تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ قازاقستانعا ساپارىنىڭ ءبىراز سىرلارى اشىلىپ جاتقانعا ۇقسايدى. باۋىرلاس ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋ كەرەكتىگىن ايتقان، تۇركىستاندا مەشىت اشقان ەردوعان، ءبىر جاعىنان قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا باسقا ءبىر ماسەلەدە قولقا سالۋ ءۇشىن كەلگەن ءتارىزدى. ايتپەسە، باياعىدان ايتىلىپ جۇرگەن قازاقستان مەن تۇركيانىڭ تاۋار اينالىمىن 10 ملرد دوللارعا جەتكىزۋ تۋرالى اڭگىمەدەن وزگە تاقىرىپ تابۋعا بولار ەدى.

جالپى، تۇركيادان ءبىزدىڭ ۇيرەنەرىمىز كوپ. «تۇركى بىرلىگىن» قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە ەكونوميكالىق بايلانىستار قاجەت دەسەك، تۇركيا بۇل ماسەلەدە لوكوموتيۆ بولۋى ءتيىس ەدى. قازاقستاندا تۇركياعا قاجەتتىنىڭ ءبارى بار. مۇناي دا، گاز دا، وزگە بايلىقتار دا. ءبىراق، تەحنولوگيا جوق. تۇرىكتەردە ول بار. ءبىراق، تۇركيا سونداي جاڭا تەحنولوگيالارىن ءبىزدىڭ نارىققا ەنگىزبەي وتىر. ماسەلەن، قورعانىس سالاسىندا ەندى-ەندى جاندانا باستاعان بايلانىستاردى تىپتەن تەرەڭدەتسە، كيبەرشابۋىلداردان قورعانۋ، اسكەري تەحنيكالاردى تەك وزدەرىنىڭ ەلەكتروندى قۇرالدارىمەن جابدىقتاۋ سىندى تاجىريبەلەرىن ايتسا تۇركيانىڭ شىن باۋىرلاس ەكەندىگى بايقالار ەدى. سونداي-اق، عىلىمدى وندىرىسپەن بايلانىستىرۋداعى تۇركيانىڭ تاجىريبەسى دە مىقتى. ال، قازاقستاننىڭ ترانزيتتىك الەۋەتى كۇشتى. قازبا بايلىقتارى مول. الەمدەگى ەڭ ءىرى نارىق سانالاتىن قىتايمەن كورشى وتىر. بىرەۋگە جالعا بەرىپ وتىرسا دا ءوزى عارىش ايلاعى بار. كوپ ۇزاماي، بۇل عارىش ايلاعىن ورىستار جالعا الۋدى توقتاتۋى مۇمكىن. سول كەزدە عىلىمى مەن تەحنولوگياسى ءتاۋىر دامىپ كەلە جاتقان، اسكەري ماقساتتاعى «Göktürk-2» جەر سەرىگىن تەك قانا ءوز تەحنولوگيالارى ارقىلى جاساپ شىققان تۇركيا قازاقستاننىڭ عارىش سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن   قول ۇشىن سوزۋعا دايىن بولسا قانەكەي؟! ونداي اڭگىمەدە ايتىلمادى وسى جولى. كەرىسىنشە، بىزدەن «ەردىڭ ارتقى قاسىن سۇراعانعا» ۇقسايدى.

ءبىزدىڭ بۇلاي دەۋىمىزگە دە نەگىز جوق ەمەس. قازاقستان مەن تۇركيانىڭ قارىم-قاتىناستارى بيلىككە رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن كومانداسى كەلگەننەن بەرى تەك دەكلاراتيۆتىك سيپاتتا قالدى. ويتكەنى، مەملەكەت باسشىلارى سوڭعى جىلدارى بىرنەشە مارتە كەزدەسكەنىمەن ەلدى ەلەڭ ەتكىزەر باستامالار ايتىلمادى. ارينە، تۇرىك حالقىندا ايىپ جوق قوي. اڭگىمەنىڭ ءبارى ەردوعاننان شىعاتىن بولسا كەرەك. ويتكەنى، ءبىر جاعىنان ول ءبىزدىڭ ىشكى ىسىمىزگە ارالاسا باستاعانىن بايقاتىپ الدى.

