حالىقارالىق قاۋىمداستىقتار مەن الەمدىك جەتەكشى ب ا ق قازاقستاننىڭ ءتۇرلى جاھاندىق قاۋىپ-قاتەرلەردىڭ الدىن الۋعا قوسقان ۇلەسى جايىندا ساراپتامالار جاسادى. اتاپ ايتقاندا، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى ءرولى مەن جەتكەن جەتىستىكتەرىن جاريالاسا، The Diplomat باسىلىمى ەلدىڭ سوڭعى جىلداردا الەمدىك قاۋىمداستىقتارمەن قالاي ءونىمدى جۇمىس ىستەگەنىن جانە جاھاندىق سىن قاتەرلەر تۇرعىسىنان قالاي ايماقتاعى جەتەكشى ەل سانالعانىن جازعان. ال بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ عالامدىق جىلىنۋ ءقاۋپىن الدىن الۋدا قوسقان ۇلەسى جايىندا مالىمدەپ، نۇر-سۇلتاننىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋدا جاساعان شارالارىن بايانداعان.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ 2017-2018 جىلدارى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ (بۇۇ قك) كەزەكتى ورنىن يەلەنگەنىنەن باستاپ، قىزمەتكە ءبىرىنشى رەت ورتالىق ازيا ەلى تاڭدالعانىن جازىپ، قازاقستاننىڭ مىندەتى كەزىندە جەتكەن جەتىستىكتەرىن تىزبەلەيدى. ال The Diplomat باسىلىمى "پرەزيدەنت ن.نازاربايەۆتىڭ 2019 جىلعى 19 ناۋرىزداعى كەنەتتەن وتستاۆكاسى ەلگە نازار اۋدارىپ، ەل استاناسى استانانى نۇرسۇلتان دەپ وزگەرتۋگە كوشكەن كەزدە، بۇل قازاقستاننىڭ بۇۇ-دا نە ىستەگەنىن، نە ىستەمەگەنىن تالقىلاۋعا وتە ىڭعايلى ۋاقىت" دەپ جازادى. حالىقارالىق ساياسي ساراپتامالىق ب ا ق قازاقستاننىڭ 2016 جىلى تايلاندتى جەڭىپ، ازيانى تانىتۋعا سايلانعانىن ايتا كەلىپ، داۋىس بەرۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە قازاقستان 113 داۋىس العانىن، تايلاند 77 داۋىسپەن جەڭىلىس تاپقاننىن، ال، ەكىنشى تۋردا قازاقستان 138 داۋىس جيناپ، ماڭىزدى ورىنعا تاڭدالعانىن ەگجەي-تەگجەيلى ايتا كەلىپ، جەمىستى ەڭبەك ەتكەنىن حابارلادى.

"The Diplomat" باسىلىمى بۇۇ-دا قىزمەت ەتۋ كەزەڭىندە قازاقستان 2018 جىلدىڭ قاڭتارىندا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باسشىسى بولعانىن، ول نازاربايەۆتىڭ نيۋ-يورككە ساپارىمەن ەرەكشەلەنگەنىن باسا ايتادى. ال، مەرزىم اياقتالعاننان كەيىن قازاقستاننىڭ ورنىنا يندونەزيا كەلگەن.

بۇۇ اقپاراتىنا سايكەس، بۇۇ وكىلى اريەل كوەن قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرى تۋرالى "مەنىڭ ويىمشا، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولۋ، بۇل قازاقستاننىڭ حالىقارالىق بايلانىسى مەن ديپلوماتياسىنىڭ ۇلگىسى، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كوپ ۆەكتورلى ديپلوماتيا ساياساتىمەن سايكەس كەلەدى" دەپ جوعارى باعا بەرگەن. حالىقارالىق ۇيىم قازاقستاننىڭ بۇۇ-دا جاۋاپتى ورىندا بولعان كەزدە  نە ىستەگەنى، جەتىستىكتەرىن وڭ باعا بەرىپ، ەگجەي-تەگجەيلى باياندادى.

