بىزگە كولىك ءوندىرىسىن دامىتۋعا قاتىستى جاڭا يننوۆاسيالىق قادامدارعا بارۋ كەرەك. «قازاقستان-مەنەدجمەنت-ماركەتينگتىك» زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ساراپشى مامانى باۋىرجان اقايەۆتىڭ ايتۋىنشا، شەتەلدەن كونەرگەن تەحنيكالاردى تاسي بەرىپ، ەسكى تەحنيكالاردىڭ مۇراجايىنا اينالۋعا شاق قالدىق.

دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، ءقازىر ەلىمىزدە 3 ملن 851،6 مىڭ جەڭىل كولىك بار. وكىنىشتىسى، ونىڭ 12%-ى عانا جاڭا. وتاندىق زاۋىتتاردان بىلتىرعى جانە بيىلعى جىلى قۇنى 103،8 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 16 مىڭ 139 جەڭىل اۆتوكولىك شىعارىلعان. ساراپشى-مامان باۋىرجان اقايەۆ بۇل كورسەتكىشتىڭ  از ەكەنىن، ەلدە ەسكى جانە مورالدىق تۇرعىدان توزعان كولىكتەردىڭ تىم كوپ ەكەنىن العا تارتتى.

«ەۋروپامەن سالىستىرساق، وندا اۆتوموبيلدەردىڭ ورتاشا جاسى سەگىز جىلدان اسپايدى. ولاردىڭ حالقى ون جىلدان اسقان كولىكتەردى بىردەن ۋتيليزاسياعا وتكىزەدى. ال بىزدە قولدانۋ مەرزىمى 20-30-35 جىلدان اسىپ كەتكەن كولىكتەر ابدەن توزىپ، سىنىپ بىتكەنشە قولدانىستا جۇرەدى. ەسكە كولىكتەر بىرىنشىدەن، ەكولوگياعا، ەكىنشىدەن، جول قاۋىپسىزدىگىنە كەرى اسەرىن تيگىزەتىندىكتەن بىزگە وسى ماسەلەگە قاتىستى ساۋاتتى شەشىمدەر قابىلداۋ كەرەك»،-دەدى ساراپشى باۋىرجان اقايەۆ.

ساراپشى ماماننىڭ پايىمداۋىنشا، ءبىز ءبىر عانا  كورشى رەسەيدەن جىلىنا 132 مىڭ كولىك اكەلەدى ەكەنبىز. «وسى ارەكەتتەر ارقىلى ءبىز وتاندىق كولىك ءوندىرىسىنىڭ ادىمىن اشتىرماي وتىرمىز» دەدى مامان.

«شەتەلدىڭ ەسكى-قۇسقى كولىگىن يمپورتتاي بەرىپ، ماشينا جاساۋ ءوندىرىسىن باسەكەگە قابىلەتتى بازادان جۇرداي ەتتىك. شەتەل بىزگە جاقسىسىن بەرمەيدى. ەسەپتەسەك،  ەسكى كولىكتەردىڭ ورنىن جاڭاسىمەن تولتىرۋ ءۇشىن جىلىنا 220 مىڭعا جۋىق كولىك شىعارىپ وتىرۋىمىز كەرەك ەكەن. وكىنىشكە قاراي، ءبىز ەكى جىلدا 16 مىڭ كولىك شىعارعانىمىزدى قاناعات تۇتىپ وتىرمىز. ءقازىر ەلدە 3 ملن 851،6 مىڭ كولىك بار دەسەك، مۇنىڭ 90 پايىزى شەتەلدەن ەنەتىن كولىكتەر. بىزدە بيۋدجەت اقشاسىنا قىمبات كولىك اكەلىپ مىنەتىن مەملەكەتتىك مەكەمەلەر دە بار. مىسالى، 2017 جىلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەر 4،5 ملرد تەڭگەگە 450-گە جۋىق شەتەلدىك كولىك ساتىپ العان. وتاندىق كولىكتەرگە دەگەن سۇرانىستى الدىمەن وسى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەن باستاۋىمىز كەرەك. مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ،  شەنەۋنىكتەردىڭ بيۋدجەت قارجىسىنا  شەتەلدەن قىمبات كولىك ساتىپ الۋىنا زاڭمەن تىيىم سالعان ءجون. قاجەت بولسا ولاردى زاڭعا تارتۋ قاجەت. وسىلايشا تەك وتاندىق كولىكتەرمەن ءجۇرۋدى مىندەتتەتۋ كەرەك»،-دەيدى باۋىرجان اقايەۆ.   

ال «كولىك جانە لوگيستيكا» ورتالىعىنىڭ مامانى، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى انار ەسپەنبەتوۆا  العا تارتىپ وتىرعانداي، بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ توتە جولى بار.

