسماعامبەتوۆتىڭ ۇكىمەت باسشىسى ورىنباسارى قىزمەتىنەن بوساتىلىپ، رەسەيگە ەلشى بولىپ كەتۋى ەدى.

بۇعان دەيىن رەسەيدە ەلشى قىزمەتىن تاعى ءبىر ىقپالدى ساياساتكەر، بۇرىنعى ق ر مەملەكەتتىك حاتشىسى مارات ءتاجين اتقارعان بولاتىن. ول، 12 قاڭتار كۇنى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالىپ، استاناعا ورالدى.

ەلباسى جۇرت كۇتپەگەن تاعايىنداۋدى بىلاي ءتۇسىندىردى:

«قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى ەلشىسىن تاعايىندادىم. ول – يمانعالي تاسماعامبەتوۆ. بىرىنشىدەن، رەسەي – ءبىز ءۇشىن كورشى ءارى ارىپتەس، ەكونوميكا مەن ساياسي تۇرعىدان وتە جاقىن مەملەكەت. ول جەرگە وتە بەدەلدى، تاجىريبەلى، سالماقتى، قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى جاعدايدى بىلەتىن تۇلعا قاجەت بولعاننان كەيىن وسىنداي شەشىم قابىلدادىم. ەكىنشىدەن، تاسماعامبەتوۆتىڭ قالاۋى سولاي بولدى. ويى مەن تىلەگىن ەسكەرىپ، ەكى جاعىنان دا ساي كەلەتىن بولعاندىقتان، ونى سول قىزمەتكە تاعايىندادىم.»

يمانعالي نۇرعالي ۇلى قورعانىس ءمينيسترى قىزمەتىنە كەلگەندە قالىڭ جۇرت الاقايلاپ قۋانعان. ويتكەنى 1995 جىلى-اق تاسماعامبەتوۆ ءقازىر بوساتىلعان پرەمەردىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە جەتىپ ۇلگەرگەن. ول ورىنباسارلىقپەن قوسا مينيستر قىزمەتىندە دە بولدى. وسىدان 15 جىل بۇرىن-اق، ق ر پرەمەرى بولىپ تاعايىندالعان.  قازاقستاننىڭ 5ء-ىنشى پرەمەرى ول لاۋازىمدا ۇزاق وتىرمادى. كوپ وتپەي پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن مەملەكەتتىك حاتشى قىزمەتىن دە قىسقا ۋاقىت اتقارعان تاسماعامبەتوۆ ون جىل بويى الماتى مەن استانانىڭ اكىمى قىزمەتىندە بولدى. بۇل – پرەمەرلىك قىزمەتتەن كەيىن ارينە ساياسي دارەجەسى تومەن قىزمەت ەدى. ون جىلىن اكىم بولىپ جوعالتقان يمانعالي نۇرعالي ۇلى قورعانىس مينيسترلىگىنە كەلگەندە قوعام ايىرىقشا قۋانعانى دا سودان.

قازاقستاننىڭ ۇكىمەتىن تاپجىلماي 9 جىل باسقارىپ وتىرىپ العان ءماسىموۆ كەتكەندە جۇرت يمانعالي نۇرعاليۇلىن ۇكىمەت باسشىسى قىزمەتىنە كەلەدى دەپ كۇتكەن. پرەمەر بولماسا دا ورىنباسارى بولدى. جەمقورلىقپەن اتى بىلعانعان قورعانىس مينيسترلىگىن قالاي رەتتەپ كەتسە، ۇكىمەتكە كەلە سالا دا ب ا ق بەتىنەن يمانعالي نۇرعالي ۇلى تۇسكەن جوق. اتقارعان ىستەرىنىڭ ەڭ ءىرىسى كەشە عانا استانادا ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزىپ، «الاش وردانىڭ 100 جىلدىعىنا» ۇلان-اسىر توي جاساۋعا تاپسىرما بەرگەنى ەدى. «قامشى» ءتىلشىسى جازعان بايتۇرسىن ۇلى مۇراجاي ءۇيىنىڭ جاعدايى تۋرالى ماقالانى نازارعا العان يمانعالي نۇرعالي ۇلى الماتىداعى بايتۇرسىن ۇلى مۇراجاي ۇيىنە ارنايى كەلىپ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى عانا ەمەس، بارشا الاش ارىستارىن ارداقتاۋ ماسەلەسىن ۇكىمەت دەڭگەيىندە كوتەردى.