قازاقستاننان ەلىنە قايتىپ بارا جاتقاندا ەردوعان ۇشاقتا جۋرناليستەرمەن ءبىراز اڭگىمەلەسىپتى. سوندا ءبىر ءجۋرناليستىڭ «قازاقستاندا «پاراللەل قۇرىلىمنىڭ» 32 مەكتەبى بار. نازاربايەۆپەن كەزدەسۋىڭىزدە بۇل مەكتەپتەردى مەملەكەتتەردىڭ باقىلاۋىنا الۋ، جابۋ ماسەلەسى تالقىلاندى ما؟» دەپ سۇراعان. ال ەردوعان بولسا: «مەكتەپتەردىڭ 28-29-ى قازاق مەملەكەتىنە بەرىلىپتى. الايدا، ولاردا ءالى دە 10-15 پايىز تۇرىك مۇعالىمدەر بار. قالعاندارى قازاق مۇعالىمدەر. ءبىراق، سول قازاقتار مەن تۇرىكتەردىڭ تىعىز قارىم-قاتىناس جاسايتىنى بەلگىلى نارسە. نازاربايەۆقا: «بۇلار مەكتەپتەردى مەملەكەتكە وكتىزدى دەپ الداپ ءجۇر ءسىزدى. تۇرىكتەردىڭ ورىنىنا قىزمەت جاساپ جاتقان قازاقتار دا «پاراللەل قۇرىلىمنىڭ»  تاربيەسىن كورگەندەر»،- دەدىم. بۇل ماسەلەگە قاتىستى ارنايى ازىرلەگەن دەرەكتەرىمىزدى دە قازاقستان تاراپىنا بەردىك»،-دەپتى. الايدا الگى جۋرناليستەردىڭ ن.نازاربايەۆتىڭ قانداي جاۋاپ بەرگەنىن سۇراۋعا باتىلدارى جەتپەپتى. قىزىق. ءسويتىپ، تۇركيا پرەزيدەنتى قازاقستانداعى قازاق-تۇرىك ليسەيلەرىنىڭ جابىلۋىنا مۇددەلى ەكەندىگىن اشىق ايتقان.

ارينە، ەردوعانعا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ ناقتى قانداي جاۋاپ بەرگەنى بەلگىسىز. ءبىراق، بىزگە بەلگىلى ءبىر جايت ەردوعان مەن گۇلەن تەكە-تىرەسىندە قاراپايىم ازاماتتار ۇتىلىپ جاتىر. رەجەپ تايىپ ەردوعان پرەزيدەنت رەتىندە ازەربايجانعا جاساعان العاشقى ساپارىندا دا، پاكىستانعا، افريكا ەلدەرىنە جاساعان ساپارىندا دا بۇل مەكتەپتەردىڭ جابىلۋى كەرەكتىگىن ايتقان. ويتكەنى، گۇلەننىڭ جاقتاستارى اشقان مەكتەپتەر تۇركيا ءۇشىن «پاراللەل قۇرىلىم» ەكەن-مىس. تۇركياعا زيان كەلتىرىپ جاتقان كورىنەدى-مىس. ءبىراق، «جاماعاتقا» بايلانىستى سوت ىستەرىندە ءبىلىم بەرۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ تەرروريزمگە قاتىسى بار ەكەندىگىن ايعاقتايتىن بىردە-بىر دەرەك تابىلعان جوق. بىردە-بىر قارۋ نەمەسە جارىلعىش زات تابىلماعان. كەرىسىنشە، تۇركيا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سيرياعا بارا جاتقان جۇك كولىكتەرىن توقتاتقان پوليسەيلەر ىشىنەن مول قارۋ-جاراق تاپقان. باسپا ءسوز، بۇل قارۋلار «يراك-شام يسلام مەملەكەتىنە» بەرىلۋ ءۇشىن جىبەرىلگەندىگىن جازعانى بار. ءبىراق، ەردوعان بيلىگى بالە-قالانىڭ ءبارىن گۇلەننىڭ جاقتاستارىنا جاۋىپ، تەرگەۋ ىستەرىن باستاتقان. جارايدى، بۇل تۇركيانىڭ ىشكى ماسەلەسى. ءبىز، قازاق-تۇرىك ليسەيلەرىنە   ورالايىق.