حالىقارالىق ۇيىمنىڭ باعالاۋىنشا، بۇۇ ءقاۋىپسىزدىڭ كەڭەسىنە جاۋاپتى بولعان كەزەڭدە، قازاقستان 2018 جىلعى 18 قاڭتاردا جاپپاي قىرىپ-جوياتىن قارۋدى تاراتپاۋ جانە سەنىمدى نىعايتۋ شارالارى بويىنشا ارنايى جينالىستى قاداعالادى. بۇۇ باس حاتشىسى انتونيو گۋتەرريش كەزدەسۋگە قاتىسىپ، "قازاقستاننىڭ جاپپاي قىرىپ-جوياتىن قارۋدان ازات الەمدى جانە جاھاندىق تاراتپاۋ رەجيمىن قولداۋدىڭ ماقتان تۇتار ءداستۇرى بار" دەپ مالىمدەدى. قازاقستان يادرولىق قارۋدى ساقتاۋدان باس تارتۋدىڭ الەمدىڭ ۇلگىسىنە جاتادى. بۇل كۇنى يادرولىق سىناقتارعا قارسى حالىقارالىق كۇن بولۋى ءتيىس" دەپ مالىمدەگەن.

ا، "The Diplomat" "ورتالىق ازيا مەملەكەتى 1991 جىلى ىدىراعان كەڭەس وداعىنان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن كوپ ۇزاماي ءوزىنىڭ كەڭەستىك كەزەڭدەگى يادرولىق قارۋدان ءوز ەركىمەن باس تارتتى" دەپ اتاپ كورسەتەدى. باسىلىم ەلدە 2018 جىلدىڭ 19 قاڭتارىندا ورتالىق ازياداعى ايماقتىق سەرىكتەستىكتەردى تالقىلايتىن كەزدەسۋ وتكەنىن، ءىس-شارادا اۋعانستانداعى جاعدايعا "قاۋىپسىزدىك پەن دامۋ تۇرعىسىنان قاراۋ كەرەك، ويتكەنى بۇل ەلدەردە وسى ەلدە تۇراقتى بەيبىتشىلىك ورناتۋدا وسى ماسەلەلەر بىر-بىرىمەن قويان-قولتىق جۇرەدى" دەگەن پىكىرلەر تالقىلانعانى ايتىلادى. سودان كەيىن 25 قاڭتاردا وتكەن اشىق پىكىرسايىستا تاياۋ شىعىستاعى جانجال، كولۋمبياداعى بەيبىتشىلىك پروسەسى، سيرياداعى قاقتىعىس جانە افريكاداعى بۇۇ-نىڭ بىتىمگەرشىلىك وپەراسيالارىنىڭ مارتەبەسى سياقتى ماسەلەلەر قارالعانى بياندالىپ، قازاقستاننىڭ ماڭىزدى ءرولى جازىلعان. باسىلىم قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە سول كەزدەگى جاۋاپتى مەملەكەت قازاقستان ەلشىلىگى بۇۇ-نىڭ دەلەگاسياسىن كابۋلعا 13-15 قاڭتار ارالىعىندا باستاپ كەلگەنىن دە تىلگە تيەك ەتەدى. وعان قوسا، اۋعانستان پرەزيدەنتى اشراف عانيمەن كەزدەسۋلەردى قامتيتىن ساپار 2018 جىلعى اقپان ايىنداعى كابۋل پروسەسى كەزدەسۋى قارساڭىندا وتكەنىن ايتا كەلىپ، بۇۇ-نىڭ باسپا ءسوز رەليزى "دەلەگاسيا سونىمەن بىرگە بۇۇ-نىڭ اۋعانستانداعى كومەك ميسسياسىنىڭ (UNAMA) جانە سولتۇستىك اتلانتيكالىق كەلىسىم ۇيىمىنىڭ (ناتو) شەشىمدى قولداۋ ميسسياسىنىڭ باسشىلىعىمەن كەزدەستى" دەپ تۇسىندىرەدى.

"The Diplomat" سونداي-اق قازاقستاننىڭ بۇۇ-داعى قوسقان ۇلەسى جايىندا تولىقتىرا كەتكەن.

"قازاقستان بۇۇ-نىڭ رەفورماسىن قولدايتىندىعىن، اتاپ ايتقاندا، ورگاننىڭ تۇراقتى مۇشەلەرىن كەڭەيتۋدى جاريالادى. قازاقستاننىڭ بۇۇ-داعى تۇراقتى وكىلى بۇۇ-نىڭ 2018 جىلعى قاڭتارداعى قىزمەتىنىڭ قىسقاشا مازمۇنىن سول جىلدىڭ تامىزىندا ۇسىندى. "قازاقستاننىڭ بۇۇ-داعى جۇمىسىنىڭ ءبىر وڭ ناتيجەسى – بۇل قازاقستاندى بۇۇ-نىڭ بىتىمگەرشىلىك وپەراسيالارىندا بەلسەندى رولگە يتەرمەلەدى. ليۆانداعى بۇۇ ميسسياسىنا العاش رەت قازاقستاندىق بىتىمگەرشىلىك كۇشتەردىڭ روتاسى جانە جاڭا كونتينگەنت كەلدى" دەپ جازادى حالىقارالىق جەتەكشى ب ا ق.

