مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا كورسەتىلگەن «جاھانداعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا نۇرمۇحان ءجانتورين اتىنداعى اتىراۋ وبلىستىق فيلارمونياسىنىڭ «نارىن» ۇلت-اسپاپتار وركەسترى گاسترولدىك ساپارمەن تۇركيانىڭ ستامبۋل جانە اۋستريانىڭ ۆەنا قالالارىندا بولىپ قايتتى.

ۇلتتىق مادەني قازىنالارىمىزدى الەم جۇرتشىلىعىنا تانىستىرۋدى ماقسات ەتكەن ونەر ۇجىمى الدىمەن ات باسىن ءمارمار تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا ورنالاسقان ستامبۋل قالاسىنا تىرەدى. تۇرعىلىقتى حالقى 15 ميلليوننان اساتىن الىپ قالا بوسفور بۇعازىنىڭ قوس جاعالاۋىنا جايعاسىپتى. سونىمەن قاتار، ول بۇعاز – ازيا مەن ەۋروپانى بايلانىستىراتىن سۋ تورابى بولىپ سانالادى ەكەن. كەزىندە ۆيزانتيا، جاڭا ريم، كونستانتينوپول اتالعان شاھار بۇگىنگى كۇنى ەۋروپاداعى ءسانى مەن سالتاناتى كەلىسكەن مادەنيەت وشاقتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تانىلادى. مۇندا جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ماقتانىشى مەن كوز قۋانىشىنا اينالعان، كەلۋشى قوناقتاردى ادەمىلىگىمەن تامساندىراتىن ايگىلى رۋمەليحسور، انادولۋحيسار قامالدارى، توپكاپى، ەرەباتان، دولماباحچە سارايلارى، سۇلتاناحمەت، سۇلەيمەن، بايازيت، شەحزادا مەشىتتەرى ورىن تەپكەن. قالا سيمۆولدارىنىڭ بىرىنە اينالعان اييا سوفيا مەشىت-مۋزەيى VI عاسىردا الدىمەن ۆيزانتيالىقتاردىڭ پراۆوسلاۆتىق شىركەۋى بولىپ، ارتىنان ەلدى مۇسىلماندار بيلەگەن كەزدە مەشىتكە وزگەرتىلگەن. قازىرگى كەزدە ول وتكەن عاسىرلاردان سىر شەرتەتىن بىردەن-بىر جادىگەر سانالادى.