تاسماعامبەتوۆتىڭ «الاشتىڭ 100 جىلدىعىنا دۇرىستاپ دايىندالۋىمىز كەرەك. ءقازىر ەڭ باستىسى، جاقسى جوسپار قۇرۋىمىز قاجەت... الاش زيالىلارىنىڭ ارمانى، ونىڭ ورىندالعانى، تاۋەلسىز ەل بولعانىمىز، وسىنىڭ بارلىعى ۇلتتىق، تاريحي سانانى كوتەرەتىن جاقسى دۇنيە بولۋى كەرەك»، - دەگەن ءسوزىن بارشا باسپا ءسوز جارىسا جازعان.

ءالقيسسا!

يمانعالي نۇرعالي ۇلى ەلشى قىزمەتىنە نەگە جىبەرىلدى؟ بولجامدار...

1. سوۆەت كەزىنەن قالعان جازىلماعان زاڭ بار. ەلشى بولعان ادام ەلگە باسشى بولا المايدى. ارينە بۇلاي ويلاعىمىز كەلمەيدى، دەگەنمەن سوۆەت بيلىگى كەزىندە شەتەلگە ەلشى بولعانداردى ەشقاشان ءبىرىنشى حاتشىلىققا تاعايىنداماعان. سەنىمسىزدىك بىلدىرگەن. بۇلاي بولعان جاعدايدا يمانعالي نۇرعالي ۇلى كەلەسى پرەزيدەنت سايلاۋىندا ۇمىتكەر بولا الماۋى مۇمكىن. سەنىمدى دەرەككوزدىڭ ايتۋىنشا 2000 جىلداردىڭ باسىندا يمانعالي نۇرعاليۇلىنا اقش-قا ەلشى بولىپ كەتۋ ۇسىنىلعان. ول بارماي قويعان دەسەدى.

2. ەلشى قىزمەتىن كەرىسىنشە كەلەسى پرەزيدەنتتىككە دايىندىق دەپ قابىلداۋعا بولار. قازاقتا باياعىدان بار سالت. قازاق حاندارىنىڭ كوبى جاس سۇلتان كەزىندە اتىراپتاعى ەلگە ەلشى بولىپ بارىپ وتىرعان. 14 جاسىندا ەلشى بولعان قازىبەك بي زامانىندا ورتا ءجۇزدى بيلەگەن.

قالاي دەسەك تە، الەم ارەناسىندا رەسەي قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق ەڭ ۇلكەن سەرىكتەسى. ەرتەڭ تىزگىن ۇستاپ جۇرەتىن ادامعا جاقىن جولداستى جاقسىلاپ تانىپ الۋ دا قاجەت. دەگەنمەن بۇعان ارگۋمەنتىمىز از.

3. ەلباسىنىڭ ءوز تۇسىندىرمەسىندە دە ايتقانىنداي، ءقازىر اقوردانىڭ توڭىرەگى تۇگەل جەمقورلىق بويىنشا ۇستالدى. پرەزيدەنتتىڭ اكىمشىلىگىن باسقارعان مايلىبايەۆتىڭ قاماۋعا الىنۋى جاعدايدىڭ كۇردەلى ەكەنىن كورسەتتى. ءتىپتى، تاسماعامبەتوۆكە دە اقپاراتتىق شابۋىل جاسالا باستاعان، ونىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ جيەنى ايسۇلتان راحات ۇلى دا بار.  پرەزيدەنت وسىنداي بىلىقتان ءوزىنىڭ ەڭ سەنىمدى سەرىكتەسىن ۇزاق ۇستاعىسى كەلگەن بولۋى مۇمكىن.