باسىلىم تاعى "بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى – بۇل شىنايى نيەت پەن ۇلتتىق مۇددەلەرمەن، سونداي-اق قابىلەتسىزدىكپەن قايىرىمدىلىق پەن يدەاليزم توعىساتىن كۇردەلى ۇيىم. قازاقستان وسى ۋاقىتقا دەيىن بىردە-بىر ورتالىق ازيا ەلىنىڭ قولىنان كەلمەگەن نارسەگە قول جەتكىزدى" دەپ قازاقستاننىڭ ەڭبەگىنە جوعارى باعاسىن جاسىرمايدى. وعان قوسا، "The Diplomat" قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلدىڭ بۇۇ-نىڭ بىتىمگەرشىلىك وپەراسيالارىنا قاتىسۋىنا قىزۋ قولداۋشى بولعانىن جازادى.

ال، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتىندا دۇنيەجۇزىلىك قورشاعان ورتانى قورعاۋ كۇنىندە نۇر-سۇلتاندا باستالعان قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى ەكولوگيالىق تيىمدىلىگى شولۋىندا قازاقستاننىڭ سوڭعى ونجىلدىقتاعى ەكولوگيالىق ساياساتىن جەتىلدىرۋدەگى جەتىستىكتەرى تۋرالى ايتىلىپ، ەلگە بولاشاقتاعى ءىس-شارالارعا ۇسىنىستار بەرىلگەن. شولۋ گەرمانيا، ۆەنگريا، يتاليا، پورتۋگاليا، ەىدۇ، يۋنەپ جانە ددۇ جىبەرگەن جانە بۇۇ ەەك باستاعان ساراپشىلار توبىنىڭ بىرلەسكەن كۇش-جىگەرىن جاريالاعان. وندا قازاقستاننىڭ 2008-2018 جىلدار ارالىعىنداعى ەكولوگيالىق جەتىستىكتەرىن اتاعان. ونىڭ العاشقىسى رەتىندە، كوپتەگەن جاھاندىق ءقاۋىپ توندىرەتىن جانۋارلار تۇرلەرىنىڭ پوپۋلياسياسىن تۇراقتاندىرۋ اتالعان.

قازاقستاندا اقبوكەندەردىڭ، ەۋروپالىق كۇزەننىڭ، بۇحار بۇعىلارىنىڭ، قاراقۇيرىقتىڭ، ءسىبىر مۋسكۋسىنىڭ بۇعىسى مەن قار بارىسىنىڭ پوپۋلياسياسى تۇراقتى نەمەسە تۇراقتى وسۋدە ەكەنى ايتىلىپ، بۇل جەتىستىك، ءبىر جاعىنان، قورعالاتىن سيرەك كەزدەسەتىن جانە قۇرىپ كەتۋ ءقاۋپى ءتونىپ تۇرعان جانۋارلار تۇرلەرىنىڭ قازاقستاندا اۋلانبايتىندىعىمەن جانە براكونەرلىككە قارسى ءىس-شارالاردىڭ تيىمدىلىگىمەن بايلانىستى ەكەنى ايتىلعان. ودان كەيىن قازاقستاندا ورمان ءوسىرۋ بويىنشا قارقىندى جۇمىس جاسالعانى باياندالادى. قازاقستاندا ارالدىڭ تارتىلۋىنىڭ جاعىمسىز سالدارىن ازايتۋعا جانە ورمان القابىن 2030 جىلعا قاراي 8،175 كم2 كوبەيتۋگە باعىتتالعان قارقىندى ورمان ءوسىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەنى جازىلعان. حالىقارالىق ۇيىمنىڭ رەسمي سايتى ۇكىمەت جەكە جەر پايدالانۋشىلاردى ورمان ءوسىرۋ باستامالارىن كوتەرمەلەۋگە دە شاقىرعانىن تىلگە تيەك ەتۋدى دە ۇمىتپاعان.