وسىنداي مادەنيەت جانە ساۋلەت ونەرلەرىنىڭ جاۋھارلارى شوعىرلانعان مەكەنگە اياق باسقان اتىراۋلىق ونەرپازدار وزدەرىنىڭ شىعارماشىلىق قويىلىمدارىن قالاداعى بەيوگلۋ اۋدانىندا ورنالاسقان «گراند پەرا» كونسەرت زالىندا كوپشىلىك نازارىنا ۇسىندى. ۇلتتىق ونەرىمىزدى تاماشالاۋعا كەلگەن مول كورەرمەننىڭ نەگىزىن جەرگىلىكتى قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى مەن ولاردىڭ تانىستارى قۇرادى. كونسەرت الدىندا اتىراۋلىق ونەرپازدار دەلەگاسياسىن باستاپ كەلگەن اتىراۋ وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ايگۇل اجىعالييەۆا ءسوز الىپ، اقجارما تىلەكتەرىن ءبىلدىردى. وركەستر سىلتىدەي تىنعان كورەرمەندەرگە الدىمەن تۇركەشتىڭ «كوڭىلاشارىن» ۇسىندى. ونسىز دا سيقىرلى سانگە بولەنگەن ساحنانى ۇلتتىق ناقىشتا كيىنگەن ونەر يەلەرى قاۋمالاعان كەزدەگى اسەم كورىنىستى سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. سازدى اۋەننىڭ ىرعاعىنا تەربەلىپ وتىرعان ورىنداۋشىلار اق جايىقتىڭ ەركە تولقىنىن كوز الدارىنا اكەلگەندەي اسەرگە بولەدى. رەسپۋبليكالىق ديريجەرلەر كونكۋرسىنىڭ لاۋرەاتى سايا جۇماشيەۆا ديريجەرلىك ەتكەن وركەستر ودان ءارى قۋانىش جۇماعاليدىڭ «شاتتىق دالاسى»، ەرمۇرات ۇسەنوۆتىڭ «شىڭىراۋ قۇس» شىعارمالارى مەن حالىق كۇيى «كوروعلىنى» ورىندادى. قوس ىشەكتى دومبىرانىڭ شاناعىنان شىققان شالقىما كۇيلەرگە تاڭىرقاي تامسانىپ وتىرعان جۇرت ودان سوڭ ەستاي بەر-كىمبايەۆتىڭ «قورلان» انىنە قۇلاق ءتۇردى. ءاندى ناقىشىنا كەلتىرىپ ايتقان سوليست ايبار عاني ۇلى تىڭدارماندارىنىڭ زور ىقىلاسىنا بولەندى. بۇل اننەن سوڭ ول جينالعاندارعا تولەگەن مۇحامەدجانوۆتىڭ «وتان» ءانىن ورىندادى. قازاق حالىق اسپاپتار وركەسترى بۇدان ءارى اتىراۋلىقتاردىڭ سالەمدەمەسى رەتىندە ەدىل قۇسايىنوۆتىڭ «اتىراۋ – التىن وردا» ەڭبەگىن ورىنداپ، ونىڭ جالعاسى ءشامشى قالداياقوۆتىڭ اندەرىنەن قۇرالعان پوپۋرريگە ۇلاستى. ايتقالي جايىموۆتىڭ «شالقىما» كۇيىن سوليستەر ءشاريپا جامەنوۆا، جانات مولداعالييەۆا، اينۇر ساكۋپوۆالار بىرلەسە دومبىرادا توگىلتكەندە تاماشا ورىندالعان شىعارماعا ءتانتى بولعان كوپشىلىك ۇزاق ۋاقىت اياقتارىنان تىك تۇرىپ قوشەمەت ءبىلدىردى. ال، كۇي اتاسى قۇرمانعازىنىڭ «اداي» كۇيى كۇمبىرلەگەن كەزدە تىڭدارمانداردىڭ جۇزدەرىندە ەرەكشە تولقىنىس بايقالدى. ودان سوڭ ونەر كورسەتۋشىلەردىڭ ديريجەرلىك تىزگىنىن وركەستردىڭ باس ديريجەرى جانە كوركەمدىك جەتەكشىسى ەرجان قيتاروۆ قولىنا الىپ، ونىڭ باستاۋىمەن قۇرمانعازىنىڭ «سەرپەرى» مەن حالىق كۇيى «قوڭىر»، ەۆگەنيي برۋسيلوۆ-سكييدىڭ «قوس قارلىعاش»، «بوز ايعىر» شىعارمالارى ورىندالدى. سونداي-اق، قالىڭ كورەرمەن فرانس لەگاردىڭ «دجۋديتتا» وپەراسىنان «دجۋديتتا ارياسىن» جوعارى دارەجەدە شىرقاعان رەسپۋبليكالىق كونكۋرستىڭ لاۋرەاتى ارداق ايعالييەۆاعا ىستىق ىقىلاستارىن ءبىلدىردى. ال، ساحنا تورىندە موسارتتىڭ «تۇنگى كىشى سەرەناداسى» مەن دجوككينو ءروسسينيدىڭ «سيەۆيلسكيي سيرۋلنيك» وپەراسىنا ۋۆەرتيۋرا ورىندالعاندا تىڭدارماندار كلاسسيكالىق مۋزىكانىڭ ۇلتتىق اسپاپتاردا شەبەر ورىندالعاندىعىنا تاڭدانىسپەن قارادى. تۇرىك اعايىندار سونىمەن قوسا تۇرىك اندەرىنە جازىلعان ءپوپۋرريدىڭ ورىندالۋىنا ەرەكشە ءسۇيسىنىس ءبىلدىردى. وركەستر ستامبۋل تورىندەگى كونسەرتىن سوڭىنان ورىندالعان نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ «ماحامبەت»، قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقا» كۇيلەرىمەن تۇيىندەگىسى كەلگەن، الايدا كوپشىلىكتىڭ سۇراۋىمەن قۇرمانعازىنىڭ «ادايى» قايتا كۇمبىرلەپ، مادەني كەشتىڭ نۇكتەسىن قويدى. ۇلتتىق مادەني مۇرامىزدان رۋحاني ازىق الىپ، مول قازىنامىزدان سۋسىنداعان تۇرىك اعايىندار كونسەرت سوڭىندا زور ءىلتيپات ءبىلدىرىپ، ونەرپازداردى شوق گۇلدەرمەن كومكەرىپ تاستادى.