4. كلانارالىق سوعىستا جەڭىلۋى – بۇل ەڭ ءقاۋىپتى جورامال. يمانعالي نۇرعالي ۇلى ۇكىمەتكە كەلگەندە داريعا نازاربايەۆاعا ورنىن بوساتىپ كەتۋ اۋىر ءتيدى دەسەدى. تاسماعامبەتوۆ ەلشى بولىپ كەتكەن سوڭ ءماسىموۆ قايتادان ۇكىمەت باسىنا كەلۋى مۇمكىن. داريعا نازاربايەۆا دا قوسىلىپ، ۇقك ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى سامات ءابىشتى كەلەسى پرەزيدەنت سايلاۋىنا دايىندايدى-مىس. سامات ساتىبالدى ۇلى ءابىش 1978 جىلى 20 تامىزدا الماتى وبلىسىندا تۋعان.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 41-بابىنىڭ 2،3،3-1-تارماقتارىنىڭ نەگىزىندە رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى بولىپ تۋمىسىنان رەسپۋبليكا ازاماتى بولىپ تابىلاتىن قىرىق جاسقا تولعان، مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن ءارى قازاقستاندا سوڭعى ون بەس جىل بويى تۇراتىن رەسپۋبليكا ازاماتى سايلانا الادى.

تاسماعامبەتوۆتىڭ ەلشى بولىپ كەتكەنىن وسى قارايعان جازۋ انىق تۇسىندىرەتىندەي كورىنەدى. ماسكەۋ قازاقستان ەمەس قوي... بۇل، يمانعالي نۇرعاليۇلىن كەلەسى پرەزيدەنتكە ۇمىتكەر بولادى دەيتىندەردىڭ ءۇمىتىن ءبىر جولا كەسەدى. 

ال، سامات ءابىش ۇلى كەلەسى جىلى قىرىققا تولادى. ساياسي ارەندا كوپ كورىنە بەرمەسە دە، ونىڭ قولىندا ساياسي ەليتانى ءوزىن قولداۋعا كوندىرەتىن كۇش بار ەكەنى ەش كۇمان كەلتىرمەيدى. ءماسىموۆ سول ءىستىڭ دايىندىعى ءۇشىن ۇقك باسىنا بارعان بولۋى ابدەن مۇمكىن. بيلىكتىڭ بەيبىت اۋىسۋى ءۇشىن بۇنداي ءترازيتتى دە قۇپتايتىندار بار.

وعان قوسا، كەزىندە قازاقستاندا اتىنان ات ۇركەتىن اسلان ءمۋسيننىڭ جاقىندا عانا زەينەت جاسىنا تولىپ، قىزمەتتەن بوساتىلعانى تاعى بار. سودان بەرى ونىڭ جاڭا قىزمەتكە تاعايىندالعانى تۋرالى اقپارات جوق. ال، بىلتىر جەلتوقساندا 60-قا تولعان يمانعالي نۇرعالي ۇلى انە-مىنە زەينەت جاسىنا كەلەدى.

سونداي-اق، قازاقستانداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ 2020 جىلى ساۋىردە وتەتىنىن ەسكەرسەك، زەينەت جاسىنا تولعان تاسماعامبەتوۆتىڭ ۇمىتكەرلەر تىزىمىندە كورىنبەۋى ءۇشىن دە جاسالىپ جاتقان قادام بولۋى مۇمكىن.

نازاربايەۆ سوڭعى ايلاردا بيلىكتىڭ ءبولىسى مەن وكىلەتتىلىكتەردىڭ قايتا قارالۋى تۋرالى كوپ ايتتى. جىلداعى داستۇرىنەن جاڭىلىپ، جولداۋىن جازباشا جاريالادى. كەلەسى جىلى استانانىڭ 20 جىلدىق مەرەكەسىن تويلايتىن قازاقستان مۇمكىن مەزگىلىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزىپ قالار. ولاي بولا قالسا يمانعالي نۇرعالي ۇلى ارينە سايلاۋدان شەت قالادى. بۇل جورامالدىڭ ارگۋمەنتى مىقتىراق.

يمانعالي نۇرعالي ۇلى مۇمكىن ساياسي دىردۋدان شارشاعان شىعار. وڭايلىقپەن بەرىلە سالماس ىشكى ەسەبى بولۋى دا مۇمكىن. كىم نە دەسە دە، بيلىك ءترازيتى باستالار كەزەڭدە جۇرت اۋزىنداعى «يماشتىڭ» ماسكەۋ اسىپ كەتەرىن ەشكىم دە كۇتپەدى...

نۇرعالي نۇرتاي