بۇۇ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ تابيعاتتى قورعاۋ ءۇشىن كەلەسى ۇلەسى رەتىندە وزەن باسسەينىن باسقارۋدى جۇزەگە اسىرۋدى جازادى. "پوستكەڭەستىك گەوساياسي ايماق شەڭبەرىندە قازاقستان باسسەيندىك باسقارۋ ءتاسىلىن ەنگىزۋدەگى باستاۋشىلاردىڭ ءبىرى" دەپ جازعان حالىقارالىق ۇيىمنىڭ رەسمي سايتى سۋ پايدالانۋشىلاردى تارتۋ ءۇشىن باسسەيندىك كەڭەستەر قۇرىلعانىن جانە باسسەيندىك كەلىسىمدەر جاسالعانىنا جوعارى باعالايدى. سەگىز باسسەيندىك ينسپەكسيا بىرنەشە وبلىستىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان گيدروگرافيالىق باسسەيندەردى قامتىعانىن جازادى. حالىقارالىق ۇيىم قازاقستاننىڭ بۇل سالا بويىنشا جەتىستىگى رەتىندە سۋ تۋرالى جاڭا ترانسشەكارالىق كەلىسىمدەر جاساعانىن اتاپ وتەدى. قازاقستان سۋ سالاسىنداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق سالاسىندا بەلسەندى بولعانىن، كورنەكتى جەتىستىكتەرگە رەسەي فەدەراسياسىمەن ەكى جاڭا كەلىسىم (2010 جانە 2016 جج.) جانە قىتايمەن سۋ ساپاسى تۋرالى جاڭا كەلىسىم (2011 ج.) كىرەتىنىن باياندايدى.

بۇۇ وعان قوسا قازاقستاننىڭ راديواكتيۆتى قالدىقتارعا ەرەكشە نازار اۋدارعانىن دا اتاپ وتەدى. وعان مىسال رەتىندە، اقتاۋ اتوم ەلەكتر ستانسياسىندا ورنالاسقان ناترييمەن سالقىنداتىلاتىن جىلدام رەاكتوردى (بن-350) توقتاتۋ 2010 جىلى اياقتالعانىن جازادى. 3000-عا جۋىق وتىن قۇراماسى بايكال-1 ماڭىندا دامىعان ۋاقىتشا ساقتاۋ ورنىنا - ەلدىڭ نەگىزگى راديواكتيۆتى قالدىقتاردى ساقتاۋ قويماسىنا جەتكىزىلگەنىن، ونىڭ سەمەيدە ورنالاسقانىن دا ايتىپ وتەدى. قازاقستاننىڭ تاعى ءبىر جەتىستىگى رەتىندە، ەلدىڭ گازعا اۋىسۋىنىڭ باستالۋى جانە مەملەكەتتىڭ گاز ينفراقۇرىلىمىنىڭ دامۋىن اتايدى. قازاقستان ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن ازايتۋ ماقساتىندا ءوزىنىڭ گاز تاسىمالداۋ جۇيەسىن دامىتقانىن باياندايدى. "قازىرگى ۋاقىتتا ەلدىڭ بەلگىلەنگەن قۋاتىنىڭ 87%-ى نەگىزىنەن كومىردى پايدالاناتىن جىلۋ ەلەكتر ستانسيالارىنان الىنادى. الايدا، سەكتور بىرتىندەپ گازعا كوشۋدە. 2008–2017 جىلدار ارالىعىندا گاز تۋربيناسىنىڭ قۋاتى 700 مۆت-تان اسىپ، 1675 مۆت-قا دەيىن ءوستى" دەپ جازادى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتى.

حالىقارالىق ۇيىم قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قىزمەتتەرگە امبەباپ قول جەتىمدىلىك قازاقستان 100 پايىز ەلەكترلەندىرۋگە قول جەتكىزگەنىن دە جازۋدى ۇمىتپاعان. ۇيىم سابيلەر مەن انالار ءولىمىنىڭ تومەندەۋىن دە قازاقستاننىڭ سوڭعى جىلدارداعى جەتىستىگى رەتىندە باسا اتاپ وتەدى. اقپاراتقا سايكەس، 2008–2016 جىلدار ارالىعىندا نارەستە ءولىمىنىڭ دەڭگەيى 1000 ءتىرى تۋعانعا شاققاندا 20،8-دەن 1000 ءتىرى تۋعانعا شاققاندا 8،6-عا دەيىن تومەندەگەن. انا ءولىمىنىڭ كوەففيسيەنتى وسى كەزەڭدە 100000 ءتىرى تۋعانعا شاققاندا 31،2-دەن 100 000 ءتىرى تۋعاندارعا شاققاندا 12،7-گە دەيىن تومەندەدى. قازاقستانداعى انا ءولىمى كوەففيسيەنتى تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى بويىنشا ورتاشا كورسەتكىشتىڭ جارتىسىنان از.