ونەر ۇجىمى ستامبۋل قالاسىنان ۇشاق ارقىلى دۋناي وزەنىنىڭ بويىندا ورنالاسقان اۋستريانىڭ استاناسى ۆەنا قالاسىنا بارىپ قوندى. ۆەنا قالاسى بۇۇ-نىڭ نيۋ-يورك جانە جەنيەۆادان كەيىنگى ءۇشىنشى رەزيدەنسياسى سانالادى ەكەن. ىشكى ءبولىنىسى 23 وكرۋگتەن تۇراتىن قالانىڭ تۇرعىندار سانى ەكى ميلليونعا جۋىقتايدى. ءالپى تاۋىنىڭ ەتەگىندە ورنالاسقان اجارلى قالا – اۋليە ستەفاننىڭ سوبورى، ءشونبرۋنن سارايى، حوفبۋرگ يمپەراتورلىق سارايى ءتارىزدى اسەم عيماراتتارىمەن تانىمال. مۋزىكا مەن ونەر ورداسى جانە الەمدىك مادەنيەت ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلى ساۋلەتتى دە كەلبەتتى شاھاردا ۆ.موسارت، ل.بەتحوۆەن، ي.شتراۋس سىندى اتاقتى كومپوزيتورلار تۇرىپ، ءوز ونەرلەرىن كۇللى الەمگە پاش ەتتى. اۆستريالىقتاردىڭ ۇلتتىق اۋەندەرى – ۆەنا ۆالستەرى مەن يودلي اندەرى بۇگىندە الەمدىك مادەنيەتتىڭ ءبىر بولشەگى بولىپ تابىلادى. وسىدان-اق، ۆەنانى كوك كۇمبەزىن كۇمبىرلەتكەن اۋەن ورداسى ەكەنىن ايقىن اڭعارۋعا بولاتىنداي.

بۇل قالاداعى وركەستردىڭ كونسەرتى دە تۇركەشتىڭ «كوڭىلاشارىمەن» باستالدى. تۇركيا جەرىندە قويىلعان رەپەرتۋارلارىنا ازىن-اۋلاق وزگەرىس ەنگىزگەن ونەر ۇجىمى بۇل ەلدە دە زور قوشەمەتكە بولەندى. اتىراۋلىقتار كلاسسيكالىق اۋەننىڭ نەبىر كەرەمەت تۋىندىلارى دۇنيەگە كەلگەن قالانىڭ تالعامپاز تىڭدارماندارىنا قوسىمشا پول موريانىڭ «مەنۋەت»، فريس كرەيسلەردىڭ «پرەليۋديا جانە اللەگرو» شىعارمالارىن دايىنداپ كەلىپتى. مۋزىكا دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن اۆستريالىقتار كونسەرت زالىنا مولىنان كەلدى. ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ءتىلى دە ءتۇرى دە تۇركى ناسىلەنە كەلىڭكىرەمەيدى. دەيتۇرعانمەن، ولاردىڭ اراسىنان دا قازاق باۋىرلارىمىزدى كەزدەستىردىك. بۇل قالادا جالپى قازاقتار سانى 100-دەن ءسال اسادى ەكەن.

ساحنا تورىنەن قازاقتىڭ قوڭىر اۋەزدى كۇيى كۇمبىر ەتە قالعاندا قالىڭ كوپشىلىك اسەرلى اۋەنگە شىنايى تاڭىرقاپ، باس شايقاپ جاتتى. وركەستردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن فريس كرەيسلەردىڭ «پرەليۋديا جانە اللەگرو» شىعارماسىن پۋنياني ستيلىندە قوبىز اسپابىمەن ورىنداعان سوليست ايجارقىن تەمىردىڭ ونەرىنە ءتانتى بولعان ۆەنالىقتار كوپكە دەيىن قول سوقتى. ونەر يەسىنىڭ قۇشاعى القىزىل گۇلدەرگە تولدى. سونداي-اق، قۇرمانعازىنىڭ «ادايى» مەن «سارىار-قاسى»، نۇرعيسانىڭ «ماحامبەتى» ورىندالعان كەزدە دە تىڭدارماندار ءتاتتى اۋەننىڭ تىلسىم كۇشىنە ەرىكسىز ەلىتىپ وتىردى. كەش سوڭىندا ۆەنالىقتار ساحنا تورىنە شىعىپ، اتىراۋلىق ونەر ۇجىمىنا ءوز العىستارىن ءبىلدىرىپ، ىقىلاس گۇلىن تابىستادى. بولاشاقتا ەكى ەل اراسىنداعى وسى مادەني بايلانىس ءوز جالعاسىن تاباتىندىقتارىنا سەنىمدەرىن ءبىلدىردى.