«سوڭعى اپتادا قازاقستاندا ورىن العان تەڭگە ديەۆالۆاسياسى ادەتتەگىدەي  كەزەكتى ەكونوميكالىق قاتەلىكتەردىڭ جانە بەيراسيونالدى شەشىمدەردىڭ ءبىرى بولدى»،-دەيدى ەكس-پرەمەر-مينيستر اكەجان قاجىگەلدين مىرزا.

نارىقتىق ەكونوميكاداعى دەموكراتيالىلىق – حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ كورسەتكىشىنە ەسەپتەگەندە  ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ قابىلەتسىزدىگىن كورسەتەتىن باستى ينديكاتور ەكەنىن كورسەتەدى.

«قازاقستاندا بەلگىلى ءبىر كەزەڭنەن باستاپ نەگىزگى كورسەتكىشتى – جالپى ىشكى ءونىمنىڭ جانە ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ايىرباس كۋرسىمەن ولشەنەتىن بولدى. ءجىو ءوسىمىنىڭ جەرگىلىكتى ۆاليۋتاعا شاعىپ، ناتيجەسىندە پايدا بولاتىن باعا ءوسىمىن شيكىزات نارىعىندا ەسەپتەپ، قاراپايىم تۇرعىندارعا ەكونوميكالىق ستراتەگيا دەپ كورسەتىلىپ كەلگەن»،-دەيدى اكەجان قاجىگەلدين قازتاگ-قا بەرگەن سۇحباتىندا.

ونىڭ پىكىرىنشە، ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ وزگەرىسسىز باعامى ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى كورسەتەتىنىن، ونى قانداي جولدارمەن ۇستاپ تۇرعاندىعىن ۇكىمەت ءتۇرلى جولدارمەن جاسىرىپ كەلگەن. «پرەزيدەنت نازاربايەۆقا دا ۋايىمدايتىن ەشبىر سەبەپ جوق دەگەن جالعان ۋادەلەردى جاۋدىرۋمەن بولدى. پرەزيدەنتتى وسىعان سەندىردى. پرەزيدەنت تە حالىققا جولداۋلارىندا ۇكىمەتتىڭ جالعان ستاتيستيكاسىن قايتالاۋمەن بولدى. الايدا، پرەزيدەنتتىڭ ماڭايىنداعى ارنايى ماماندار ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەتتىڭ قاتەلىكتەرى ءۇشىن جاۋاپ بەرەتىن كۇننىڭ تۋاتىنىن، ەكونوميكالىق كۋرستى بۇلاي ۇستاپ تۇرا المايتىنىن ەسكەرتكەن-دى. سولاي بولدى دا»،-دەيدى ءا.قاجىگەلدين.

ەكس-پرەمەردىڭ ويىنشا، قازىرگى تاڭدا قارجىلىق قيىندىقتان شىعۋدىڭ ەكى جولى عانا بار. ءبىرىنشىسى – بەلسەندى تۇردە جاڭا رەفورما جاساۋ ارقىلى دامۋدىڭ جاڭا باعىتتارىن ايقىنداۋ. بۇل ورايدا پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ تىعىرىقتان شىعاتىن شەشىمدەردى قابىلداي الاتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. ۇزاق جىلدار بويى بيلىك تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان ەلباسى دامۋدىق دەموكراتيالىق، ءادىل شەشىمىن تابا بىلەتىنىنە ەشبىرىمىزدىڭ كۇمانىمىز بولماسا كەرەك-تى. ارينە، پرەزيدەنت مىرزا دا قازىرگى داعدارىستى 2000-جىلداردىڭ باسىندا جوسپارلانعان رەفورمالار جانە مودەرنيزاسيالار ءۇشىن سورەلىك مەجە ەتىپ قاراستىرۋ كەرەكتىگىن ءبىلىپ وتىرسا كەرەك. بالكىم، ونىڭ مينيسترلەرى ۋادە ەتكەندەي قازاقستاندى مۇنايعا تاۋەلدى ەكونوميكادان ارىلتۋ جانە شيكىزاتتىق ەكونوميكانى ديۆەرسيفيكاسيالايتىن ۋاقىت جەتكەن بولار.

ەكس-پرەمەر ايتقان ەكىنشى سەناريي – ەكونوميكالىق ساياساتتا ەشبىر وزگەرىس جاساماي، باياعىداي تەڭگە باعامىنىڭ وسۋىنە ۇمىتپەن قاراپ وتىرا بەرۋ. دالىرەك ايتساق، تەڭگە باعامىنىڭ ءوسۋىن كۇتۋ.