بۇل مەكتەپتەر 20 جىلدان استام جۇمىس ىستەپ تۇر. ليسەيلەردىڭ جاقسى ءبىلىم بەرەتىندىگىن قازاقستان بيلىگى الدەقاشان مويىنداعان. وسى وقۋ ورىندارىنان مىڭداعان   جاستار ءبىلىم الدى. الدى مەملەكەتتىك قىزمەتتە ءتاۋىر لاۋازىمدارعا جەتىپ تە ۇلگەردى. ءتۇرلى حالىقارالىق ءپان وليمپيادالارىندا دا ەلدىڭ اتىن شىعارعانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى سولار ەدى. ءقازىر قازاق-تۇرىك ليسەيلەرى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە قارايدى، نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتقان. بۇل مەكتەپتەردىڭ تۇپ-تۇقيانىن ۇقك دە ءتاۋىر زەرتتەپ الدى وسى جىلدار ىشىندە. ءبىراق، مەكتەپتەردى جابۋ تۋرالى رەسمي باستاما ايتىلماعان ەدى. ال، تۇركيا پرەزيدەنتى اقىرى ونى نازاربايەۆقا ايتقان بولىپ وتىر. دەمەك، ەلدىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسىپ وتىر. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءوز مۇددەلەرى، ءوز ۇستانىمى بار. ءبىزدىڭ دە بارلاۋ، قارسى بارلاۋ قۇرىلىمدارىمىز   ءتيىستى جۇمىستارىن اتقارىپ كەلەدى. ەگەر قازاق-تۇرىك ليسەيلەرىنەن شىن مانىندە ءقاۋىپ تونەر بولسا، باياعىدا-اق ولار جابىلار ەدى. جابىلعان جوق ءالى. دەمەك، ول مەكتەپتەردەن ءقاۋىپ جوق قازاقستانعا. ەكىنشىدەن، ەردوعان اقش-قا، ەۋروپاعا بارسا مۇنداي اڭگىمە ايتپايدى. تۇرىك مەكتەپتەرى گەرمانيادا، فرانسيادا، گوللانديادا جانە وزگە دە ەۋروپا ەلدەرىندە بار. اقش-تا دا بار. ءبىراق، ەردوعان بۇل ەلدەردىڭ باسشىلارىنا ەشقاشان «ول مەكتەپتەردى جابىڭدار» دەمەدى. باتىس ەلدەرىنىڭ الدىندا مۇنداي اڭگىمە ايتۋعا دارمەنسىز بولدى. ال، بىزگە ءوتىنىش قىلدى. سوندا، بۇل قازاقتى كوزگە ىلمەۋ مە؟ قازاق بالاسى ءتاۋىر ءبىلىم الماسىن دەگەنى مە؟ الدە، دامۋ جاعىنان تۇركيادان ارتتا قالعان ەلدەرگە «اعالىق» تانىتقان ءتۇرى مە؟ مۇنداي، «اعالىقتى» قازاق قۇپ كورەر مە ەكەن؟! «تەبىنگىنىڭ استىنان الا بالتا سۋىرىسىپ، تەپسىنىسىپ كەلگەندە، تەڭ اتانىڭ ۇلى ەدىڭ..» دەيتىن جۇرتپىز عوي ءبىز. «تۇركى بىرلىگىن» بىرەۋدىڭباسشى، بىرەۋدىڭ قوسشى بولۋى دەپ باعالامايمىز. بىر-بىرىمىزگە جاناشىر بولساق قانا بەرەكەمىز ارتادى. ال، ەردوعان تۇركيانى ورتالىق ازياداعى باۋرىلاستارىنان الىستاتىپ بارادى. تۇرعىت ءوزال مارقۇمنىڭ جولىن جالعاستىرمادى ول.

جالپى، «تۇركى بىرلىگىنىڭ» ارتقانىن، قازاقستان مەن تۇركيانىڭ ءىس جۇزىندە باۋىرلاس بولعانىن قالايمىز ءبىز. بالكىم، تۇرىكتەردىڭ الىپ كورپوراسيالارى، زاماناۋي ونىمدەر شىعاراتىن كومپانيالارى، باي اۋلەتتەرى قازاقستانعا قارجى قۇيماسا، بىزگە قىزىقپاسا، كىنا وزىمىزدەن دە شىعار. الايدا، قازاق پەن تۇرىكتى جاقىنداستىراتىن قادامدارعا تۇركيانىڭ قازىرگى بيلىگى دە سيرەك بارىپ ءجۇر. تەرىسكەيدەگى كورشىنى «كوسەم» تۇتقان ءبىزدىڭ ەلدىڭ دە بەتىن بەرى قاراتۋعا انكارانىڭ بەدەلى جەتەر ەدى. ءبىراق، تۇركيا ونداي قادامدارعا بارماي وتىر. ءبىز، تۇركيانى كۇللى تۇركىنىڭ كوشباسشىسى رەتىندە كورگىمىز كەلگەنىمەن، رەسمي انكارا   ءۇشىن تەك گەوساياسي مۇددە ماڭىزدى. ءتىپتى، ورتالىق ازيادا ۇلكەن ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەر بار ەكەندىگىن دە نازاردان تىس قالدىردى. ال، ءبىلىم سالاسىندا ءتاۋىر تابىسقا جەتكەن مەكتەپتەردى جابۋ ۇسىنىسى ەردوعاننىڭ جاناشىرلىعى ەمەس. وكىنشتىسى دە، سول.

امانگەلدى قۇرمەت ۇلى