قازاقستاننىڭ ىشكى ىستەر سالاسىن رەفورمالاۋ تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ايتىلىپ كەلە جاتىر. «ءتىپتى، وزگەردى» دەپ ءوزىمىزدى الداعان كۇننىڭ وزىندە، كوزگە ۇرىپ، كورىنىپ تۇرعان دۇنيە كورە المايسىز. حالىق ساقشىلارى بولۋى كەرەك بيلىك وكىلدەرىنەن ولاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ءتاسىلى، حالىقپەن قارىم-قاتىناسى جانە دە وزىنە سەنىمدىلىك ۇيالاتاتىن قاسيەتتەردى كورە الماي جۇرگەنىمىز راس.

ءتىپتى ولاردىڭ كيگەن كيىم فورماسى دا كەڭەستىك كەزەڭنەن قاتتى وزگەرىپ كەتە قويماعان. قاراپايىم عانا مىسال، قازاقستاندىق پوليسەيدىڭ ۇستىنە كيگەن كيىمىنەن كەڭەستىك فورمىنىڭ قاتتى ءبىر ايىرماشىلىعىن بايقادىڭىز با؟ ال،  مەن بايقامادىم. كوگىلدىر ءتۇستى كويلەك پەن كوك كوستيۋم ءتۇسى سول باياعى سول كەڭەستىك قالپىندا قالعان. ەڭ بولماعاندا، فۋراجكاداعى قىزىل ءتۇستى نەگە الىپ تاستاي المايمىز؟

تانىمال سپورتشى دەنيس تەن قايتىس بولعاننان كەيىن اۋىزعا الىنعان ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ رەفورماسى اراگىدىك ايتىلىپ قالسا دا، ول تۋرالى ءالى ناقتى شەشىم دە، ىس-ارەكەت تە جوق. قازاقستاننىڭ ىشكى ىستەر ءمينيسترى ق.قاسىموۆ مىرزا بيىلعى قىركۇيەك ايىندا ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەمەر-مينيستر ب.ساعىنتايەۆقا رەفورمالاۋ قالاي ءجۇرىپ جاتقاندىعىن بايانداعان بولاتىن. ءبىراق وسى رەفورمالاۋدىڭ ناقتى حالىققا قانداي پايداسى بولىپ جاتقاندىعىن مينيستر مىرزا ايتا الماي، جالپىلاما سىرعىتپا جاۋاپپەن قۇتىلدى.

وسى ايدىڭ باسىندا وتكەن پرەزيدەنت جولداۋىندا ورنىنان ەڭ كوپ تۇرعان باسشىلاردىڭ ءبىرى وسى ىشكى ىستەر ءمينيسترى بولدى. ەلباسى وسى سالانى رەفورمالاۋدى جاقسىلاپ تاپسىرعانىمەن، ءالى دە جوسپارلانعان جۇمىستار تۋرالى ەشكىم  ايتا قويعان جوق. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ سايتىنان ەشقانداي دا رەفورما تۋرالى اقپارات الۋ دا مۇمكىن ەمەس. سوعان قاراعاندا، بۇل ءۇردىس حالىققا جاريا ەتىلمەي، جابىق تۇردە جۇرگىزىلەتىن سياقتى.

ىشكى ىستەر دەپارتامەنتتەرى مەن باسقارمالارى ەندى «پوليسيا دەپارتامەنتتەرى مەن باسقارمالارى» دەپ اتالادى. اتى وزگەرگەنمەن زاتى وزگەرمەسە، ودان حالىققا نە پايدا بار؟ ەگەر اتاۋىن عانا وزگەرتىپ، سونى رەفورما دەپ ايقايلايتىن بولساق، وندا سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن بولىپ قالا بەرەدى ەمەس پە؟

قاتارداعى پوليسيا قىزمەتكەرىنىڭ ايلىعىن ءوسىرۋ كەرەكتىگى ايتىلدى. ءبىراق ول قانشا پايىزعا وسىرىلەدى نەمەسە قاراپايىم ساقشى قانداي مولشەردە جالاقى الۋ كەرەك؟ ول تۋرالى ەش جەردە اشىق ايتىلماعان. بۇل تۋرالى مينيستر مىرزا مەن ونىڭ كومانداسىنىڭ قانداي ويى بار ەكەن؟

ارينە، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ىشىندە ءوز ىسىنە بەرىلگەن مىقتى كاسىپقوي ماماندار بار. ءبىراق ولار وتە-موتە از! كوپكە توپىراق شاشپايمىز، دەگەنمەن دە قازاقستاندىق پوليسياعا ايتىلاتىن سىن وتە كوپ. سوندىقتان دا ءوز تاراپىمىزدان پوليسيانى رەفورمالاۋعا تومەندەگىدەي ۇسىنىستار ايتساق دەيمىز.