«كورشى رەسەيدە ەسكى كولىكتەردى جاڭالاپ، ونىڭ ورنىن تولتىرىپ وتىرۋ جىل سايىن 3 پايىزدى عانا قۇرايدى. بىزدە اۆتو نارىقتى توزىعى جەتكەن كولىكتەردەن تازارتۋ ءۇشىن جىلىنا 220-230 مىڭ كولىكتى جاڭارتۋعا تۋرا كەلەدى. وسىعان قاراپ اۆتوكولىك ءوندىرىسىنىڭ قۋاتىن ارتتىرۋدى يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا ەنگىزىلدى. بىزگە يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق باعدارلاما اياسىندا كونە اۆتوكولىكتەردى ۋتيليزاسيالاۋ جوباسىن ازىرلەۋ كەرەك. وسىلايشا مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن ەسكى كولىكتەردى جاڭاسىنا ايىرباستاۋ تەتىكتەرىن قاراستىرعان ءجون. ەسكى كولىكتەردى ۋتيليزاسيالاۋعا مەملەكەت ءوزى مۇددەلى بولسا، مۇنداي باعدارلامانىڭ جۇزەگە اسۋى دا تەز بولادى. بۇل ءبىر جاعىنان «ازىپ-توزعان كولىگىن قالاي جوندەتەمىن» دەپ جۇرگەن حالىققا دا كومەك بولار ەدى. ارنايى  مەملەكەتتىك باعدارلاما كومەككە كەلىپ جىلىنا 50-60 مىڭ كولىك شىعاراتىن قابىلەتىمىز بولسا، بۇل سالادان مەملەكەتتىك قازىناعا پايدا دا تۇسەتىن ەدى. شەتەلگە كولىك ەكسپورتتايتىن كورسەتكىشىمىز دە وسەر ەدى.  بۇل وڭتايلى ارەكەت بولار ەدى»،- دەيدى عالىم انار ەسپەنبەتوۆا.
 نەگىزىندە، ەسكى كولىكتەردى جاڭارتۋ ءار ەلدە ءارقالاي جۇرگىزىلەدى. ماسەلەن، گەرمانيا مەن جاپونيادا ۋاقىتى كەلگەندە مەملەكەت كونە كولىكتەردى وزىنە الىپ، حالىقتى قالتاسى كوتەرەتىن ارزان جاڭا كولىكتەرمەن قامتۋدى ابدەن جەتىلدىرىپ العان. ال كورەيا، سينگاپۋر، نورۆەگيا ەلدەرىندە ەسكى كولىكتى مەملەكەت قازىناسىنا وتكىزىپ، ونىڭ ورنىنا 2 پايىزدىق جەڭىلدىكپەن جاڭا كولىكتى نەسيەگە الۋ جاعى قاراستىرىلعان. ءبىر ايتا كەتەرلىگى اتالمىش ەلدەردە «ەسكى كولىكتەر» دەپ زاۋىتتان شىققانىنا سەگىز جىل بولعان كولىكتەردى اتايدى. ەۋروپا حالقى كولىكتەرى  زاۋىتتان شىققان سوڭ سەگىز جىل قولدانىستا بولسا بولدى، وندا جاڭالاۋعا اسىعادى.

«بىزگە گەرمانيادان، جاپونيادان، كورەيادان  ەلگە ەنگىزىپ جۇرگەن كولىكتەر ولاردا جارامسىز سانالعان، مەرزىمى وتكەن كولىكتەر. «ابدەن ازىپ-توزدى» دەپ ولار سەگىز، ون جىل قولدانعان كولىكتەرىن ولار وتەلدەۋگە تاستايدى. مىنە، ءبىز وسى كولىكتەردى ساتىپ الىپ قازاقستانعا اكەلىپ قولدانىپ ءجۇرمىز. ەۋرو-5 ستاندارتىن مەڭگەرىپ العان ەلدەر ءبىز ءتارىزدى قولدانۋ مەرزىمى 30-35 جىل بولعان كولىكتەردى مىنگىزبەيدى. وكىنىشكە قاراي، قازاقستاندا بۇل جۇيە دۇرىس جولعا قويىلماي وتىر»،- دەدى ەكونوميست-عالىم انار ەسپەنبەتوۆا.

«كولىك جانە لوگيستيكا» ورتالىعىنىڭ مەنەدجەرى ارداق تولەۋوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءبىز جەڭىل ماسەلەنى ءوزىمىز اۋىرلاتىپ وتىرمىز. ونىڭ پايىمداۋىنشا، بىزگە  ناق قازىرگى ۋاقىتتا اۆتونەسيە جۇيەسىن دۇرىستاپ جولعا قويعان ابزال.
«كوپتەگەن ەلدەر وتاندىق ءاۆتووندىرىسىن قولداۋ ماقساتىندا وتاندىق كولىكتەردى ساتىپ الۋشىلارعا جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە ۇسىنادى. يمپورت اۆتوكولىكتەن گورى، وتاندىق كولىكتى السا، بانكتەر جەڭىلدەتىلگەن مولشەرلەمەمەن نەسيە بەرگەنى ءجون. مۇنى مەملەكەت قولداسا، حالىققا ءتيىمدى بولار ەدى. ءقازىر ەسكى كولىكتەردى ۋتيليزاسيالاۋعا جۇرتشىلىق دايىن. ءبىراق ونىڭ بارلىعىن جاڭالاۋعا تەحنيكالىق بازامىز دايىن ەمەس. دەمەك جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيەنى تەتىككە قوسۋعا تۋرا كەلەدى. بىزدە زاۋىتتان شىققان وتاندىق كولىكتەردىڭ باعاسى ۋداي قىمبات. ونى قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسى كوتەرمەيدى. سوندىقتان وسى ماسەلەگە قاتىستى ۇكىمەت تاراپىنان جەڭىلدىكتەر قاراستىرۋ كەرەك. بۇدان سوڭ مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە وتاندىق كولىكتەرمەن ءجۇرۋدى مىندەتتەۋ كەرەك دەگەن پىكىرلەردىڭ دە جانى بار. راسىمەن دە، شەنەۋنىكتەر شەتەلدىك قىمبات كولىكتەردى ءمىنىپ العانشا، وتاندىق كولىكتەردى ساتىپ الىپ،  قولداۋ ءبىلدىرسىن. «مۇنى تولىققاندى زاڭمەن بەكىتىپ، ناقتىلاپ قويۋ كەرەك» دەگەن پىكىرلەرمەن كەلىسەمىن»،-دەدى ارداق تولەۋوۆ.

قارلىعاش زارىققان قىزى