«العاشقى سەناريي بىزدە بۇرىن دا ءبىر مارتە جاسالعان. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستان ەكونوميكاسىن اياعىنا تىك تۇرعىزدى دەپ ايتۋىمىزعا ابدەن بولادى. سول ءۇشىن تاجىربيەمىزگە سۇيەنە وتىرىپ، ناقتى شەشىمدەردى قابىلدايتىن ۋاقىت جەتتى. ايتپەگەندە، قازاقستان دا ارگەنتينانىڭ كۇيىن كەشىپ قالۋى بەك مۇمكىن. مىسالى، ارگەنتينا كەزىندە الەمدەگى ەكونوميكالىق الەۋەتى قۋاتتى 10 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرگەن. ەندى مىنە، 40 جىلدان استام ۋاقىت وتسە دە داعدارىستىڭ شەڭگەلىنەن شىعا الماي كەلەدى»،-دەيدى اكەجان قاجىگەلدين مىرزا.

قاجىگەلديننىڭ پىكىرىنشە، ءبىرىنشى كەزەكتە ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىن قىزمەتىنەن بوساتۋ قاجەت. «ەگەر كەلىمبەتوۆ ءوزىنىڭ قىزمەتىندە قالا بەرەتىن بولسا، ونىڭ مالىمدەمەلەرىنە ەشكىم سەنبەيتىن بولادى. قاراپايىم حالىق تا، شەتەلدىك ەكونوميستەر مەن ساياساتكەرلەر دە ەندىگى جەردە كەلىمبەتوۆكە سەنۋدەن قالعان. قازاقستان تاريحىندا ول ءوزىنىڭ نە ىستەپ جۇرگەنىن بىلمەيتىن ەكونوميست رەتىندە قالاتىنى دا ءسوزسىز. سونىمەن قاتار، سانالى تۇردە حالىقتى الداپ سوقتى»،-دەيدى قاجىگەلدين.

ءيا، ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى ەلدەگى باس بانكير سانالاتىندىقتان ونىڭ قىزمەتتىك كارەراسى دا كىرشىكسىز بولۋى كەرەك ەدى. «سوندىقتان دا مەن پرەزيدەنت نازاربايەۆقا ۇلتتىق بانك تىزگىنىن وراز جاندوسوۆقا تاپسىرۋعا كەڭەس بەرەر ەدىم. جەدەل ارادا جاندوسوۆقا كوماندا جاساقتاۋعا جانە جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتتى جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك»،-دەيدى ءا.قاجىگەلدين.

قاجىگەلديننىڭ پىكىرىنشە، جاندوسوۆتى اتالمىش قىزمەتكە تاعايىنداۋ ارقىلى حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ سەنىمىن قايتارۋعا جانە شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ جۇمىستارىنا سەنىمدىلىك اكەلۋگە، سونىمەن قاتار، حالىقتىڭ ۇلتتىق بانككە دەگەن كوزقاراسىن تۇزەۋگە جول اشارى ءسوزسىز. سونداي-اق، بۇل ءۇشىن كەمىندە 3-5 جىل ۋاقىت كەتەتىنىن دە ايتقان.

«قازاقستان ۇكىمەتى 2008-2009 جىلدارداعى داعدارىستى تولىعىمەن ەڭسەردىك دەپ مالىمدەگەندە اسىعىستىق جاساعانى بۇگىندە اشكەرەلەنىپ وتىر عوي. نەگىزىندە سول كەزدەگى داعدارىستىڭ تەتىكتەرى قالعان ەدى. داعدارىس جاڭا كەلگەن جوق، جالعاسىپ جاتىر. ءقازىر ەندى جاعداي ۋشىعىپ كەتكەن»،-دەيدى ەكس-پرەمەر مىرزا.

ءجا، مۇناي ەكسپورتىنان تۇسەتىن كولكوسىر پايدا مەن شيكىزات نارىعىنان كەلەتىن پايداعا ماساتتانىپ قالعان ۇكىمەتىمىزدىڭ  جاعدايدىڭ بۇدان ءارى دە وسىلاي جالعاسا بەرۋىنە سەنگەنى تۇسىنىكتى. ەندىگى جەردە پرەزيدەنت مىرزا ءوزىن دە حالىقتى دا الداپ كەلگەن ۇكىمەتكە قانداي شارا قولدانادى ەكەن دەگەن ساۋال كوكىرەگىمىزدە قالاتىنى ءسوزسىز.  پرەزيدەنت نازاربايەۆ  ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانك باسشىلارىن وتستاۆكاعا جىبەرمەسە – حالىقتىڭ نارازىلىعىن تۋعىلىپ الماي ما؟

نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى

«قامشى» سىلتەيدى