بۇۇ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتى ەلدىڭ جاسىل ەكونوميكا ساياساتتىڭ باسىم باعىتىن جاساعانىن دا جاريالاعان. حالىقارالىق ۇيىم 2013 جىلى قازاقستان ءوزىنىڭ جاسىل ەكونوميكاعا ءوتۋ تۋرالى ۇمتىلىس تۇجىرىمداماسىن قابىلداۋ ارقىلى جاسىل ەكونوميكانى ناقتى ساياساتتىڭ ماقساتى ەتكەنىن جازادى. تۇجىرىمدامادا كليماتقا زيانسىز تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن ۇزاق مەرزىمدى ءوسۋ جولدارى بەلگىلەنگەنىن ايتا كەلىپ، "سول ۋاقىتتان باستاپ ءارتۇرلى ەكونوميكالىق سەكتورلارداعى جانە جەردەگى كوپتەگەن ەكولوگيالىق اكسيالارعا شابىت بەردى" دەپ مالىمدەيدى. قازاقستاننىڭ كەلەسى جەتىستىگى رەتىندە تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ جانە باقىلاۋ ءۇشىن قۇرىلعان ينستيتۋسيونالدىق نەگىزدى اتايدى. حالىقارالىق ۇيىم سايتى 2018 جىلى قازاقستاندا تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى بويىنشا ۇيلەستىرۋ كەڭەسى قۇرىلعانىن، ونى پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى باسقاراتىنىن جانە ونى بەس ۇكىمەتارالىق جۇمىس توبى مەن حاتشىلىق قولداعانىن دا جازۋدى قاعىس قالدىرماعان. "كەڭەس تۇراقتى دامۋدىڭ 2030 كۇن ءتارتىبىن ىسكە اسىرۋدى ۇيلەستىرەدى" دەپ جاريالايدى بۇۇ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتى.

حالىقارالىق ۇيىمنىڭ رەسمي باسىلىمى سونىمەن قاتار ەلدىڭ الداعى 5-10 جىلداعى ەكولوگيالىق 10 باسىمدىعىن اتاپ كورسەتەدى. وعان ەكولوگيالىق ايماقتاعى تەكسەرۋلەردىڭ تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە نىعايتۋ كىرەتىنىن مالىمدەگەن. بۇۇ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ ەكولوگيالىق قورعاۋ ماقساتىندا تولەمدەر جۇيەسىن رەفورمالاعانىن، ءىرى جانۋ قوندىرعىلارى ءۇشىن شىعارىندىلاردىڭ شەكتى نورماتيۆتەرىن قاتايتىپ جانە ولاردى مودەرنيزاسيالاۋدى قامتاماسىز ەتكەنىن، سول سياقتى شارالاردى دامىتىپ جاتقانىن جازادى.

قورىتىندىلاي كەلگەندە، حالىقارالىق ۇيىمدار جانە شەتەلدىك باسىلىمدار قازاقستاننىڭ ءتۇرلى عالامدىق ءقاۋىپ قاتەرلەرگە قارسى تۇرۋ ءۇشىن جاساعان ەڭبەكتەرى تۋرالى تەرەڭ ساراپتامالار جاساعان. ناقتىلاپ ايتقاندا، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى ءرولى مەن جاساعان ماڭىزدى ىستەرىن جازسا، The Diplomat باسىلىمى قازاقستاننىڭ سوڭعى جىلداردا حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ىنتىماقتاستىعىن جانە جاھاندىق سىن قاتەرگە قارسى تۇرۋدا ايماقتاعى جەتەكشى ەل بولۋدا قوسقان ۇلەستەرىن ەگجەي-تەگجەيلى حابارلاعان. ال بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ رەسمي سايتى قازاقستاننىڭ جاھاندىق جىلىنۋ قاتەرى پروبلەماسىن شەشۋگە  قوسقان ۇلەسى تۋرالى حابارلاپ، نۇر-سۇلتاننىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋدا جاساعان جۇمىستارىن بايانداعان.