جول-پاترۋلدىك پوليسيا پايدا بولعانىمەن، جول پوليسياسى كوبەيىپ، پاترۋلدىك پوليسيا جوعالدى. وعان دالەل، بۇرىندارى ۇيلەردىڭ، كوشەنىڭ قۋىستارىن ارالاپ، پاترۋلدەتىپ جۇرەتىن پوليسيا اۆتوموبيلدەرىن كورەتىنبىز. ءقازىر پاترۋلدىك پوليسيا جول پوليسياسىنا قوسىلعالى بەرى ولاردىڭ بارلىعى كوشە جاعالاپ كەتتى. كوشە اڭدىپ، اۆتوموبيل توقتاتقان تيىمدىرەك بولىپ تۇر عوي. كوپشىلىك جاعدايدا ءسىزدى جولدا توقتاتىپ جاتسا، دورەكى سويلەسەتىن پوليسيا قىزمەتكەرى ءجيى كەزدەسەدى. جول-پاترۋلدىك پوليسيا قايتادان ەكىگە ءبولىنۋى كەرەك. قالاي دەگەنمەن دە، بۇرىندارى بۇل قىزمەتتەر جەكە دارا جۇمىس ىستەگەندە تيىمدىرەك ەدى.

قىلمىستىڭ سانىن جاسىرۋ مەن ونىڭ اشىلۋى تۋرالى اقپارات وتە از. اسىرەسە، ۇرلىق اشىلمايدى. بۇگىن قامالعان ۇرى ەرتەڭ شىعىپ كەتە بەرەدى. «سول ۇرىلار پوليسيامەن اۋىز جالاسقان» دەپ تە حالىق ايتىپ ءجۇر. وسىنداي الىپقاشپا اقپاراتتارعا جول بەرمەۋ ءۇشىن جانە قىلمىسپەن كۇرەستە ءتيىمدى جۇمىستار اتقارىلۋى ءۇشىن ونلاين رەجيمىندە قىلمىس تىركەلىپ، ونىڭ اشىلۋ بارىسىن تەكسەرە الاتىن ينتەرنەت-قىزمەت اشىلۋى حالىق تاراپىنان پوليسياعا سەنىمدى كۇشەيتەر ەدى.

اشىقتىق جوق. حالىق پوليسيادان قاشىپ جۇرەدى. جەرگىلىكتى ىشكى ىستەر ورگاندارىنا كىرىپ-شىعۋ قيىننىڭ قيىنى. قورشالعان، قۇرساۋلانعان جانە قارۋلى كۇزەت قويىلعان عيماراتتاردىڭ ءوزى قاراپايىم ادامعا پسيحولوگيالىق جاعىنان جاقسى اسەر ەتە قويماسى انىق. سوندىقتان حالىقپەن قارىم-قاتىناستى دۇرىس جولعا قويىپ، جەرگىلىكتى پوليسيا جانىنان ونىڭ جۇمىسىن قاتاڭ باقىلاپ وتىراتىن قوعام بەلسەندىلەرى مەن حالىقتان ارنايى كەڭەستەر قۇرىلۋى ابزال. ول كەڭەستەر قۇرامى بەلگىلى ءبىر مەرزىمدە جاڭارتىلىپ، باسقا ادامدارمەن الماستىرىلۋى كەرەك.

گرۋزيا ەلىندەگىدەي 100 پايىز تۇگەلىمەن بوساتىلماسا دا، 80-90 پايىز مولشەرىندە جاڭا ادامدار جۇمىسقا الىنۋى قاجەت. ايتپەسە، «سول بۇرىنعى قىزمەتكەرلەرمەن جاڭاشا جۇمىس ىستەيمىز» دەگەن اقىلعا اسا قونىمدى بولا قويمايدى.

جالاقى ماسەلەسى دۇرىس شەشىلىپ، قاراپايىم پوليسيا قىزمەتكەرى الەۋمەتتىك جاعىنان دۇرىس قورعالۋى ءتيىس. ءقازىر مينيستر مىرزا ايتىپ جۇرگەندەي، پوليسيا قىزمەتىندەگى ادامدى جاتاقحانا ەمەس، ناقتى پاتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. ايتپەسە جۇمىس ىستەۋدە ستيمۋل بولمايدى جانە جەمقورلىق ارى قاراي بەلەڭ الا بەرەدى.

توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى ورگاندى ىشكى ىسەر مينيسترلىگىنەن شىعارىپ، جەكە مينيسترلىك رەتىندە قايتا قۇرعان دۇرىس. 2014 جىلعى «ۇلى وڭتايلاندىرۋ» كەزىندە تالاي مينيسترلىك قىسقارعانىمەن، ءقازىر سولاردىڭ كوپشىلىگى قايتا اشىلدى.

ءمينيستردىڭ بەس بىردەي ورىنباسارى بار ەكەن. وعان سول دەڭگەيدەگى لاۋازىم - اپپارات باسشىسىن قوسىڭىز. ول از دەسەڭىز، 4 كوميتەت، ۇلتتىق ۇلان مەن 17 دەپارتامەنت باسشىلارى مەن ولاردىڭ قانشاما ورىنباسارلارىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتسەڭىز، تىكەلەي مينيسترلىكتە قانشاما باستىق ادام شوعىرلانعانىن بىلەسىز. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ باسشىلىعىن جوق دەگەندە 50 پايىزعا قىسقارتىپ، وعان كەتەتىن شىعىنداردى جەرگىلىكتى پوليسياعا بولگەن دۇرىس.

اتالعان جاعدايلار مەن ۇسىنىستاردى ءبىزدىڭ رەداكسيا رەسمي تۇردە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە جولداپ، ارنايى باقىلاۋدا ۇستايتىنىن مالىمدەيمىز جانە بولاشاقتا قازاقستان پوليسياسى حالىق سەنىمىن ۇيالاتقان ەڭ مىقتى بيلىك ورگانىنا اينالادى دەپ سەنەمىز.

سەرىكقازى كوكەناي